“Có phải bởi vì tôi là LGBT?”
Khảo sát “Có phải bởi vì tôi là LGBT?” (LGBT- đồng tính nam, đồng tính nữ, lưỡng tính, chuyển giới…- PV) đã được Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế vàMôi trường iSEE thực hiện vào năm 2015. Theo đó, dù công khai hay không thì việc đối xử khiến họ cảm thấy không thoải mái như: trường học, nơi làm việc, cơ sở y tế và các không gian công cộng. Trong đó, gần 30% người từng bị từ chối việc làm vì là người LGBT. Đặc biệt, tỷ lệ người chuyển giới bị từ chối khi xin việc (59.0%) cao gấp ba lần so với nhóm đồng tính và song tính (19.6%).
Người chuyển giới cũng bị phân biệt đối xử trong việc trả lương hay thăng tiến, khiến họ thường chỉ giữ các vị trí cấp thấp, cơ bản mà khó giữ các vị trí quản lý hoặc cao hơn. Người LGBT đối mặt với những nhận xét, hành động tiêu cực từ cả đồng nghiệp, sếp và khách hàng, đối tác, với tỷ lệ cao từ 33% tới gần 50%. Các hành vi phân biệt đối xử khác mà người tham gia khảo sát báo cáo còn có: bị hỏi thường xuyên về đối tượng yêu đương, ghép đôi với đồng nghiệp khác giới.
Giải pháp của họ là tìm tới những nơi làm việc có chủ là LGBT, hoặc dành cho LGBT, đôi khi lại không phải giải pháp tốt nhất vì phải đối mặt với phân biệt đối xử từ chính những người trong cùng cộng đồng.
Năm 2022, trong bối cảnh xã hội đã có những bước tiến đáng kể trong việc giảm thiểu phân biệt đối xử dựa trên xu hướng tính dục, bản dạng giới và đặc điểm giới tính với người LGBT, Viện iSEE cập nhật thông tin và tiến hành khảo sát “Có phải bởi vì tôi là LGBT?” để đưa ra phản ánh rõ ràng và chân thực nhất dựa trên các trải nghiệm thực tế trong các môi trường xã hội có sự hiện diện của cộng đồng LGBT, bao gồm cả các nhóm đa dạng giới và tính dục khác tại Việt Nam.
Khảo sát có sự tham gia của 2.497 người ở 62 tỉnh, thành của Việt Nam đã trả lời hoàn thiện bảng hỏi trực tuyến, 23 cá nhân tham gia phỏng vấn sâu được lựa chọn ngẫu nhiên từ những người trả lời bảng hỏi trực tuyến và thông qua các mạng lưới/hội nhóm cộng đồng dựa trên trải nghiệm về phân biệt đối xử, quấy rối và bạo lực bởi xu hướng tính dục, bản dạng giới và đặc điểm giới tính của họ.
Các câu trả lời trong bảng hỏi của khảo sát cho thấy: Trong môi trường làm việc, 55% tổng số người tham gia khảo sát đã và đang đi làm, trong đó cứ 4 người thì có ít nhất 1 người thỉnh thoảng nghe, nhìn, đọc được những nhận xét, bình luận tiêu cực về LGBT từ đồng nghiệp (23.5%); tỷ lệ nghe được những điều này từ cấp trên là 17.9% và từ khách hàng, đối tác là 16.3%. Đây là những hành vi được đánh giá là cá biệt, thỉnh thoảng xảy ra.
Nhóm chuyển giới thường xuyên gặp nhiều trở ngại hơn trong quá trình đi làm, như người chuyển giới nữ bị hạn chế thăng tiến (10.5%), hoặc bị buộc mặc đồng phục không đúng mong muốn (21.4%), bị trả lương thấp hơn so với người khác cùng vị trí (5.3%) và 11.8% người chuyển giới nam cho rằng mình thường xuyên bị từ chối các phúc lợi lao động (bảo hiểm sức khỏe, thăm khám sức khỏe định kỳ, chính sách phúc lợi đi kèm cho người thân...).
Khoảng 90 người trả lời trong mục “có” các chính sách bình đẳng giới và tôn trọng sự đa dạng cho biết, công ty của họ có các thực hành, chính sách thành văn ở các mức độ khác nhau để thúc đẩy đa dạng và dung hợp tại nơi làm việc.
Hướng tới chính sách thiết thực cho người LGBT từ công sở
Báo cáo nghiên cứu “Có phải bởi vì tôi là LGBT?” năm 2023 nhằm tiếp tục gợi mở các thảo luận về công nhận và bảo vệ quyền của người LGBT trong môi trường công sở trong bối cảnh hiện nay, với đại diện của các doanh nghiệp tại Việt Nam. Điều này thể hiện thông qua việc thay đổi văn hoá nội bộ hoặc các chính sách trong công ty, doanh nghiệp và tổ chức đối với nhân viên là người thuộc cộng đồng LGBT sẽ dần thay đổi sự hiện diện của họ trong xã hội.
Nghiên cứu cũng đề xuất một số khuyến nghị liên quan đến các vấn đề về việc làm và lồng ghép giới. Theo đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cơ quan chuyên môn phụ trách các vấn đề liên quan đến bình đẳng giới, chống phân biệt đối xử tại nơi làm việc và thụ hưởng các chính sách xã hội, cần xem xét mở rộng các khái niệm về giới, bản dạng giới trong quá trình tham vấn sửa đổi Luật Bình đẳng giới 2006, đồng thời xem xét lồng ghép vấn đề chống phân biệt đối xử dựa trên bản dạng giới và xu hướng tính dục vào các hướng dẫn thi hành Bộ luật Lao động 2019. Các mạng lưới liên quan đến doanh nghiệp cần thúc đẩy nhiều hơn các nguyên tắc bình đẳng và tôn trọng sự đa dạng, dung hợp với các nhóm đa dạng giới nơi công sở. Điều này tạo ra cơ chế ba bên hữu hiệu để bảo vệ người lao động LGBTtrong các trường hợp bị phân biệt đối xử trong tuyển dụng, trả lương hay chế độ lao động khác.
