Cần đảm bảo quyền tự chủ của chính quyền địa phương
Trình bày tờ trình của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Lê Vĩnh Tân cho biết, việc xây dựng và ban hành luật là cần thiết vì qua gần 3 năm triển khai thực hiện, bên cạnh các kết quả đã đạt được, một số quy định hiện hành của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương cần được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với chủ trương, định hướng của Đảng và đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Cụ thể, đối với Luật Tổ chức Chính phủ, việc giao Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp huyện làm giảm tính chủ động của địa phương trong việc tổ chức và thành lập các cơ quan chuyên môn phù hợp với điều kiện, đặc điểm đặc thù ở mỗi địa phương.
Cùng với đó, việc giao Chính phủ có thẩm quyền quyết định biên chế công chức trong các cơ quan hành chính nhà nước hạn chế tính chủ động và chưa đề cao được trách nhiệm của người đứng đầu Chính phủ; Nội dung quy định thẩm quyền của Bộ trưởng, Thủ tưởng cơ quan ngang Bộ trong việc bổ nhiệm, biệt phái, điều động, luân chuyển, kỷ luật, cho từ chức, miễn nhiệm đối với cán bộ, công chức tại Luật Tổ chức Chính phủ chưa phù hợp với một số các quy định của Đảng và của pháp luật về cán bộ, công chức hiện nay…
Đối với Luật Tổ chức chính quyền địa phương, một số quy định của Luật về phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp, ủy quyền chưa được quy định rõ, nhất là chủ thể thực hiện ủy quyền gây khó khăn trong việc áp dụng và hạn chế hoạt động của chính quyền địa phương các cấp. Luật chưa có quy định để tạo cơ sở cho các luật chuyên ngành quy định cụ thể các nhiệm vụ, quyền hạn không được phân cấp, ủy quyền nhằm tránh việc phân cấp, ủy quyền tràn lan, làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương.
Thẩm tra Dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định tán thành đề nghị của Chính phủ. Tuy nhiên, theo ông Định qua rà soát, Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, giải trình rõ chức năng, nhiệm vụ, tính chất và yêu cầu hoạt động của các cơ quan thuộc Chính phủ phù hợp với đặc thù công việc để xác định mô hình tổ chức thích hợp.
Về phân quyền, phân cấp giữa trung ương và địa phương, Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương mới chỉ quy định mang tính nguyên tắc về quan hệ giữa Chính phủ và chính quyền địa phương mà chưa có những quy định cụ thể về phân quyền, phân cấp, ủy quyền. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để Chính phủ thực hiện được nhiệm vụ thống nhất quản lý nhà nước trên phạm vi toàn quốc mà vẫn bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương trong phạm vi được phân quyền, phân cấp.
Cơ sở nào để giảm 10-15% đại biểu HĐND?
Theo Tờ trình của Chính phủ, trong quá trình xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung còn có ý kiến khác về phương án giảm số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp huyện, Chính phủ trình xin ý kiến UBTVQH 2 loại ý kiến.
Loại ý kiến thứ nhất: Giảm số lượng 2 Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp huyện hiện nay xuống còn 1 Phó Chủ tịch ở tất cả các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp huyện. Loại ý kiến thứ hai: Thành phố trực thuộc Trung ương và đơn vị hành chính cấp tỉnh loại I giữ nguyên 2 Phó Chủ tịch HĐND; các tỉnh loại II, loại III và tất cả đơn vị hành chính cấp huyện giảm chỉ còn 1 Phó Chủ tịch HĐND.
Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng, cấp phó HĐND các cấp rất nhiều việc, giờ giảm đi sẽ rất khó khăn. Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội Phan Thanh Bình nhìn nhận: Vấn đề lớn quan trọng trong tinh giản bộ máy là sắp xếp để hiệu quả tốt hơn chứ không phải chỉ giảm.
“Chúng ta chỉ chạy theo giảm biên chế chứ không tính đến làm sao để hoạt động hiệu quả hơn. Mô hình này có vấn đề. HĐND giảm thì ai sẽ giám sát quyền lực? nhất là tại các tỉnh đang giảm các sở thì quyền lực tập trung ở UBND, bây giờ lại giảm HĐND thì ai giám sát quyền lực?”, ông Bình đặt vấn đề.
Ông Hà Ngọc Chiến, Chủ tịch Hội đồng dân tộc cho rằng, cần phải giữ nguyên 2 Phó Chủ tịch HĐND tại các cấp bởi. “Nếu Bí thư kiêm nhiệm thì chỉ có 1 Phó chủ tịch HĐND chuyên trách trong khi có rất nhiều việc nên không thể làm được, nhất là trong việc điều hành kỳ họp và chuẩn bị cho kỳ họp rồi hoạt động giám sát”. Cũng theo ông Chiến, cần giữ nguyên 2 phó ban chuyên trách của HĐND cấp tỉnh, cấp huyện. Bởi hiện tại cấp tỉnh, cấp huyện các trưởng ban đều kiêm nhiệm, nếu chỉ 1 phó thì khó nâng cao chất lượng của HĐND.
Phát biểu ý kiến, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, giảm số lượng cán bộ ở cơ quan dân cử còn tăng ở khối chính quyền là không hợp lý. Do đó, Chính phủ cần đánh giá lại tác động cho rõ, cơ sở nào để giảm 10-15% đại biểu HĐND? Đồng thời làm rõ cơ sở nào để tăng số lượng Phó Chủ tịch UBND cấp xã loại II trong khi Chính phủ đang xây dựng chính quyền điện tử, rồi chính quy công an xã.
Giải trình vấn đề, Bộ trưởng Lê Vĩnh Tân cho hay, đề xuất giảm một phó chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp huyện là thực hiện theo Nghị quyết số 18 về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy. Do đây là lần trình đầu tiên nên Bộ sẽ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đại biểu và sẽ có báo cáo đánh giá chi tiết về tác động của đề xuất. Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật Tổ chức chính quyền địa phương dự kiến trình Quốc hội tại kỳ họp giữa năm (khai mạc 20/5); thông qua tại kỳ họp cuối năm.