CPTPP: Đột phá chiến lược từ sông Hàn nối hai bờ đại dương

Bước phát triển mới

Bộ trưởng Tái thiết Kinh tế Nhật Bản Toshimitsu Motegi cho biết, trong 8.000 trang tài liệu của TPP chỉ có 20 điều khoản bị tạm hoãn thực thi. Phát biểu tại cuộc họp sau Hội nghị Bộ trưởng TPP ở Đà Nẵng, ông Motegi khẳng định: “Tôi muốn nhấn mạnh rằng bây giờ chúng tôi đang duy trì một thỏa thuận chất lượng cao như TPP thứ hai”. 

Còn Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh khi phát biểu tại cuộc họp báo công bố kết quả đàm phán, đã nhấn mạnh: Việc đổi tên Hiệp định đã nói lên bước phát triển mới của TPP. “Đây không chỉ đơn thuần là sự khác biệt của Hiệp định có 12 thành viên (TPP12) với Hiệp định có 11 thành viên (TPP11), mà quan trọng là việc duy trì TPP 11 với chất lượng rất cao, mang tính toàn diện trên tất cả các lĩnh vực chứ không chỉ là về mở cửa thị trường, thương mại kinh tế… Vì vậy, tính chất và chất lượng của Hiệp định thể hiện qua 2 từ bổ sung là Toàn diện và Tiến bộ, đó là điều mà tất cả các Bộ trưởng TPP đều hướng đến, thống nhất, nhấn mạnh và coi đó là mục tiêu chung cho tính bao trùm của Hiệp định TPP” – ông Trần Tuấn Anh nói.  

Lãnh đạo Bộ Công Thương cũng cho biết vướng mắc lớn nhất trong đàm phán chính là mục tiêu là duy trì Hiệp định có chất lượng cao nhất, phải tìm ra điểm cân bằng mới cho việc duy trì Hiệp định TPP 11 trong bối  cảnh mới. Trong quá trình đàm phán của các quốc gia đều phản ánh quá trình tham vấn, xây dựng chính sách của mỗi quốc gia trong quá trình đàm phán để đảm bảo mục tiêu hiệu quả cho các quốc gia tham gia. 

Với tư cách đồng chủ trì cùng Nhật Bản để tổ chức Hội nghị Bộ trưởng TPP giữa năm và tháng 11 năm 2017 tại Đà Nẵng, chúng tôi cũng có những khó khăn nhất định trong duy trì thảo luận, trao đổi cởi mở, thẳng thắn. Trên tinh thần xây dựng của các quốc gia thành viên để chia sẻ và tìm ra được điểm cân bằng chung cho tất cả các quốc gia. Với vai trò là đồng chủ trì, chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ của mình để đạt được thỏa thuận Bộ trưởng TPP về những nguyên tắc cơ bản nhất và những yếu tố cơ bản nhất của CPTPP. Những phần việc còn lại cũng đã có hướng để triển khai trong thời gian tới. 

Cuộc họp Cấp Bộ trưởng TPP bên lề APEC tại Đà Nẵng. Nguồn: Na Son Nguyen

Cơ hội và thách thức cho Việt Nam 

Dẫn lại câu chuyện việc Mỹ rút khỏi TPP đã làm cho lòng tin vào triển vọng của Hiệp định bị suy giảm ghê gớm, nhiều người còn tin chắc sẽ không thể có TPP, PGS, TS Trần Đình Thiên đánh giá cao việc 11 nước còn lại đã kiên trì con đường của mình. Có thể coi đây là một cú đột phá chiến lược. CPTPP không đơn thuần là một Hiệp định Thương mại Tự do mà là một Hiệp định Toàn diện và Phát triển trong môi trường Hội nhập. Bản thân tên mới của Hiệp định (Tiến bộ và Toàn diện) đã nói lên điều đó. 

Chuyên gia kinh tế này đánh giá cao vai trò to lớn của nước chủ nhà Việt Nam khi đã thể hiện quyết tâm cao độ để “giữ” bằng được TPP. Có lẽ nỗ lực như vậy của một nước có trình độ phát triển thấp trong số 11 nước, lại chịu “thiệt thòi” lớn (có thể là lớn nhất) khi Mỹ rút ra khỏi TPP đã tác động tích cực mạnh mẽ đến quyết định của các nước còn lại.  Thêm vào đó, thái độ thân thiện, chân thành, sự nhiệt tình, tận tình và chu đáo của nước chủ nhà cũng tạo ra một bầu không khí thuận lợi cho quá trình đàm phán vốn dĩ rất căng thẳng và đầy khó khăn.

“Việt Nam vẫn còn nhiều việc phải làm, nổi lên ba tuyến công việc chính” – đó là khuyến nghị của chuyên gia Trần Đình Thiên. Theo ông, thứ nhất, Việt Nam phải nỗ lực để đàm phán cho xong, cho trọn vẹn các điều khoản để đi đến ký kết thực thi. Thứ hai, phải tích cực chuẩn bị các năng lực thực thi – năng lực cạnh tranh sản phẩm – dịch vụ, năng lực thể chế (tuân thủ và vận hành) để đáp ứng các điều kiện khắt khe, đòi hỏi rất cao của một Hiệp định Phát triển đẳng cấp cao nhất. Phải hành động theo tư duy đổi mới mạnh mẽ, với tinh thần cải cách cơ cấu triệt để và xây dựng thể chế vượt trội. 

Thứ ba, thúc đẩy mạnh mẽ các quan hệ hợp tác phát triển khác, trong đó, trọng tâm là Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU, Cộng đồng Kinh tế ASEAN. Đặc biệt, cần tăng cường quan hệ đối tác với Mỹ, Trung Quốc, Nga và Ấn Độ. Đây là những mối quan hệ mang tính trụ cột, bảo đảm sự cân bằng, thế vững chắc chiến lược cũng như những lợi ích phát triển hàng đầu.

PGS, TS Nguyễn Văn Ngãi, Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh cũng chỉ ra những thách thức khi cho rằng: Nhiều trường hợp sẽ thất bại ngay trên sân nhà như bò sữa - không có khả năng cạnh tranh với sữa Úc, New Zealand. Nông nghiệp Việt Nam sẽ đảo lộn hoàn toàn khi CPTPP có hiệu lực nên cần phải cấu trúc lại toàn bộ. 

Chính Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cũng chỉ ra: Khuôn khổ pháp luật, môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng… sẽ mang lại động lực tích cực để phát triển. Song sẽ có những điều chúng ta phải "chấp nhận", thậm chí có thể phải "trả giá" khi đối mặt sự cạnh tranh khốc liệt từ bên ngoài.  

Tuy nhiên, cũng theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, chính những đòi hỏi này sẽ tạo động lực cho phát triển chung vì một nền kinh tế, một xã hội ngày càng mở cửa. Đồng thời, khi đạt được tiêu chuẩn cao về mặt thể chế, chất lượng quản lý nhà nước cũng như khuôn khổ pháp luật, tạo được sự cạnh tranh trong một nhà nước pháp quyền với môi trường đầu tư, kinh doanh thông thoáng… cũng sẽ mang lại động lực tích cực để phát triển.