Áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu: Giảm thiểu tình trạng chuyển giá, chuyển lợi nhuận

Cần chính sách hỗ trợ để giữ chân nhà đầu tư

Báo cáo về tình hình thực hiện chương trình công tác tháng 7/2023, Bộ Tài chính cho biết, Bộ đã báo cáo Chính phủ về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam.

Theo Dự thảo Tờ trình đề nghị xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, Bộ Tài chính cho biết, thuế tối thiểu toàn cầu (TTTC) không phải là điều ước quốc tế, không phải là cam kết quốc tế, không bắt buộc các quốc gia phải áp dụng.

“Tuy nhiên, nếu Việt Nam không áp dụng thì vẫn phải chấp nhận việc các quốc gia khác áp dụng thuế TTTC, có quyền thu thuế bổ sung đối với các DN tại Việt Nam (nếu thuộc đối tượng áp dụng) mà được hưởng mức thuế suất thực tế tại Việt Nam thấp hơn mức thuế TTTC 15%, đặc biệt là các DN có vốn đầu tư nước ngoài. Việt Nam là nước chủ yếu nhận vốn đầu tư từ nước ngoài, theo đó sẽ bị ảnh hưởng bởi thuế TTTC” - Bộ Tài chính nêu quan điểm.

Cũng theo Bộ Tài chính, đối với các nước có vốn đầu tư ra nước ngoài, về cơ bản sẽ áp dụng thuế TTTC từ năm 2024 để thu thêm phần chênh lệch từ mức thuế thực tế so với thuế TTTC (15%), trong đó có các nước có số vốn đầu tư lớn vào Việt Nam như Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore... Đến nay đã có 142/142 nước thành viên Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD)/Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), trong đó có Việt Nam đã thống nhất về nguyên tắc Thỏa thuận thuế TTTC.

Đối với các nước nhận vốn đầu tư từ nước ngoài đang nghiên cứu các chính sách phù hợp, trong đó có việc áp dụng quy định thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT) để tránh việc nộp thuế bổ sung đối với phần thu nhập của công ty thành viên có thuế suất thực tế thấp hơn mức tối thiểu về các nước có công ty mẹ đóng trụ sở chính, đồng thời cũng nghiên cứu một số giải pháp hỗ trợ về tài chính để giữ chân các DN FDI thuộc đối tượng của thuế TTTC và thu hút các nhà đầu tư (NĐT) mới.

Đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết

Theo Bộ Tài chính, việc áp dụng các quy định về thuế TTTC sẽ mang lại cho Việt Nam nhưng cơ hội mới. Đó là: Tăng nguồn thu ngân sách nhà nước từ phần thu thuế bổ sung; Tăng cường hội nhập quốc tế; Giảm thiểu hiện tượng trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Cụ thể, Bộ Tài chính khẳng định, việc áp dụng thuế TTTC sẽ góp phần tăng cường hội nhập quốc tế của Việt Nam, cải cách hệ thống thuế theo hướng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế thông qua việc sửa đổi chính sách thuế TNDN và pháp luật có liên quan. Ngoài ra, việc áp dụng thuế TTTC sẽ tạo một bằng chung về thuế tại tất cả các quốc gia, từ đó tránh việc cạnh tranh về thuế giữa các nước hiện nay và giảm thiểu tình trạng chuyển giá, chuyển lợi nhuận, giữ vững nguồn thu thuế.

Đề xuất xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thuế TNDN bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế toàn cầu, Bộ Tài chính khẳng định quan điểm xây dựng chính sách thuế TTTC để áp dụng từ năm 2024 (bao gồm quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR) và thuế tối thiểu bổ sung nội địa đạt chuẩn (QDMTT)) và các giải pháp hỗ trợ phù hợp để giữ chân các NĐT hiện hữu và thu hút NĐT mới, bảo đảm bình đẳng giữa NĐT trong nước và nước ngoài, NĐT trực tiếp và NĐT gián tiếp.

Mục tiêu cụ thể nhằm: Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam; Tạo mức độ tin tưởng giữa DN và Chính phủ để DN tiếp tục đầu tư và mở rộng đầu tư tại Việt Nam; Thể hiện sự tiến bộ và minh bạch trong hệ thống quản lý thuế và môi trường đầu tư kinh doanh tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế; Giữ nguyên các chính sách ưu đãi hiện hành áp dụng cho các DN không thuộc đối tượng áp dụng của thuế TTTC.

Về quan điểm xây dựng Nghị quyết, Bộ Tài chính nhấn mạnh, chủ trương và các chính sách của Việt Nam chủ động ứng phó đối với đề xuất thuế TTTC của OECD phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết và trước hết, phù hợp với chủ trương, giải pháp của Đảng về hoàn thiện chính sách thu, phù hợp với hội nhập kinh tế quốc tế trong tình hình mới. Việt Nam ủng hộ và chủ động áp dụng quy định thuế TTTC từ năm 2024, tạo cơ chế thuận lợi để khuyến khích các DN nộp bổ sung thuế tại Việt Nam; Do thuế TTTC chỉ áp dụng với một nhóm đối tượng, nên cần tiếp tục duy trì các chính sách ưu đãi thuế hợp lý đối với các DN không thuộc đối tượng áp dụng của thuế TTTC…

Áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư

Bộ KH&ĐT cho rằng việc áp dụng thuế TTTC sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu thu hút vốn FDI. Do đó, cần xây dựng các chính sách hỗ trợ đủ hấp dẫn và tương xứng với kỳ vọng của nhà đầu tư.

