Còn nhiều thách thức trong thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá

Tỷ lệ hút thuốc giảm nhưng Việt Nam vẫn thuộc Top các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới

Ngày 18/6/2012, Quốc hội đã thông qua Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Sau 10 năm thực thi, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá đã đánh dấu một bước ngoặt lớn trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam.

Phát biểu tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá diễn ra sáng ngày 12/12, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá của Việt Nam được Tổ chức Y tế thế giới đánh giá là khá toàn diện và phù hợp với Công ước Khung, thể hiện cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai khỏi các tác hại về sức khoẻ, kinh tế và môi trường do việc sử dụng thuốc lá gây ra.

Thời gian qua, nhiều giải pháp về phòng chống tác hại của thuốc lá đã được triển khai đồng bộ. Cụ thể như tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức trong cộng đồng về tác hại của việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá, xây dựng môi trường không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên bao bì sản phẩm thuốc lá; tăng thuế thuốc lá; Thực thi cấm toàn diện quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá, hỗ trợ cai nghiện thuốc lá...

Đặc biệt, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nam giới trưởng thành sau 10 đã giảm đáng kể, từ hơn 54% xuống còn gần 39%. Tỉ lệ hút thuốc lá trong thanh thiếu niên cũng giảm đáng kể.

Tuy nhiên, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn nhiều thách thức rất lớn. Hoạt động của Ban chỉ đạo về Phòng chống tác hại thuốc lá tại nhiều tỉnh, thành phố và cơ quan đơn vị còn mang tính hình thức, chưa đi vào thực chất, chưa phát huy được vai trò của Ban chỉ đạo.

Việc phối hợp liên ngành trong công tác Phòng chống tác hại thuốc lá tại nhiều tỉnh, thành phố còn yếu, hoạt động chủ yếu do Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá và Sở Y tế, Trung tâm kiểm soát bệnh tật đề xuất và tổ chức thực hiện. Vì vậy, chưa phát huy được vai trò và trách nhiệm của các sở, ban ngành khác tham gia vào công tác Phòng chống tác hại thuốc lá.

Công tác kiểm tra, thanh tra và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực Phòng chống tác hại thuốc lá chưa được thực hiện thường xuyên và quyết liệt tại các cấp.

Tỷ lệ hút thuốc đã giảm nhưng Việt Nam vẫn còn nằm trong nhóm các nước có số người hút thuốc lá cao trên thế giới, với 38,9% nam giới trên 15 tuổi tại Việt Nam hút thuốc. Tình trạng phơi nhiễm với khói thuốc còn khá phổ biến tại các nhà hàng, quán bar và một số nơi tập trung đông người.

Chưa ở đâu thuốc lá rẻ, dễ tiếp cận như ở Việt Nam

PGS.TS Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá cho biết, công tác phòng chống tác hại thuốc lá vẫn còn nhiều thách thức rất lớn.

“Chưa ở đâu thuốc lá rẻ như ở Việt Nam, chưa ở đâu thuốc lá dễ tiếp cận như ở Việt Nam. Bên cạnh đó là sự gia tăng tỉ lệ hút thuốc lá điện tử ở phụ nữ, ở giới trẻ” - PGS.TS Lương Ngọc Khuê nói.

Theo PGS.TS Lương Ngọc Khuê, thuốc lá truyền thống gây chết từ từ nhưng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có thể gây hậu quả ngay lập tức, thậm chí tử vong. Vì vậy, cần nỗ lực hơn nữa để ngăn chặn, đẩy lùi “đại dịch” thuốc lá, trong đó có xem xét sửa đổi luật.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cũng cho rằng, thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp, gần thấp nhất trong khu vực ASEAN, giá các sản phẩm thuốc lá rẻ trong khi thu nhập bình quân đầu người tăng; Các sản phẩm thuốc lá được bày bán khắp nơi, tạo điều kiện dễ dàng cho người dân tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, những khó khăn này ảnh hưởng lớn tới các nỗ lực phòng, chống tác hại của thuốc lá của chúng ta và là những nguyên nhân quan trọng dẫn đến nguy cơ làm cho tỷ lệ hút thuốc gia tăng trở lại, nếu chúng ta không tiếp tục có các biện pháp quyết liệt và kịp thời.

Bộ trưởng Bộ Y tế cho rằng các giải pháp phòng chống tác hại thuốc lá cần tiếp tục nỗ lực ưu tiên thực hiện các giải pháp môi trường 100% không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm diện tích lớn trên bao bì sản phẩm thuốc lá, tăng thuế thuốc lá...

Quản lý thuốc lá thế hệ mới đang bị bỏ ngỏ

Phát biểu tại sự kiện, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Xã hội của Quốc hội, bà Đỗ Thị Lan đánh giá công tác phòng chống thuốc lá đã được các cấp, các ngành hưởng ứng tích cực. Quỹ PCTL đã quản lý, điều phối 1.413 tỷ đồng của quỹ và gần 40 tỷ nguồn tài trợ của các tổ chức thế giới, các địa phương bố trí gần 15 tỷ đồng thực hiện công tác phòng chống tác hại thuốc lá.

Đáng chú ý, bà Đỗ Thị Lan nhấn mạnh sự xuất hiện của thuốc lá thế hệ mới và việc quản lý các loại hình thuốc lá mới.

Theo bà Lan, Chủ tịch Quốc hội đã đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành hoàn thiện các quy định về việc quản lý các loại thuốc lá mới. Hiện nay việc thực hiện cơ sở pháp lý về các loại thuốc lá mới đang khó khăn, vướng mắc, cần được làm rõ trong thời gian tới.

“Có thể nói, thuốc lá mới hiện nay còn đang bị bỏ ngỏ, có khoảng trống về pháp lý, vướng mắc về trong quản lý, xử lý vi phạm và phòng chống tác hại, trong khi đây là vấn đề đáng lo ngại trong thanh thiếu niên và phụ nữ”, bà Đỗ Thị Lan cho biết.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cũng bày tỏ quan ngại khi tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở giới trẻ đang ở mức báo động. Tình trạng này sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine, đe dọa đảo ngược những thành tựu Việt Nam đã đạt được trong thời gian qua.

“Chúng ta phải làm tất cả những gì có thể để bảo vệ những người trẻ tuổi khỏi việc sử dụng thuốc lá, hoặc bất kỳ sản phẩm nào có nguy cơ gây nghiện nicotine”, TS Angela nhấn mạnh.

Vì vậy, WHO khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá và giá thuốc lá. Đồng thời, kêu gọi Quốc hội Việt Nam cấm thuốc lá điện tử và các sản phẩm nung nóng.

Để thực hiện các cam kết của Việt Nam khi tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá và cam kết về phát triển bền vững đến năm 2030, Bộ Y tế kêu gọi các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố tiếp tục quan tâm, chỉ đạo và tăng cường hơn nữa việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thực hiện một cách đồng bộ các giải pháp về phòng chống tác hại thuốc lá.

Bộ Y tế đề nghị các bộ, ngành và UBND các cấp tiếp tục quan tâm và đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm đối với các hành vi vi phạm trong lĩnh vực phòng chống tác hại thuốc lá; Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá tiếp tục phát huy hiệu quả trong việc hỗ trợ cho các bộ, ngành, các cơ quan, đơn vị và các tỉnh, thành phố thực hiện tốt Luật Phòng chống tác hại thuốc lá.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng đề nghị Chính phủ, Quốc hội tiếp tục quan tâm, chỉ đạo và sớm ban hành Nghị quyết cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá.