Ma Seo Chứ (SN 1954) được bà con tín nhiệm bầu làm Phó chủ tịch, xã đội trưởng xã Nàn Sín (huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai) quản lý nhiều công việc của chính quyền cơ sở.
Vào một buổi tối giữa tháng 9/1990, khi các ngôi nhà của bản Nàn Sín chìm trong sương mù, một toán thanh niên (ở bản bên cạnh) đến bản của Chứ chơi. Nghi ngờ nhóm thanh niên này đến tán em vợ của Chứ nên Chứ không bằng lòng.
Bước ngoặt cuộc đời
Hiểu lầm trầm trọng hơn khi Chứ đã tát một thanh niên không rõ họ tên, khoảng 17 tuổi. Thấy nhóm thanh niên hầm hầm mặt ra về, Chứ sợ rằng sẽ có chuyện không hay xảy ra với mình vì nghĩ thể nào anh em của người thanh niên đó sẽ tìm mình trả thù.
Thần hồn nát thần tính, Chứ thu xếp hành lý rồi chỉ kịp bảo với vợ mình là chị Dúa rằng: “Tao lên nương lúa của nhà mình ở. Mẹ mày có việc gì thì cứ lên đó tìm, thi thoảng đem cơm nước lên cho tao nữa”. Nói rồi Chứ biến mất vào bóng tối.
Thời gian đầu, chị Dúa vẫn đem thức ăn và đồ uống cho Chứ và khuyên bảo chồng trở về nhà sống bình thường vì ai cũng lo lắng cho sức khỏe và lấy làm khó hiểu về hành động bất bình thường của Chứ.
Sau nhiều lần khuyên bảo không thành công, chị Dúa được khuyên mời các thầy cúng nổi tiếng trong vùng đến cúng trừ ma cho Chứ trở lại bình thường.
Trở về nhà, Chứ bị mọi người trong gia đình trói lại rồi tiến hành cúng trừ ma. Tỉnh táo vì cho rằng mình không bị ma làm hay ma nhập, Chứ giải thích với mọi người nhưng không còn ai nghe nữa. Tất cả đều cho rằng, không lẽ gì mà tự nhiên Chứ lại bỏ nhà lên rừng sống một mình và cách ly mọi người như vậy.
Thấy ngay cả vợ cũng không tin mình, Chứ chán nản và tuyệt vọng nên quyết định từ bỏ hẳn gia đình lên rừng sinh sống không cho ai biết.
Đến ngày thứ ba của lễ cúng trừ ma, nhân lúc mọi người không để ý và ngủ say, Chứ theo lối đằng sau nhà lẻn đi lên núi ở. Trong đêm tối, Chứ cứ nhìn hướng có "chòm sao mà Giàng chỉ lối", băng đường rừng sang khu vực xã Thanh Bình – huyện Mường Khương sinh sống trong các hốc đá, mái đá.
Hằng ngày, Chứ đi lấy mộc nhĩ và bắt tắc kè, thú rừng đem bán, trao đổi lấy thực phẩm và đồ dùng sinh hoạt hàng ngày. Cuộc sống của “người rừng Ma Seo Chứ” cứ thế gắn bó với thiên nhiên hết năm này qua năm khác, nếu như Chứ không nhớ nhà quá để tìm về.
Quay lưng với cộng đồng
Chiều 28/7/1997, trên đường tìm về quê cũ, qua xã Tả Thàng, huyện Mường Khương, Ma Seo Chứ đã bị lực lượng công an và dân quân xã bắt giữ vì không có giấy tờ tùy thân trong người. Ám ảnh bởi chuyện cũ, cho rằng những người này nhất định sẽ hại mình và trả thù nên khi bị bắt Chứ chống trả quyết liệt.
Lực lượng công an và dân quân đã bắt được Chứ, cùng với việc chưa làm rõ được nhân thân lai lịch của người lạ nên tối hôm đó, Chứ bị giam tại trụ sở UBND xã Tả Thàng để điều tra.