Tại phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật do Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hôm 26/7, các ý kiến đều thống nhất cho rằng việc sớm áp dụng thuế TTTC tại Việt Nam là cần thiết để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam. Tuy nhiên, cần nghiên cứu, bổ sung các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới trong bối cảnh thực thi thuế TTTC nhằm bảo đảm khả năng cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam trong giai đoạn tới.

Theo Bộ KH&ĐT, cả nước hiện có khoảng 335 dự án có số vốn đầu tư đăng ký trên 100 triệu USD hoạt động đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo tại các khu kinh tế, khu công nghiệp và đang được hưởng ưu đãi thuế TNDN thấp hơn 15%. Điển hình là các DN trong lĩnh vực công nghệ cao như Samsung, Intel, LG, Bosch, Sharp, Panasonic, Foxconn, Pegatron... Tuy chỉ chiếm khoảng 1% số dự án nhưng tổng vốn đầu tư đăng ký của các loại dự án này lại chiếm gần 30% tổng vốn FDI tại Việt Nam, đạt khoảng 131,3 tỷ USD.

Trong báo cáo xin ý kiến thẩm định đề nghị xây dựng nghị quyết áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư, Bộ KH&ĐT cho rằng việc áp dụng thuế TTTC 15% sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu thu hút vốn FDI, bởi chính sách ưu đãi thuế mà các FDI đang được hưởng tại Việt Nam sẽ không còn nữa.

Do đó, Bộ KH&ĐT đề xuất xây dựng nghị quyết của Quốc hội về việc áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư, áp dụng với những DN công nghệ cao, DN có dự án ứng dụng công nghệ cao có quy mô vốn trên 12.000 tỷ đồng hoặc doanh thu trên 20.000 tỷ đồng/năm, DN đầu tư dự án trung tâm nghiên cứu và phát triển có quy mô vốn trên 3.000 tỷ đồng...

Theo đó, sẽ thí điểm hỗ trợ đào tạo, phát triển nguồn nhân lực; hỗ trợ nghiên cứu và phát triển; hỗ trợ chi phí đầu tư tài sản cố định; hỗ trợ chi phí sản xuất sản phẩm công nghệ cao...

Theo Bộ KH&ĐT, các chính sách hỗ trợ cần đủ hấp dẫn và tương xứng với kỳ vọng của NĐT. Bộ cũng đề xuất các khoản hỗ trợ này sẽ được cấn trừ vào nghĩa vụ thuế của DN hoặc được chi trả trực tiếp bằng tiền trích từ ngân sách nhà nước, như một số quốc gia trong khu vực đang áp dụng.

Mức hỗ trợ đầu tư cụ thể được thực hiện trên cơ sở Nhà nước bố trí trong dự toán ngân sách hằng năm để thực hiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư. Chính phủ sẽ quy định chi tiết mức hỗ trợ, trình tự, thủ tục áp dụng các hình thức hỗ trợ…

Tại phiên họp này, Thủ tướng đã giao Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT tiếp tục phối hợp với các bộ, cơ quan tiếp thu tối đa ý kiến của Chính phủ, hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng 2 nghị quyết (Nghị quyết về việc áp dụng thuế TTTC và Nghị quyết về việc áp dụng thí điểm chính sách hỗ trợ đầu tư), gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Căn cứ ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, các bộ chủ trì tiếp thu, giải trình, hoàn thiện hồ sơ, trình Chính phủ.

Thủ tướng cũng cho biết, Chính phủ sẽ báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung dự án 2 nghị quyết nêu trên vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023 và cho phép xây dựng Dự thảo Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn, trình Quốc hội thông qua theo quy trình một kỳ họp (tháng 10/2023).

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, đối tượng áp dụng thuế TTTC là: công ty thành viên, công ty mẹ tối cao của tập đoàn đa quốc gia có doanh thu trong Báo cáo tài chính hợp nhất của công ty mẹ tối cao ít nhất hai trong số bốn năm tài chính ngay trước năm tính thuế tương đương 750 triệu EUR trở lên, trừ các trường hợp: Các tổ chức của chính phủ; Tổ chức quốc tế; Tổ chức phi lợi nhuận; Quỹ hưu trí; Quỹ đầu tư là Công ty mẹ tối cao; Tổ chức đầu tư bất động sản là công ty mẹ tối cao; Tổ chức có ít nhất 85% giá trị tài sản thuộc sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua các tổ chức nêu trên.