Cuốn nhật ký trên đất Mỹ hơn nửa thế kỷ
Ngày 27/1/2023, tờ North Jersey (Mỹ) đã đăng tải câu chuyện của cựu quân nhân Peter Mathews (77 tuổi, ở bang New Jerey, Mỹ) đang lưu giữ cuốn sổ của một người lính Việt Nam suốt 56 năm qua. Chủ nhân của cuốn sổ tay này có tên là Cao Xuân Tuất, quê quán ở xóm Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh.
“Việc kết nối để tìm chủ nhân cuốn nhật ký không chỉ đáp ứng nguyện vọng của cựu quân nhân Mỹ Peter Mathews, tiếp thêm hy vọng cho thân nhân liệt sĩ tìm kiếm phần mộ mà còn là hoạt động để thực hiện chức năng ngoại giao nhân dân của MTTQ. Cuốn nhật ký là kỷ vật chiến tranh đáng quý, góp phần giáo dục truyền thống cách mạng, khơi dậy và phát huy tinh thần đoàn kết, ý thức tự cường, tự tôn dân tộc” - ông Trần Nhật Tân nói.
Trong bài báo, cựu quân nhân Peter Mathews cho biết, cuốn sổ này được ông tìm thấy trong một chiếc balô của bộ đội Việt Nam tại chân Đồi 724, trận địa Đăk Tô, Tây Nguyên (huyện Đăk Tô, Kon Tum, Việt Nam) vào tháng 11/1967. Cuốn sổ nằm trong một balô không gắn liền vào một người nào cụ thể nên cựu quân nhân này không biết của ai, còn sống hay đã chết.
Mặc dù không biết những dòng chữ trong đó viết gì nhưng lần giở các trang viết, Peter Mathews nhận định đây là sổ nhật ký cá nhân chứ không phải tài liệu quân sự nên ông không báo cáo cấp trên và bỏ vào túi mang về Mỹ.
Ông Peter Mathews sinh năm 1945 ở The Hague - Hà Lan, sau đó di cư đến Mỹ năm 1963. Ông cho biết mình tham gia chiến tranh tại Việt Nam trong gần một năm, từ ngày 17/12/1966 và trở về Mỹ ngày 13/12/1967.
Sau khi lập gia đình, cuộc sống của cựu quân nhân Peter Mathews cứ bình lặng trôi qua. Còn cuốn sổ được ông bỏ vào một chiếc hộp cất giữ trên căn gác của gia đình ở Bergenfield, New Jersey. Vào cuối năm 2021, Mathews (lúc này đang mở doanh nghiệp về ngành xây dựng) đã gặp một khách hàng và người này động viên ông nên tìm hiểu về cuốn nhật ký. Người khách này đã nhờ người dịch một số trang nhật ký, nên họ biết rằng cuốn nhật ký thuộc người có tên Cao Xuân Tuất, quê ở Kỳ Anh, Hà Tĩnh.
Sau đó, Mathews đăng các trang nhật ký lên mạng xã hội, đồng thời lập ra một trang web với hy vọng cộng đồng mạng biết đến cuốn nhật ký và giúp ông tìm kiếm thân nhân anh Tuất ở Việt Nam. Sau đó, tờ báo North Jersey đăng tải bài viết, một số tờ báo ở Việt Nam cũng biên dịch, dẫn lại.
 |
Hành trình kết nối để tìm chủ nhân cuốn nhật ký
Ngày 30/1, ông Trần Nhật Tân - Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh đọc được thông tin về bài báo nên kết nối, liên hệ với tác giả bài báo và cựu quân nhân Peter Mathews. Những thông tin, hình ảnh của cuốn sổ sau đó lần lượt được ông Peter Mathews gửi email cho ông Trần Nhật Tân để xác minh thông tin. Ông Tân đã liên hệ với huyện Kỳ Anh, thị xã Kỳ Anh, các đơn vị liên quan khác như Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Tĩnh, Sở LĐ-TB&XH tỉnh Hà Tĩnh để thu thập thông tin.
