Phòng ngừa rủi ro chứ không phải kênh đầu tư
Mới đây, diễn viên Ngọc Lan livestream trên trang cá nhân chia sẻ, 3 năm trước, bà đã mua bảo hiểm (BH) cho mình và con trai, tổng mức phí 700 triệu đồng/năm. Do tin tưởng người tư vấn, bà đã ký hợp đồng và nghĩ rằng sau 10 năm sẽ nhận cộng gốc và lãi là 10 tỷ đồng (gồm 7 tỷ đồng tiền gốc và 3 tỷ đồng tiền lãi). Tuy nhiên, sau khi phát sinh một số vấn đề, bà đã đến công ty BH và nhận ra “mình đã bị lừa” trong quá trình làm hợp đồng.
Nữ diễn viên cho biết, hợp đồng mà mình đã ký có thời hạn 74 năm, con trai là 42 năm chứ không phải 10 năm như lời tư vấn viên. Bên cạnh đó, do hợp đồng còn bao gồm nhiều khoản BH đi kèm khác, nên số tiền mà bà có thể nhận về sẽ ít hơn rất nhiều so với dự kiến. Nữ diễn viên cũng thừa nhận lỗi một phần là do bản thân không đọc kỹ hợp đồng dài hơn 100 trang trước khi đặt bút ký.
Sau Ngọc Lan, nghệ sĩ Kim Tử Long cũng livestream cho biết ông cũng bị “mất trắng” hơn 100 triệu đồng 3 năm đóng BH. Nghệ sỹ chia sẻ, năm 2018 ông mua BH cho con trai với mức hơn 40 triệu đồng/năm. 2 năm tiếp theo, tư vấn viên vẫn gọi nhắc nhở mỗi khi đến hạn đóng hợp đồng BH. Tuy nhiên, sang năm thứ 4 thì không ai nhắc đóng tiền và bản thân ông cũng không nhớ đóng BH. Đến năm thứ 5, khi liên lạc lại thì mới biết nhân viên bán BH đã nghỉ, gọi lên công ty, ông mới biết hợp đồng BH của mình đã bị hủy, do 2 năm qua không đóng theo quy định… Sau khi những người nổi tiếng lên tiếng, Cục Quản lý, giám sát BH (QLGSBH) (Bộ Tài chính) đã yêu cầu các doanh nghiệp (DN) BH báo cáo.
Tại Tọa đàm “Hợp tác giữa BH - Ngân hàng: Thực trạng và vướng mắc cần tháo gỡ” do Báo Tiền Phong tổ chức cuối tuần qua, TS. Trần Vũ Hải - Phó trưởng Phòng Khoa học, Đại học Luật Hà Nội cho rằng, hiện các văn bản pháp luật quy định rất rõ không được ép buộc mua BH, nhân viên phải giải thích rõ về sản phẩm…
“Sản phẩm BH thuộc về rủi ro và là sản phẩm khó bán nhất so với sản phẩm thông thường như nhà cửa, xe cộ... Chính vì vậy, đại lý BH, cá nhân tư vấn mong muốn bán BH hoặc do người tư vấn thiếu hiểu biết đã tư vấn không đúng bản chất của sản phẩm BH nhân thọ. Ngược lại, nhiều khách lại tiếp cận sản phẩm BH là đầu tư nhưng bản chất là BH. Tham gia BH, đóng phí nhỏ nhưng được bồi thường, được chi trả lớn hơn. Đó là bản chất của BH, chứ không phải đóng tiền vào để nhận lại bao nhiêu…” - Chuyên gia này giải thích, đồng thời cho rằng, vấn đề nảy sinh là ý thức tuân thủ pháp luật của tất cả các bên, từ phía DN BH, các đại lý là ngân hàng, người tham gia BH…
TS Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia chỉ ra 3 nguyên nhân chính khiến cho vấn đề BH trở nên bức xúc trong dư luận thời gian qua.
Trước hết, về khách quan, thị trường tài chính, chứng khoán nói riêng gặp khó trong khi DN BH đem phí đi đầu tư. Cùng với đó, hợp đồng liên kết với khách hàng để đầu tư chiếm đến 85%. “Như vậy, nhiều DN BH đã đi chệch hướng…” - ông nhận định.
