Khi thế giới nhìn sang châu Á để lấy ví dụ thành công trong việc xử lý sự bùng phát virus corona chủng mới, nhiều sự chú ý và khen ngợi đã được dành cho Hàn Quốc, Đài Loan, Hồng Kông. Nhưng có một câu chuyện thành công mà nhiều người bỏ qua – đó là Việt Nam.
Đất nước 97 triệu dân này đã không ghi nhận một trường hợp tử vong liên quan đến virus corona và vào thứ Bảy (30/5) đã có tới 328 trường hợp nhiễm bệnh được ghi nhận, có biên giới dài với Trung Quốc và hàng triệu du khách Trung Quốc mà họ tiếp nhận mỗi năm.
Càng đáng chú ý hơn vì Việt Nam là một quốc gia có thu nhập trung bình thấp với hệ thống chăm sóc sức khỏe kém tiên tiến so với các quốc gia khác trong khu vực. Nước này chỉ có 8 bác sĩ cho mỗi 10.000 người, tương đương 1/3 so với Hàn Quốc, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới.
Sau ba tuần cách ly xã hội, Việt Nam đã dỡ bỏ các biện pháp hạn chế vào cuối tháng Tư. Việt Nam cũng không có bất kỳ ca lây nhiễm nào trong cộng đồng trong hơn 40 ngày qua. Các doanh nghiệp và trường học đã mở cửa trở lại, cuộc sống đang dần trở lại bình thường.
 |
| Người đi xe máy đeo khẩu trang kẹt xe trong giờ cao điểm buổi sáng ngày 19/5 tại Hà Nội. |
Đối với những người hoài nghi, con số chính thức của Việt Nam có vẻ là quá tốt. Nhưng Guy Thwaites, một bác sĩ về bệnh truyền nhiễm làm việc tại một trong những bệnh viện chính được Chính phủ Việt Nam chỉ định điều trị cho bệnh nhân Covid-19, cho biết những con số này phù hợp với thực tế.
"Tôi đến các phường mỗi ngày. Tôi biết các trường hợp, tôi biết không có trường hợp tử vong", Thwaites - người đứng đầu Đơn vị Nghiên cứu Lâm sàng của Đại học Oxford tại TP Hồ Chí Minh - cho biết, “Nếu có sự lây nhiễm trong cộng đồng không được báo cáo hoặc không được kiểm soát, thì chúng tôi sẽ biết ngày do có các ca trong bệnh viện của chúng ta, và cũng chưa bao giờ xảy ra người viêm nhiễm không được chẩn đoán”.
Vậy làm thế nào mà Việt Nam dường như đã thành công trong khi toàn cầu đang gánh chịu tai họa do virus corona? Câu trả lời, theo các chuyên gia y tế công cộng, nằm trong sự kết hợp của các yếu tố, từ sự nhanh chóng của chính phủ, phản ứng sớm để ngăn chặn sự lây lan của nó, đến việc theo dõi và kiểm dịch nghiêm ngặt và truyền thông hiệu quả.
Hành động sớm
Việt Nam bắt đầu chuẩn bị cho việc bùng phát virus corona trước khi phát hiện trường hợp đầu tiên.
Vào thời điểm đó, chính quyền Trung Quốc và Tổ chức Y tế Thế giới đều khẳng định rằng không có "bằng chứng rõ ràng" nào về việc lây truyền từ người sang người. Nhưng Việt Nam không chủ quan. "Chúng tôi không chỉ chờ đợi các hướng dẫn từ WHO. Chúng tôi đã sử dụng dữ liệu chúng tôi thu thập từ bên ngoài và bên trong (quốc gia) để quyết định hành động sớm", ông Phạm Quang Thái, Phó trưởng phòng Kiểm soát nhiễm khuẩn tại Viện quốc gia Vệ sinh dịch tễ tại Hà Nội, cho biết.
 |
| Một người phụ nữ thực hành giãn cách xa xã hội trong khi mua sắm đồ tạp hóa ở một chợ thực phẩm. |
Đến đầu tháng 1, việc kiểm tra nhiệt độ đã được thực hiện đối với hành khách đến từ Vũ Hán tại sân bay quốc tế Hà Nội. Khách du lịch bị sốt được cách ly và theo dõi chặt chẽ, đài truyền hình quốc gia của đất nước đưa tin về bệnh này.
Đến giữa tháng 1, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã ra lệnh cho các cơ quan chính phủ thực hiện "các biện pháp quyết liệt" để ngăn chặn dịch bệnh lây lan vào Việt Nam, tăng cường kiểm dịch y tế tại các cửa khẩu, sân bay và cảng biển.
Vào ngày 23/ 1, Việt Nam đã xác nhận 2 trường hợp nhiễm virus coro na đầu tiên - một người Trung Quốc sống tại Việt Nam và cha anh từ Vũ Hán đến thăm con trai. Ngày hôm sau, các nhà chức trách hàng không của Việt Nam đã hủy tất cả các chuyến bay đến và đi Vũ Hán.
Trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tuyên bố: "Chống dịch như chống giặc” vào ngày 27/1. Ba ngày sau, ông thành lập một ban chỉ đạo quốc gia về việc kiểm soát ổ dịch - cùng ngày WHO tuyên bố virus corona là vấn đề sức khỏe khẩn cấp toàn cầu.
Vào ngày 1/2, Việt Nam công bố dịch bệnh toàn quốc – khi đó mới có 6 trường hợp được ghi nhận trên cả nước. Tất cả các chuyến bay giữa Việt Nam và Trung Quốc đã bị dừng lại, sau đó đình chỉ thị thực cho công dân Trung Quốc.