Tối hôm đó, Phó công xã Tả Thàng là Giàng Pao đã giao cho tổ canh gác và giao cho một tổ viên là Sùng Phử khẩu súng AK (số súng 4C5609) với 5 viên đạn để canh giữ Chứ.
Đến khoảng 3 – 4h hôm sau (ngày 29/9/1997), lợi dụng dân quân ngủ gật, lơ là việc canh gác, Chứ tháo được dây trói rồi lấy trộm khẩu súng AK của anh Sùng Phử dựng gần cửa và bỏ trốn. Thấy Chứ bỏ trốn, lực lượng canh gác ùa dậy vây Chứ lại. Bị bao vây, Chứ cầm khẩu súng AK lên đạn và bắn thẳng lên trần nhà trụ sở ủy ban uy hiếp mọi người rồi trốn về xã Thanh Bình.
Chiều 4/8/1998, tức gần 1 năm sau sự kiện tại xã Tả Thàng, một số quần chúng nhân dân đi rừng phát hiện một đám khói từ một cửa hang. Khi lại gần Hang Khỉ (thuộc thôn Văng Đẹt, xã Thanh Bình), mọi người trông thấy một đối tượng lạ mặt đang nấu cơm ăn ở trong hang.
Lập tức, tin tức trên được báo cho Ban công an xã biết. Sau đó, các anh Cù Xuân Hòa, Hoàng Văn Dùng, Trương Mạnh Hùng (cán bộ công an huyện Mường Khương) đang công tác tại đây cùng anh Tráng Sín Trà (trưởng công an xã) một một số cán bộ địa phương đi thẳng đến cửa hang. Tổ công tác chia làm 2 mũi trinh sát áp sát cửa hang.
Thấy có người đến, lại nhìn thấy có sắc phục công an, Chứ hốt hoảng bèn đi thẳng vào bên trong hang lấy khẩu súng AK để chống trả lại. Trong tổ công tác, anh Tráng Sín Trà chẳng may trúng đạn đã tử vong.
Sau khi gây án, Chứ theo đường rừng bỏ trốn. Dù lực lượng công an tổ chức vây bắt nhiều lần nhưng Chứ luôn thay đổi chỗ ở. Lệnh truy nã Ma Seo Chứ được Công an tỉnh Lào Cai phát ra với chú thích "đặc biệt nguy hiểm". Nhiều năm theo đuổi bóng "người rừng" nhưng lực lượng cảnh sát truy nã tội phạm - PC52, Công an tỉnh Lào Cai vẫn không tài nào bắt được Chứ. Cho đến một ngày...
Sa lưới
Đó là khoảng thời gian cuối tháng 1/2010, anh Sùng A Dín (trưởng công an xã Thào Chư Phìn) nhận được tin báo: có một đối tượng nam giới giống như “người rừng Ma Seo Chứ” xuất hiện ở thôn Thào Chư Phìn, huyện Si Ma Cai. Qua xác minh, anh Dín phát hiện một người đàn ông lạ mặt đang đi bộ về phía thôn Sán Trá, cách UBND xã khoảng 500m đúng là “người rừng Ma Seo Chứ”.
Khi tổ mật phục xuất hiện vây bắt, Chứ hốt hoảng, liền tháo chiếc địu sau lưng, gạt bỏ những mộc nhĩ phía trên và lôi ra một con dao phát, thủ thế trước đám đông.
Để thị uy, Chứ lôi tiếp ra một khẩu súng nhựa K54 và chĩa về phía mọi người nói bằng tiếng H’Mông: “ai vào đây tôi giết đấy!”. Thấy đối tượng có vũ khí và sẵn sàng làm liều nên không ai dám lại gần. Khống chế được mọi người, Chứ đi lùi về phía bờ sông, theo đường mòn định trốn vào rừng.
