Cùng với những sửa đổi, bổ sung của các đạo luật mới, thẩm quyền của Tòa án được mở rộng, làm cho số lượng các vụ việc mà Tòa án phải thụ lý, giải quyết tăng nhiều so với các năm trước, tính chất các vụ việc ngày càng phức tạp.
Với cách thức thân thiện, đồng thuận trên nguyên tắc chia sẻ, cảm thông, cao thượng, “hai bên cùng thắng”, hòa giải, đối thoại góp phần hàn gắn những mâu thuẫn, rạn nứt, nâng cao ý thức pháp luật của người dân, ngăn ngừa các tranh chấp trong tương lai, tạo sự đồng thuận. Với Tòa án, đổi mới, tăng cường và nâng cao hiệu quả hòa giải, đối thoại là giải pháp căn cơ, giúp giải quyết khối lượng công việc ngày càng nặng nề.
Theo TANDTC, các cơ chế hòa giải, đối thoại hiện hành còn có những hạn chế như người tiến hành hòa giải kiêm nhiệm; không có kiến thức pháp lý chuyên sâu; thiếu kinh nghiệm và kỹ năng cần thiết. Cơ chế hòa giải, đối thoại trong tố tụng do Thẩm phán - người sẽ tiến hành xét xử, bị hạn chế bởi các quy định pháp luật về sự vô tư, khách quan.
TANDTC đã đề xuất xây dựng dự thảo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án gồm 5 chương, 50 điều nhằm xây dựng cơ chế pháp lý mới hiệu quả về hòa giải, đối thoại tại Tòa án để cơ quan, tổ chức, cá nhân lựa chọn giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính.
Cơ chế hòa giải, đối thoại này độc lập, không mâu thuẫn, không thay thế các cơ chế pháp lý hiện có. Thu hút, huy động nguồn nhân lực có kiến thức và kinh nghiệm trong xã hội tham gia phối hợp Tòa án tiến hành hòa giải, đối thoại để giải quyết các tranh chấp, khiếu kiện.
Đồng thời, nâng cao chất lượng giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính; tăng tỷ lệ hòa giải, đối thoại thành và hiệu quả thi hành kết quả hòa giải, đối thoại.
TANDTC đã triển khai thí điểm về đổi mới, tăng cường hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại TAND TP Hải Phòng và 9 TAND cấp huyện của Thành phố (thời gian từ tháng 3 đến hết tháng 8/2018). Sau 6 tháng triển khai thực hiện, hoạt động thí điểm đã thu được những thành công nhất định, tỷ lệ hòa giải, đối thoại thành đạt 76,2%.
Sau thành công thí điểm này, TANDTC đang thí điểm tại 16 tỉnh thành (thời gian thí điểm từ tháng 11/2018 đến tháng 5/2019 và sẽ được kéo dài thêm nếu điều kiện cho phép).
