Quan điểm xuyên suốt của Đảng về xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật
Thưa ông, trong nhiệm kỳ Đại hội lần thứ VI, Đảng ta đã khởi xướng đường lối Đổi mới, trong đó có đổi mới hoạt động xây dựng pháp luật. Kể từ thời điểm đó cho đến nay, quan điểm, đường lối của Đảng về xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật đã có sự chuyển biến như thế nào?
- Với lý tưởng xuyên suốt kể từ Đại hội lần thứ VI cho đến nay, dù thông qua nhiều Văn kiện, Nghị quyết của Đảng, có thể thấy, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn chú trọng đề ra những quan điểm chỉ đạo sâu sát, toàn diện đối với công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, vừa định hướng nội dung của pháp luật, định hướng quy trình xây dựng pháp luật khoa học, kịp thời, khả thi, vừa bảo đảm pháp luật sau khi thi hành.
Cụ thể, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI xác định: “Quản lý đất nước bằng pháp luật, chứ không chỉ bằng đạo lý. Pháp luật là thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng, thể hiện ý chí của nhân dân, phải được thực hiện thống nhất trong cả nước”.
Trên cơ sở đó, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII khẳng định: “Điều quan trọng để phát huy dân chủ là xây dựng và hoàn chỉnh hệ thống pháp luật”. Theo đó, Đảng đã chủ trương sửa đổi Hiến pháp năm 1980, ban hành Hiến pháp 1992. Đồng thời, Đảng cũng chính thức đề cập đến việc xây dựng “Nhà nước pháp quyền thực sự của dân, do dân và vì dân”.
Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, quan điểm, định hướng của Đảng về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật được nêu rõ: “Ban hành các đạo luật cần thiết để điều chỉnh các lĩnh vực của đời sống xã hội… Coi trọng tổng kết thực tiễn Việt Nam, nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, ban hành các văn bản luật với những quy định cụ thể, dễ hiểu, dễ thực hiện”.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX cũng đánh dấu một giai đoạn phát triển mới trong nhận thức của Đảng ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Theo đó, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng xác định: “Chính sách và pháp luật của Nhà nước là yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện đại đoàn kết toàn dân và sinh hoạt dân chủ trong xã hội” và nêu rõ nhiệm vụ: “Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thể, khả thi của các quy định trong các văn bản luật…”.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng tiếp tục khẳng định: “Hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng tính cụ thể, khả thi của các quy định trong văn bản pháp luật” là một trong những nhiệm vụ để tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Đồng thời, Đảng ta cũng đề ra chủ trương:“Xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đồng bộ, ổn định và thống nhất để sớm khắc phục sự vênh nhau giữa các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật”.
Đến Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI năm 2011, Đảng điều chỉnh Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và đề ra nhiệm vụ: “Trong những năm tới, đẩy mạnh hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thi hành pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”.
Trong nhiệm kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, để bảo đảm công tác xây dựng pháp luật thể chế hóa đầy đủ và kịp thời các đường lối, chủ trương của Đảng, Ban chấp hành Trung ương ban hành Thông báo số 26-TB/TW ngày 19/4/2017 đề ra nhiệm vụ: “Nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy trình xây dựng pháp luật… thống nhất đề xuất cơ chế bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong quá trình xây dựng pháp luật”.
Trong nhiệm kỳ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta xác định một trong ba đột phá chiến lược đó là: “Tập trung ưu tiên hoàn thiện đồng bộ, có chất lượng và tổ chức thực hiện tốt hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo…”.
Đặc biệt, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đề ra mục tiêu tổng quát là hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, do Ðảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; có hệ thống pháp luật hoàn thiện, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán; thượng tôn Hiến pháp và pháp luật.
Tập trung lãnh đạo công tác thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật
Để đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước, việc đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật được xem là một trong những định hướng chiến lược mà Đảng ta đề ra. Thưa ông, đâu là giải pháp trọng tâm cần phải làm để triển khai thực hiện định hướng trên một cách hiệu quả?
- Tôi muốn nhấn mạnh chúng ta phải tập trung lãnh đạo công tác thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật. Phải coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Đóng vai trò rất quan trọng bảo đảm mỗi dự thảo văn bản quy phạm pháp luật phải theo đúng quan điểm, đường lối của Đảng và thể chế hóa kịp thời, toàn diện, đầy đủ những quan điểm, đường lối đó.