Tuy nhiên, tổ công tác cùng quần chúng đã kịp thời làm ngã Chứ bằng dây quăng đá (phương tiện bắt thú của đồng bào). Sau hồi vật lộn, Chứ đã không thể nào thắng được sức của 4 dân quân nên cúi đầu chịu trói về UBND xã Thào Chư Phìn.
Đến ngày 9/2/2010, Công an tỉnh Lào Cai đã khởi tố, tạm giam Ma Seo Chứ về hành vi chống người thi hành công vụ. Tại CQĐT, Chứ còn khai nhận về hành vi chiếm đoạt, tàng trữ, sử dụng trái phép vũ khí quân dụng và giết người tại xã Tả Thàng và xã Thanh Bình năm nào.
Trong suốt quá trình điều tra, suốt 3 tháng trời, Chứ kiên quyết không tiếp xúc với người lạ. Quá trình điều tra cũng gặp nhiều khó khăn khi Chứ chỉ gật và lắc trước những câu hỏi của điều tra viên khiến vụ án gặp không ít khó khăn.
Xác định đây không phải là đối tượng lỳ lợm hay có tiền án, tiền sự mà chỉ gặp vấn đề tâm lý nên Ban chỉ đạo vụ án đã tạm thời giam giữ và cải tạo Chứ tại trại tạm giam để theo dõi. Quá trình sinh sống tại trại được hòa nhập cùng nhiều phạm nhân khác đã tạo ra những chuyển biến mới trong nhận thức của “người rừng”.
Chứ bắt đầu bắt chuyện mọi người. Vốn thông minh và từng có quá trình phục vụ trong quân đội, Chứ học tiếng phổ thông rất nhanh. Chỉ trong vòng 1 năm trời trước ngày đưa ra xét xử, Chứ đã có thể nói chuyện bình thường như mọi người.
“Người rừng” cũng không còn xa lánh mọi người mà gần gũi và thân thiện hơn. Chứ bắt đầu kể về cuộc đời mình với các phạm nhân và kể lại hành trình của mình với các điều tra viên.
Đại úy Nguyễn Trọng Trường (Cán bộ phòng truy nã – Công an tỉnh Lào Cai) kể lại: “Chúng tôi đưa Chứ đi bộ từ 7h sáng đến gần 1h chiều mới về tới Ủy ban xã. Quá trình đưa bị can đi tìm lại tất cả các bằng chứng và súng mà Chứ đã cất giấu quả thực gian nan. Vượt qua những vách đá cheo leo và những rừng cây chưa có người đặt chân tới tại cánh rừng Thanh Bình mới biết “người rừng” gần như là ông chủ của cánh rừng này. Nếu không phải là bị can dẫn đi, chúng tôi không thể nào tìm ra được chứng cứ vụ án, bởi không thạo lối đi và có nhiều cạm, bẫy mà Chứ đặt đề phòng người lạ”.
Trong số các bẫy mà Chứ đặt, có bẫy hổ, bẫy gấu mà phạm nhân này chế được. Nếu người lạ không may dính vào chắc chắn sẽ phải mất một chân mới tháo ra được.
Thường những chỗ Chứ đặt bẫy là nơi mà Chứ đã giấu súng hay những đồ dùng cần thiết cho mình như quần áo, xoong nồi. Và mỗi thứ Chứ đặt một nơi chứ không ở một chỗ cố định. Đáng chú ý trong số vật chứng thu thập được của “người rừng” còn có 2 khẩu súng kíp của những người đi săn mà Chứ lấy được.
Tại phiên tòa ngày 1/3/2011, Chứ bị truy tố về 3 tội: Giết người; Chiếm đoạt, tàng trữ, sử dụng trái phép vũ khí quân dụng; Chống người thi hành công vụ. Ma Seo Chứ bị TAND tỉnh Lào Cai tuyên phạt mức án Chung thân…
