Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, về việc thu, nộp chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án (Điều 9), còn nhiều ý kiến khác nhau giữa các đại biểu. Nhiều ý kiến tán thành việc Nhà nước không thu chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án đối với các đương sự.
3 trường hợp phải chịu chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án:
(1) Pháp nhân, cá nhân nộp đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp về kinh doanh, thương mại có giá ngạch;
(2) Chi phí phát sinh khi tiến hành hòa giải, đối thoại trong trường hợp các bên thống nhất hòa giải, đối thoại ngoài trụ sở Tòa án; chi phí khi hòa giải viên xem xét hiện trạng tài sản liên quan đến tranh chấp, khiếu kiện mà tài sản đó nằm ngoài phạm vi lãnh thổ của tỉnh nơi Tòa án có thẩm quyền giải quyết vụ việc có trụ sở, trước khi Hòa giải viên lập biên bản ghi nhận kết quả hòa giải thành, đối thoại thành;
(3) Chi phí phiên dịch tiếng nước ngoài. Vì đây là những hoạt động phát sinh lợi nhuận hoặc thường là các khoản chi lớn, các bên có trách nhiệm chia sẻ một phần để giảm chi cho ngân sách nhà nước.
Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng đa số các trường hợp Nhà nước không thu chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án.
Nhà nước chỉ thu chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án với 3 trường hợp. Mức thu, trình tự, thủ tục thu, nộp do Chính phủ quy định chi tiết.
Góp ý hoàn thiện thêm cho dự thảo Luật, Đại biểu Lưu Thành Công (Đoàn Vĩnh Long) cho biết, về chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa án, Dự thảo Luật giao Chính phủ quy định. Tuy nhiên, nếu quy định như Dự thảo Luật thì chi phí hòa giải, đối thoại tại Tòa sẽ do ngân sách Nhà nước đảm bảo.
"Vậy cần quy định rõ Nhà nước đảm bảo những khoản nào. Bởi có rất nhiều khoản chi phí khác như phụ cấp cho hòa giải viên, chi phi in ấn tài liệu và chi phí khác nữa phát sinh trong quá trình hòa giải, đối thoại" - đại biểu Lưu Thành Công đề nghị.
Tuy nhiên, theo Đại biểu Công, vấn đề này chưa được làm rõ trong dự thảo Luật. Nếu quy định chung như dự thảo thì ngân sách Nhà nước hàng năm sẽ phải gánh thêm một khoản khá nhiều.
Do đó, ông đề nghị "cần xác định rõ thêm chi phí nào được Nhà nước hỗ trợ, chi phí nào được các bên có yêu cầu hòa giải, đối thoại chi trả, chứ không phải 3 trường hợp như dự thảo Luật quy định. Điều này sẽ bớt gánh nặng cho ngân sách Nhà nước, đồng thời khiến các bên tranh chấp có trách nhiệm hơn trong quá trình hòa giải".
Cùng quan điểm, Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn Long An) thống nhất sự cần thiết quy định Nhà nước thu một số khoản chi phí nhất định đối với một số trường hợp như quy định tại Điều 9 của dự thảo. Vì nếu thu chi phí tất cả các trường hợp hòa giải sẽ làm cho các bên e ngại không chọn hòa giải. Do đây là phương thức giải quyết tranh chấp mới nên cần có thời gian để đi vào cuộc sống phát huy hiệu quả và cần khuyến khích người dân lựa chọn.
Ngoài ra, theo Đại biểu, tuy dự luật có giao cho Chính phủ quy định chi tiết mức thu, trình tự, thủ tục thu, nhưng cần bổ sung một quy định mang tính nguyên tắc. Đó là phải có sự thỏa thuận thống nhất trước của các bên đối với các trường hợp chi phí phát sinh khi tiến hành hòa giải ngoài trụ sở Tòa án.
“Đây là những chi phí thực tế, sau khi thực hiện mới có chi phí này mà Nhà nước không thể định khung, không thể định tỷ lệ phần trăm. Ví dụ hai bên thống nhất hòa giải viên tiến hành hòa giải tại một địa điểm trang trọng. Kết quả có thể là hòa giải thành hoặc hòa giải không thành. Tuy nhiên, nếu không có sự thống nhất trước và hai bên không trả tiền cho buổi gặp gỡ này thì hòa giải viên phải chịu hay Nhà nước phải gánh chi phí này”, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung đặt vấn đề.
Đồng thời, Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung cũng đề nghị bổ sung quy định nguyên tắc điều kiện việc tổ chức hòa giải, đối thoại ngoài trụ sở Tòa án. “Địa điểm tổ chức hòa giải ngoài trụ sở Tòa án phải đảm bảo nghiêm túc, thuận lợi. Tránh những nơi dễ gây phản cảm, mất an toàn và hòa giải viên toàn quyền quyết định đồng ý hay không đồng ý với việc đề nghị hòa giải, đối thoại ngoài trụ sở Tòa án”, bà Dung nhấn mạnh.