Quá trình rà soát hàng trăm hồ sơ các cựu binh, liệt sĩ mang họ Cao trên toàn tỉnh Hà Tĩnh, cơ quan chức năng xác định ở huyện Kỳ Anh có 9 liệt sỹ tên Tuất. Trong số đó, có một người ở xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh nhưng lại là Cao Văn Tuất chứ không phải Cao Xuân Tuất như trong cuốn nhật ký. Công an tỉnh Hà Tĩnh rà soát dữ liệu dân cư cũng không tìm thấy có ai tên là Cao Xuân Tuất như trong cuốn sổ đã ghi.
 |
Ông Trần Nhật Tân - Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh kết nối, liên hệ với tác giả bài báo và cựu quân nhân Peter Mathews để tìm chủ nhân cuốn nhật ký. |
Trong cuốn sổ do cựu quân nhân Peter Mathews đang lưu giữ có những thông tin được khá cụ thể như: Cao Xuân Tuất, xóm Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh; cha là Cao Văn Kế, mẹ là Lê Thị Vỹ, chị gái tên Diếu. Đây là những thông tin khá trùng khớp với trường hợp liệt sĩ Cao Văn Tuất mà Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Tĩnh cung cấp.
Để xác minh làm rõ, ông Trần Nhật Tân và đại diện các cơ quan chức năng đã đến gia đình liệt sĩ Cao Văn Tuất để nắm bắt thông tin.
Liệt sĩ Cao Văn Tuất hiện đang được một người cháu là ông Hà Văn Mỳ (con trai của bà Cao Thị Diếu - chị gái đầu của liệt sĩ Tuất) thờ cúng. Khi mở xem những bức ảnh chụp lại cuốn sổ của liệt sỹ Tuất và thông tin về những người thân liệt sĩ ghi trong cuốn sổ, ông Hà Văn Mỳ nhận định đây là bút tích của cậu mình đã hy sinh hơn 50 năm trước. “Sổ gia đình liệt sĩ” hiện gia đình đang đặt lên bàn thờ liệt sỹ ghi thông tin ngày hy sinh là 10/12/1967 - khá trùng khớp với thời gian cựu binh Mỹ nhặt được cuốn sổ ở Tây Nguyên.
Hiện, gia đình không có di ảnh của liệt sĩ Cao Văn Tuất và thông tin về mộ phần cũng chưa có dù gia đình đã nhiều lần tổ chức tìm kiếm.
Sau khi xác minh, ông Trần Nhật Tân đã thông tin đến ông Peter Mathews. “Ông ấy đã phản hồi bằng email với hình ảnh đang ôm cuốn sổ tay. Ông ấy cho biết đã thức cả đêm để chờ thông tin. Nhận được email của tôi, ông ấy đã nói đã bật khóc khi biết tin về gia đình liệt sĩ Tuất và ông thực sự khao khát được sang Việt Nam trao lại cuốn sổ cho gia đình liệt sỹ”- ông Tân cho biết.
Mới đây vào đầu tháng 2/2023, căn cứ vào các thông tin, bản trích lục liệt sỹ và kết quả thẩm tra xác minh, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Tĩnh xác nhận liệt sỹ Cao Văn Tuất ở thôn Cao Thắng, xã Kỳ Xuân, huyện Kỳ Anh là tác giả của cuốn nhật ký đang được cựu binh Mỹ lưu giữ.
Thông tin từ lãnh đạo UBND huyện Kỳ Anh cho biết: Hiện, các ngành chức năng của tỉnh Hà Tĩnh đang thực hiện các thủ tục, phối hợp cơ quan liên quan, kết nối vào đầu tháng 3/2023, cựu binh Mỹ cùng vợ sẽ sang Việt Nam để tận tay trao trả cuốn nhật ký cho gia đình liệt sỹ.
