Tại sao người trẻ “lười” kết hôn?
Anh Lưu Thành Đạt, 23 tuổi, một sinh viên mới tốt nghiệp tại Hà Nội chia sẻ: “Theo tôi, việc giới trẻ ngày nay kết hôn muộn là một xu hướng khá phổ biến và cũng có nhiều lý do chính đáng. Cuộc sống hiện đại khiến nhiều người ưu tiên cho việc học tập, phát triển sự nghiệp và ổn định tài chính trước khi nghĩ đến chuyện lập gia đình”. Quan điểm của Đạt không chỉ phản ánh khát vọng tự lập mà còn cho thấy một thế hệ trẻ đang tìm cách cân bằng giữa trách nhiệm cá nhân và những kỳ vọng xã hội.
Anh Đinh Trung Hiếu, 24 tuổi, vừa tốt nghiệp đại học tại Hà Nội, kể câu chuyện của mình: “Bản thân tôi sinh ra trong một gia đình không mấy khá giả, vừa tốt nghiệp đại học nên có nhiều thứ phải lo từ công việc, gia đình. Vì vậy, việc kết hôn sớm là một điều không thể xảy ra đối với tôi vì chưa đủ nền tảng tài chính vững mạnh để xây dựng gia đình. Cho nên, tôi lựa chọn lối sống độc thân, có thể tự do làm điều mình thích, không phải ràng buộc”. Lời chia sẻ của Hiếu không chỉ phản ánh thực tế khắc nghiệt về tài chính mà còn cho thấy một lối sống độc lập, nơi tự do cá nhân được đặt lên hàng đầu.
Bên cạnh áp lực kinh tế, sự thay đổi trong quan niệm sống cũng góp phần định hình xu hướng kết hôn muộn. Giới trẻ ngày nay đề cao sự hoàn hảo trong các mối quan hệ. Chị Nguyễn Thị Đào, 28 tuổi, nhân viên văn phòng tại TP HCM bày tỏ: “Giới trẻ hiện nay có xu hướng kết hôn muộn vì muốn ổn định công việc rồi mới lập gia đình. Và một phần là muốn tìm cho mình một người bạn đời hoàn hảo”. Mong muốn tìm được người phù hợp về cả tính cách lẫn mục tiêu sống khiến nhiều bạn trẻ kéo dài thời gian tìm hiểu, đôi khi dẫn đến sự chần chừ trong việc cam kết.
Theo báo cáo từ Cục Thống kê Việt Nam năm 2024, độ tuổi trung bình kết hôn lần đầu của người Việt đã tăng lên 27,2 tuổi, cao hơn 2 tuổi so với năm 2019 (25,2 tuổi). Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM, con số này còn đáng chú ý hơn, lần lượt đạt 29,8 và 30,4 tuổi. Nam giới hiện nay thường kết hôn ở tuổi 29,3, trong khi nữ giới là 25,1. So với năm 1999, khi tuổi trung bình kết hôn chỉ là 24,1, xu hướng này cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong lối sống, đặc biệt ở thế hệ Gen Z (sinh năm 1997 - 2012).
 |
Anh Lưu Thành Đạt bận rộn làm việc với khát vọng phát triển sự nghiệp và ổn định tài chính. |
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới việc người trẻ hiện nay chọn xu hướng sống độc thân hoặc kết hôn muộn. Lấy ví dụ, trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tại các thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM ngày càng tăng, giới trẻ đối mặt với những rào cản tài chính khiến việc lập gia đình trở thành một quyết định khó khăn. Theo khảo sát của Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới năm 2021, 68% thanh niên từ 16 - 30 tuổi tại đô thị cho rằng cần đạt được sự ổn định tài chính trước khi kết hôn. Chi phí thuê nhà, áp lực mua nhà và chi tiêu hàng ngày là những gánh nặng khiến nhiều người trẻ trì hoãn hôn nhân.
Hơn nữa, những thông tin tiêu cực về ly hôn và bạo lực gia đình trên mạng xã hội đã tác động mạnh mẽ đến tâm lý giới trẻ. Theo Tổng cục Thống kê, từ 2017 - 2023, Việt Nam ghi nhận 187.690 vụ ly hôn, với tỷ lệ ly hôn tăng trung bình 3% mỗi năm. Những câu chuyện này khiến nhiều người trẻ như Đào trở nên thận trọng hơn, thậm chí sợ hãi khi nghĩ về hôn nhân. “Tôi thấy nhiều cặp đôi ly hôn chỉ sau vài năm, nên tôi muốn tìm hiểu thật kỹ để tránh những sai lầm”, Đào nói thêm.
Và những hệ lụy
Mặc dù hiện nay xu hướng kết hôn muộn, sống độc thân là sự lựa chọn của mỗi người. Tuy nhiên, có rất nhiều ý kiến trái chiều về vấn đề này. Ví dụ như, một số người cho rằng lối sống độc thân, kết hôn muộn không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn mang lại những hệ lụy sâu rộng cho xã hội.