Cụ thể, cần đổi mới quy trình cho ý kiến của Bộ Chính trị trong xây dựng các đạo luật. Quy trình này gồm 2 bước. Bước thứ nhất là khi dự án được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội. Đây là bước có ý nghĩa hết sức quan trọng, có vai trò “hoạch định chính sách” của dự thảo văn bản. Là cơ sở để các cơ quan có thẩm quyền xây dựng pháp luật, chuyển hóa, “dịch” chính sách thành các điều khoản, quy phạm cụ thể.
Bước thứ hai, khi dự án đã được các cơ quan của Quốc hội cho ý kiến trước khi trình ra Quốc hội. Ở bước này, Bộ Chính trị sẽ xem xét dự án, dự thảo văn bản đã thể chế hóa đúng tinh thần của chính sách đã được đề ra ở lần thứ nhất hay chưa.
Nghị quyết không nên quá cụ thể
Bên cạnh việc tập trung lãnh đạo công tác thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng thành pháp luật, chúng ta cần phải thực hiện thêm những giải pháp nào nữa, thưa ông?
- Theo tôi, tiếp theo chúng ta cần đổi mới việc ban hành nghị quyết của Đảng làm cơ sở, định hướng cho hoạt động xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Bởi thực tế, nội dung và cách thức ra nghị quyết của Đảng trong những năm qua đã có sự đổi mới, nhưng chưa tương xứng với mong mỏi của các đại biểu Quốc hội. Về nội dung, có một số Nghị quyết quá cụ thể, quá chi tiết rất khó thể chế hóa thành luật, nhiều trường hợp muốn tìm phương thức điều chỉnh mới phù hợp hơn nhưng lại “đụng trần” Nghị quyết.
Do đó, cần bảo đảm các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Đảng phải xác định rõ mục tiêu tổng quát, rõ đường lối, định hướng chính trị trong một thời kỳ nhất định, bảo đảm tính đồng bộ, nhất quán, tính khoa học, tính phù hợp và khả thi của các nhiệm vụ mà nghị quyết, kết luận, chỉ thị nêu ra.
Bên cạnh đó, các nghị quyết của Đảng không nên quá chi tiết, quá cụ thể mà cần tạo “dư địa”, “không gian” cho Quốc hội, Chính phủ phát huy năng lực sáng tạo, chủ động của mình.
Một vấn đề nữa cần bàn đến là đổi mới công tác tham mưu việc ban hành nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Đảng. Theo đó, chúng ta phải chú trọng công tác thẩm định của các ban của Đảng đối với các dự án, dự thảo trình xin ý kiến Bộ Chính trị. Kết quả thẩm định phải sắc bén, toàn diện, nhất là về nội dung phản biện chính sách; cần đi sâu đánh giá chất lượng, việc thể chế hóa các quan điểm, đường lối của Đảng; tính khả thi của dự án.
Kế tiếp là đẩy mạnh thực hiện nghiêm các nguyên tắc kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Đảng đoàn Quốc hội, Ban Cán sự đảng Chính phủ, các cấp ủy Đảng phải tích cực, chủ động hơn nữa trong việc kiểm tra quá trình thể chế hóa đường lối, chính sách, chủ trương, quan điểm của Đảng.
Cuối cùng là Nâng cao chất lượng sự lãnh đạo của Đảng đối với việc xây dựng tổ chức và đội ngũ cán bộ cho công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Theo đó, Đảng ta cần tiếp tục lãnh đạo sâu sát hơn nữa đối với công tác tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội, lựa chọn và giới thiệu đảng viên có trình độ, năng lực và phẩm chất tốt là ứng cử viên đại biểu Quốc hội, nắm giữ các vị trí chủ chốt trong các cơ quan Nhà nước.
Đồng thời, cần quan tâm và chủ động lãnh đạo công tác tổ chức bộ máy, bố trí cán bộ, đảng viên có đủ năng lực, phẩm chất, chuyên môn nghiệp vụ làm công tác pháp luật. Ngoài ra, cũng cần nghiên cứu tổ chức cơ quan soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật tập trung, bảo đảm tính chuyên nghiệp, khoa học và sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
Xin trân trọng cảm ơn ông!