Thứ hai, pháp luật chưa nghiêm với cả bên bán và bên mua. Bên bán nhắc lại 1-2 lần nhưng khách hàng không đọc kỹ hợp đồng, rồi khi không thực hiện thì bắt đầu kiện tụng nhau.
“Vấn đề chủ quan là chất lượng tư vấn của nhân viên BH chưa tốt. Đâu đó cũng bị sức ép về doanh thu, chạy theo doanh số bán hàng. Kiến thức về BH rất phức tạp. Chúng tôi là những người trong nghề nhưng tiếp thu kiến thức trong lĩnh vực này cũng không dễ dàng. Trong khi đó Hợp đồng BH dài tới 80 - 100 trang…”- Chuyên gia phân tích.
Đặc biệt, theo TS Cấn Văn Lực, hiện người mua BH cũng có vấn đề. Vì người mua BH không biết mua BH vì mục đích gì? Vì phòng ngừa rủi ro, hay tích lũy cho con sau này hay đầu tư sinh lời? Ông nhấn mạnh: “BH là kênh phòng ngừa rủi ro chứ không phải lĩnh vực đầu tư. Với mục đích đầu tư, người dân nên lựa chọn lĩnh vực khác!”.
Thứ ba, tính tuân thủ trong tham gia hợp đồng của người tham gia BH chưa cao. “Dù có khó hiểu thì khách hàng cũng nên đọc chương, mục quan trọng nhất là liên quan đến mức độ bồi thường, thời gian tham gia BH…” - TS Cấn Văn Lực đưa ra lời khuyên.
“Xốc” lại thị trường
“Qua sự việc vừa qua, hoạt động của đại lý BH cần chấn chỉnh, chuẩn hoá quy trình kiểm soát hoạt động. Trường hợp khách hàng như diễn viên Ngọc Lan chỉ là số ít. Rất nhiều đơn vị BH thực hiện đúng, chuẩn. Đây là cơ hội đánh giá quy trình kiểm soát, quản lý từ phía cơ quan quan lý nhà nước”, TS Trần Vũ Hải đề nghị.
Đồng tình với quan điểm này, TS Cấn Văn Lực đề nghị cần rà soát quy định chuẩn hóa nhân sự liên quan như đại lý BH, nhân viên tư vấn. DN BH cần rà roát chính sách, quy trình nội bộ cũng như xem lại rà roát lại mạng lưới đại lý, tư vấn BH. Mẫu hợp đồng BH cần đơn giản, ngắn gọn khoảng 18 - 20 trang…
Cũng theo TS Cấn Văn Lực, quy mô BH của Việt Nam mới chiếm 1,9% GDP trong khi ở Thái Lan chiếm 3,2%, thế giới chiếm 5,7%…“Rõ ràng thị trường BH Việt Nam đang còn nhiều tiềm năng. Tuy nhiên, cần xây dựng thị trường này an toàn. Đây là thời điểm chúng ta cần phải xốc lại thị trường BH” - Chuyên gia nhấn mạnh.
Về phía cơ quan quản lý nhà nước, bà Phạm Thu Phương - Phó Cục trưởng Cục QLGSBH khẳng định, đây là thời điểm để thị trường BH điều chỉnh sau một thời gian khá dài tăng trưởng nhanh chóng, để thị trường phát triển chất lượng và bền vững hơn.
Cũng theo bà Phương, cùng với việc yêu cầu các DN BH tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện hợp đồng đại lý BH; rà soát tài liệu giới thiệu sản phẩm BH, thiết lập đường dây nóng…, Bộ Tài chính đã kịp thời nghiên cứu bổ sung thêm các quy định chặt chẽ hơn nhằm tăng cường hơn nữa tính minh bạch, trách nhiệm của DNDH và đại lý trong cung cấp dịch vụ BH, bảo vệ quyền lợi của bên mua BH.
“Việc xử lý nghiêm các vi phạm phát hiện qua thanh tra, kiểm tra, giám sát BH không phải là quan điểm mà là trách nhiệm cơ quan quản lý, giám sát BH phải thực hiện nhằm đảm bảo tính kỷ luật, kỷ cương của thị trường và bảo vệ quyền lợi của bên mua BH…” - bà Phương nhấn mạnh.
