Trong số các nữ điệp viên trên thế giới, Mata Hari là một “huyền thoại”, vì câu chuyện về số phận bi thảm của vũ công người Hà Lan kiêm điệp viên tình báo vẫn luôn được tranh cãi đến tận ngày nay. Nhưng có một huyền thoại khác được đông đảo người trong nghề tán dương vì có một sự nghiệp thành công đánh nể hơn – đó là điệp viên Liên Xô Elizaveta Zarubina.
Sinh ra ở Ukraine ngày 14/5/1900 dưới cái tên Ester Yoelevna Rosentsveig, Elizaveta Zarubina nổi tiếng là một trong những điệp viên huyền thoại nhất thế giới sau một số hoạt động thành công ở Đan Mạch, Pháp, Đức và Hoa Kỳ. Theo lời kể của những người có liên hệ chặt chẽ với nữ điệp viên tài giỏi, được mệnh danh là Mata Hari của Liên Xô, chính vẻ đẹp, trí thông minh, trực giác và sức lôi cuốn mạnh mẽ của bà đã khiến Zarubina đạt được thành công.
Năm 1928, Rosentsveig đã trải qua khóa đào tạo tại Moscow và đổi tên thành Elizaveta Zarubina, sau khi kết hôn với đặc vụ Vasily Zarubin. Cặp vợ chồng mới cưới được cử đến làm việc tại Đan Mạch và Pháp, dưới vai cặp vợ chồng doanh nhân Tiệp Khắc. Với bí danh Vardo, Zarubina chịu trách nhiệm tạo ra mạng lưới điệp viên. Bà thậm chí còn tuyển dụng được sĩ quan Gestapo của Đức Willy Lehmann - người sau đó đã cung cấp cho Liên Xô thông tin về việc phát triển tên lửa hành trình sớm.
Năm 1941, cặp vợ chồng được cử đến Mỹ, nơi Vasily Zarubin làm bí thư thứ nhất cho Đại sứ quán Liên Xô, còn vợ ông thu thập thông tin về sự phát triển của vũ khí hạt nhân ở nước này. Bà còn tuyển được mạng lưới điệp viên quan hệ chặt chẽ với “Dự án Manhattan”. Vì thành công này, bà đã được trao tặng Huân chương Sao đỏ năm 1944 sau khi tuyenr dụng được 22 điệp viên quan trọng.
Theo sĩ quan kỳ cựu của cơ quan tình báo nước ngoài - Đại tá Lev Korolkov, về hoạt động tình báo, Zarubina đã thành công hơn nhiều so với Mata Hari - người bị kết án làm gián điệp cho Đức.
“Gián điệp Mata Hari làm nhiều mang, cô ấy chỉ là một vũ công, và đã có một kết thúc tồi tệ”, Korolkov giải thích, “Nhưng Elizaveta Zarubina là một sĩ quan tình báo và là một người có học thức cao. Cô ấy đẹp. Cô ấy biết sử dụng một cách thông minh mọi năng lực để giúp cô ấy hoàn thành nhiệm vụ. Cô ấy là người có khả năng thiết lập liên lạc với mọi người thuộc mọi địa vị xã hội, giới tính, tuổi tác, tôn giáo. Và cô ấy vô cùng chuyên nghiệp”.
Thế nhưng, ngược lại với cuộc sống rạng ngời cùng những thành tựu đáng gờm đó, cái chết của Zarubina lại là một tai nạn thảm khốc - đặc vụ Liên Xô huyền thoại đã chết ở Moscow khi ra khỏi xe buýt và vô tình ngã xuống dưới bánh xe. Khi đó, bà đã 86 tuổi.