Tiêp theo, Việt Nam áp dụng các biện pháp hạn chế đi lại, kiểm dịch đến và đình chỉ thị thực Trung Quốc cùng các quốc gia như Hàn Quốc, Iran và Ý. Cuối cùng, vào cuối tháng ba, Việt Nam đã đình chỉ nhập cảnh cho tất cả người nước ngoài.
 |
| Một sĩ quan Quân đội Nhân dân Việt Nam đứng cạnh khu vực phong tỏa xã Sơn Lôi, tỉnh Vĩnh Phúc ngày 20/2. |
Việt Nam cũng nhanh chóng thực hiện các biện pháp cách ly chủ động. Ngày 1 /2, Việt Nam đã phong tỏa toàn bộ một xã 10.000 người phía bắc Hà Nội trong 20 ngày do có 7 trường hợp nhiễm virus corona – vụ phong tỏa quy mô lớn đầu tiên bên ngoài Trung Quốc. Các trường học, dự kiến mở cửa trở lại vào tháng Hai sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, đã phải đóng cửa cho đến tận tháng Năm.
Chuyên gia Thwaites cho rằng, tốc độ phản ứng của người Việt là lý do chính đằng sau thành công của nước này. "Hành động của họ vào cuối tháng 1 và đầu tháng 2 trước các quốc gia khác rất nhiều. Thực tế chứng tỏ điều đó rất hữu ích ... để có thể giữ quyền kiểm soát", ông nói.
Truy tìm dấu vết tỉ mỉ
Những hành động sớm mang tính quyết định đã ngăn chặn hiệu quả sự lây nhiễm trong cộng đồng. Đến ngày 16/2, Việt Nam không có thêm ca nhiễm mới tron suốt 3 tuần, cho đến khi xuất hiện làn sóng thứ 2 – bắt đầu từ một người trở về từ nước ngoài.
Các nhà chức trách truy tìm nghiêm ngặt những người tiếp xúc với bệnh nhân và cách ly theo dõi bắt buộc 2 tuần.
 |
| Một người phụ nữ đứng xếp hàng để lấy mẫu tại một trung tâm xét nghiệm tạm thời gần bệnh viện Bạch Mai ở Hà Nội vào ngày 31/3. |
Khi bệnh viện Bạch Mai ở Hà Nội, một trong những bệnh viện lớn nhất Việt Nam, trở thành điểm nóng Covid-19 với hàng chục trường hợp nhiễm bệnh vào tháng 3, chính quyền đã áp dụng cách ly tại cơ sở và theo dõi gần 100.000 người liên quan đến bệnh viện, bao gồm cả y tế, bệnh nhân, du khách và liên hệ của họ.
Nhà chức trách cũng đã kiểm tra hơn 15.000 người liên quan với các bệnh viện, trong đó có 1.000 nhân viên y tế.
Nỗ lực truy tìm người liên quan của Việt Nam tỉ mỉ đến nỗi không chỉ những người tiếp xúc trực tiếp mà còn cả những liên hệ gián tiếp cũng phải được theo dõi. "Điều đó chỉ có ở Việt Nam. Tôi không nghĩ rằng bất kỳ quốc gia nào đã thực hiện kiểm dịch đến mức đó", Thwaites nói.
 |
| Một thợ cắt tóc ven đường tặng khẩu trang cho một khách hàng ở Hà Nội. |
Kể từ ngày 1/ 5, khoảng 70.000 người đã bị cách ly trong các cơ sở của chính phủ Việt Nam, trong khi khoảng 140.000 người tự cách ly tại nhà hoặc trong khách sạn,.
Một nghiên cứu cho thất, trong số 270 bệnh nhân Covid-19 đầu tiên, 43% là các trường hợp không có triệu chứng – như thé mới thấy giá trị của việc theo dõi và xét nghiệm nghiêm ngặt. Nếu nhà chức trách không chủ động tìm kiếm những người có nguy cơ lây nhiễm, virus có thể đã âm thầm lây lan trong cộng đồng vài ngày trước khi được phát hiện.
Truyền thông tích cực
Ngay từ đầu, chính phủ Việt Nam đã truyền đạt rõ ràng với công chúng về sự bùng phát dịch bệnh.
Các trang web chuyên dụng, đường dây nóng điện thoại và ứng dụng điện thoại đã được thiết lập để cập nhật cho công chúng thông tin mới nhất của dịch bệnh và tư vấn y tế. Bộ Y tế cũng thường xuyên gửi thông báo nhắc nhở tới người dân qua tin nhắn SMS.
 |
| Một áp phích tuyên truyền việc ngăn chặn sự lây lan của virus corona dọc một con đường ở Hà Nội. |
Việc tuyên truyền còn thực hiện thông qua loa, áp phích đường phố, báo chí và phương tiện truyền thông xã hội. Vào cuối tháng 2, Bộ Y tế đã phát hành một video âm nhạc hấp dẫn dựa trên một bản hit pop của Việt Nam để dạy mọi người cách rửa tay đúng cách và các biện pháp vệ sinh khác trong khi dịch bệnh bùng phát. Được biết đến như là "bài hát rửa tay", nó ngay lập tức trở nên lan truyền, cho đến nay đã thu hút hơn 48 triệu lượt xem trên Youtube.
Thwaites cho biết kinh nghiệm phong phú của Việt Nam trong việc đối phó với dịch bệnh truyền nhiễm, như dịch SARS từ năm 2002 đến 2003 và dịch cúm gia cầm sau đây, đã giúp chính phủ và công chúng chuẩn bị tốt hơn cho đại dịch Covid-19.
"Đất nước hiểu rằng cần phải được thực hiện nghiêm túc và tuân thủ hướng dẫn từ chính phủ về cách ngăn chặn sự lây nhiễm", ông nói.