Bên cạnh đó, các biện pháp giáo dục xã hội vẫn là giải pháp dài hạn và triệt để nhất để người sử dụng lao động ý thức được lợi ích của việc đánh giá con người thông qua năng lực chứ không phải những yếu tố khác. Các thực hành tốt nhằm bảo vệ quyền lợi của người LGBT từ một số doanh nghiệp tiên phong cần được khuyến khích và chia sẻ nhiều hơn trong các mạng lưới làm việc.
Tọa đàm “Hướng tới hòa nhập và bình đẳng thực chất nơi làm việc” trong khuôn khổ hưởng ứng “Tháng tự hào quốc tế” và chiến dịch “Tôi đồng ý”. Đại diện phía Trung tâm ICS, bà Ngô Lê Phương Linh chia sẻ “ICS là một cơ hội để tạo ra thay đổi cho cộng đồng LGBT tại Việt Nam. Có thể tạo những thay đổi nhỏ là giúp người trong cộng đồng hiện diện hơn trước khi hiện diện trong xã hội.
Với mong muốn hỗ trợ, đồng hành cùng các doanh nghiệp để công bằng hơn với người LGBT, Trung tâm ICS tham gia nhiều vào các cuộc thảo luận về bình đẳng giới. Tuy nhiên, các cuộc thảo luận mới đơn thuần xoay quanh việc trao quyền cho nữ giới, nhưng chưa hề có không gian cho người trong cộng đồng LGBT được cất lên tiếng nói của mình. Vì thế nên mục tiêu của ICS khi có cơ hội hợp tác với các doanh nghiệp trong việc đưa ra các đề xuất chính sách đối với nhân viên là đưa tiếng nói, thảo luận bao hàm, bao gồm quyền lợi của người LGBT vào các cuộc thảo luận đó.
Ông Ưng Hoàng Lợi, Media Director, Equality & Inclusion Leader, Tập đoàn P&G Việt Nam chia sẻ: “Thực tế, cộng đồng LGBT hiện tại vẫn phải đối diện với một số những sự kỳ thị và phân biệt đối xử nhất định trong môi trường làm việc”. Là một người đang công tác trong Tập đoàn nước ngoài lớn tại Việt Nam, với vai trò là người lãnh đạo trong các ý tưởng, đề xuất và chính sách trong môi trường công sở, ông Hoàng Lợi nhận thức và ưu tiên những hành động nhỏ trong môi trường làm việc. Ông Lợi cho rằng, từ tiếng nói và quyền lợi của nhân viên, đặc biệt là những người trong cộng đồng LGBT, những hành động nhỏ sẽ góp phần tạo nên những hành động lớn hơn trong xã hội.
Đại diện Reckitt Việt Nam, ông Nguyễn Phi Hùng, Marketing Manager chia sẻ về các chiến dịch “Cầu vồng” của doanh nghiệp mình để trả lời ba câu hỏi: Doanh nghiệp của mình là ai? Cộng đồng LGBT đang gặp vấn đề gì? Và những sản phẩm đó có mang lợi ích gì cho cộng đồng?
Chuỗi hoạt động Corporate tour (doanh nghiệp đồng hành cùng “Tôi đồng ý”) là hoạt động nằm trong khuôn khổ dự án “Tôi đồng ý”.Tiếp nối hoạt động đồng hành với các nhóm, tổ chức hoạt động về quyền LGBT, khối trường học, báo chí và người nổi tiếng. Năm 2023, “Tôi đồng ý” tiếp tục mở rộng kêu gọi sự đồng hành từ khối doanh nghiệp, đến các hoạt động truyền thông khác.
Qua đó, doanh nghiệp sẽ cùng ký tên ủng hộ hợp pháp hóa hôn nhân cùng giới; lắng nghe và cập nhật về chính sách hỗ trợ cho người LGBT tại công sở; hiểu và cùng lan tỏa thông điệp nhân văn ủng hộ hôn nhân đồng giới...
10 năm qua, “Tôi đồng ý” là chiến dịch vận động ủng hộ hôn nhân cùng giới tại Việt Nam, được khởi động lần đầu tiên vào năm 2013. Năm 2022,“Tôi đồng ý”chính thức tái khởi động, đánh dấu chặng đường 10 năm lan tỏa và thúc đẩy ủng hộ hợp pháp hóa hôn nhân cùng giới, với thông điệp chính “Hôn nhân không khuôn mẫu”. Sau 1 năm, chiến dịch đã ghi nhận hơn 40 ngàn chữ ký hợp lệ ủng hộ. Cùng đó là sự đồng hành của 17 vị đại sứ là các nhân vật có sức ảnh hưởng tại Việt Nam, hơn 2.000 sinh viên thuộc 10 trường đại học khắp cả nước và các cơ quan báo chí, truyền thông.
Sang năm 2023, với mục tiêu đạt được tổng cộng 250 ngàn chữ ký ủng hộ hợp lệ và thúc đẩy các cuộc thảo luận chất lượng về lợi ích của việc hợp pháp hóa hôn nhân cùng giới, “Tôi đồng ý” tiếp tục mở rộng hoạt động kêu gọi đồng hành từ các tổ chức đồng minh, doanh nghiệp và công chúng khán giả cả nước, truyền tải thông điệp “Love is love - Yêu là yêu” bằng các hoạt động hợp tác với doanh nghiệp, truyền thông đại chúng…