Lấy ví dụ như việc kết hôn ở lứa tuổi ngoài ba mươi, có thể làm ảnh hưởng đến khả năng mang thai của người phụ nữ, đàn ông. Hay việc lựa chọn lối sống độc thân đang khiến cho nhiều đất nước đứng trước tỷ lệ dân số già hóa, giảm nguồn lao động trẻ để phát triển đất nước, kinh tế - xã hội trong tương lai.
Chia sẻ với truyền thông, Tiến sĩ Nguyễn Tuấn Anh, chuyên gia xã hội học tại Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam cảnh báo rằng kết hôn muộn dẫn đến sinh con muộn, làm giảm tỷ suất sinh xuống còn 1,8 - 1,86 con/phụ nữ, thấp hơn mức thay thế 2,1. Điều này đẩy nhanh quá trình già hóa dân số, với dự báo đến năm 2030, 20% dân số Việt Nam sẽ trên 60 tuổi. Già hóa dân số không chỉ gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội mà còn làm suy giảm lực lượng lao động trẻ, ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế.
Về mặt cá nhân, nam giới kết hôn muộn cũng đối mặt với nguy cơ suy giảm chất lượng tinh trùng, trong khi phụ nữ sau 35 tuổi gặp nhiều rủi ro về sức khỏe sinh sản. Anh Đạt nói thêm rằng: “Việc kết hôn muộn cũng có thể dẫn đến áp lực từ gia đình, xã hội hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản”. Áp lực này không chỉ đến từ kỳ vọng truyền thống mà còn từ những chuẩn mực xã hội về “độ tuổi phù hợp” để lập gia đình, khiến nhiều bạn trẻ cảm thấy bị kẹt giữa lằn ranh của tự do và trách nhiệm.
Nhiều chuyên gia về vấn đề hôn nhân, gia đình cũng nhấn mạnh cần xây dựng các chiến dịch truyền thông lan tỏa giá trị gia đình, khắc họa hôn nhân như một hành trình chia sẻ và phát triển. Thay vì tập trung vào những câu chuyện tiêu cực, truyền thông nên kể những câu chuyện về các gia đình trẻ vượt qua khó khăn, cùng nhau xây dựng hạnh phúc. Các nền tảng mạng xã hội như có thể là kênh hiệu quả để tiếp cận Gen Z, giúp họ nhìn nhận hôn nhân một cách lạc quan hơn.
 |
Đinh Trung Hiếu cho rằng người trẻ muốn phát triển bản thân trước khi đến với hôn nhân. |
Bên cạnh đó, năm 2020, Quyết định 588/QĐ-TTg năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình Điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030, có nội dung khuyến khích nam nữ kết hôn trước 30 tuổi và sinh đủ hai con. Chương trình này nhằm mục tiêu duy trì mức sinh thay thế, đặc biệt là ở các địa phương có mức sinh thấp.
Hiện chúng ta đang có các chính sách thiết thực như hỗ trợ vay mua nhà ở xã hội với lãi suất thấp, miễn học phí cho trẻ em, tăng lương cơ bản... Trước đó có một số đề xuất giảm giờ làm việc xuống 40 giờ/tuần, tạo điều kiện để người trẻ có thêm thời gian xây dựng mối quan hệ và chăm sóc gia đình. Những chính sách này không chỉ giảm áp lực tài chính mà còn khuyến khích giới trẻ tự tin bước vào hôn nhân.
Một trong những rào cản lớn khác khiến giới trẻ kết hôn muộn là thiếu cơ hội gặp gỡ người phù hợp, đặc biệt với những người bận rộn. Chị Nguyễn Thị Đào cho rằng: “Nếu có những chương trình kết nối giúp người trẻ bận rộn tìm được người phù hợp, tôi nghĩ sẽ khuyến khích chúng tôi nghĩ đến hôn nhân sớm hơn”. Các địa phương nên tổ chức các sự kiện giao lưu, câu lạc bộ thanh niên, hoặc các buổi gặp gỡ theo sở thích chung, như thể thao, nghệ thuật, hoặc du lịch. Những hoạt động này không chỉ giúp giới trẻ mở rộng mối quan hệ mà còn tạo môi trường lành mạnh để tìm hiểu bạn đời.
Thực tế, kết hôn muộn là chọn lựa của mỗi người, nhưng cần được định hướng để giảm thiểu những hệ lụy lâu dài. Như anh Lưu Thành Đạt chia sẻ: “Mỗi người nên lựa chọn thời điểm kết hôn phù hợp với hoàn cảnh và mong muốn cá nhân, miễn sao cảm thấy hạnh phúc và sẵn sàng”. Trong một xã hội đang thay đổi từng ngày, giới trẻ Việt Nam cần được tiếp thêm động lực và hỗ trợ để tự tin bước vào hành trình hôn nhân bằng những chính sách hỗ trợ thiết thực, truyền thông tích cực.
