Đồng bằng sông Cửu Long tìm cách sống chung với hạn mặn

Đắp đập trữ nước ngọt

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ nay đến tháng 5/2020, dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Công về Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) ở mức thấp hơn so với trung bình nhiều năm từ 5-20%. Từ ngày 1-5/4, xâm nhập mặn ở ĐBSCL giảm chậm trong 1-2 ngày đầu, sau tăng trở lại.

Hạ nguồn các địa phương gồm: TP Cần Thơ, Tiền Giang, Long An, Kiên Giang, Hậu Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long và vùng được kiểm soát mặn ở Bạc Liêu, Sóc Trăng, Trà Vinh, Bến Tre, nước ngọt xuất hiện ở các cửa sông khi chân triều thấp, sông Cổ Chiên xâm nhập mặn từ 40-45km, sông Hậu 45-50km, sông Vàm Cỏ 95-110km, sông Cái Lớn 60-65km. 

Các sông Hàm Luông, cửa Đại và cửa Tiểu khả năng lấy nước hạn chế do mặn nền tiếp tục duy trì cao. Trong thời kỳ từ 26/3-5/4, các địa phương vùng ĐBSCL tranh thủ tích trữ nước ngọt ngay khi có thể khi triều thấp, đề phòng xâm nhập mặn cao trở lại vào giữa tháng 4.

Ghi nhận tại các địa phương, tại Vĩnh Long, cuối tháng 3, độ mặn trên một số nhánh sông đã giảm, tại số nơi đã vào ngưỡng an toàn. Vì vậy, người dân đã tranh thủ lấy nước ngọt nhiều nhất có thể từ các sông, kênh, rạch có nước ngọt để dự trữ. 

Riêng Tiền Giang, độ mặn vẫn duy trì mức cao nên hầu như người dân các huyện: Cai Lậy, Châu Thành, Chợ Gạo, TP Mỹ Tho, thị xã Cai Lậy… không thể lấy nước từ sông để tưới cho cây ăn trái, cũng như sinh hoạt được.  

Mặn xâm nhập sâu vào nội đồng tỉnh Tiền Giang theo 3 hướng: cửa sông Tiền, sông Vàm Cỏ và sông Hàm Luông. Mặn lấn sâu vào đến kênh Nguyễn Văn Tiếp, nghiêm trọng nhất là kênh Nguyễn Tấn Thành đến Vàm Trà Lọt.

Để trữ nước ngọt cho sản xuất, Tiền Giang cũng phối hợp với Long An đắp 6 đập là Bà Hai Màng, Ông Nhượng, Bà Định, Thủ Cồn, La Khoa, Bến Kè và các cống trên quốc lộ 62. Đồng thời, đắp đập thép ngăn mặn, trữ ngọt trên kênh Nguyễn Tấn Thành để phục vụ sản xuất trên 80.000ha và cung cấp nước sinh hoạt cho hơn 800.000 hộ dân của huyện Châu Thành, TP Mỹ Tho và các huyện phía Đông.

Tiền Giang cũng bố trí 10 thuyền máy bơm tổng công suất 2.200m3/h, tổ chức được 12 điểm cấp nước, vận hành 8 giếng khoan, mở 67 vòi nước công cộng để cấp nước miễn phí cho các hộ dân ven biển, ven sông… Đến nay, tỉnh đã đảm bảo nước sinh hoạt cho hơn 1,1 triệu hộ dân, gồm 800.000 hộ ở Tiền Giang và 300.000 hộ ở Long An.   

Do hạn mặn kéo dài, UBND tỉnh Tiền Giang đã xuất kinh phí khoảng 37 tỷ đồng thuê sà lan chở trên 2,45 triệu m3 nước ngọt “cứu khát” cho trên 28.000ha cây ăn trái đang bị suy kiệt. Hạn mặn còn diễn biến khốc liệt, Tiền Giang đã có kế hoạch vận chuyển nước ngọt về các huyện phía Đông để cứu vườn cây thanh long, mít, bưởi đang bị thiếu nước, với phương án thuê sà lan chở khoảng 230.000 nghìn m3 để hỗ trợ khẩn cấp cho 2.222ha diện tích cây ăn trái đang giai đoạn suy kiệt.

Trước đó, đối với cây sầu riêng, tỉnh Tiền Giang đã thuê sà lan chở nước về cung cấp tại 37 điểm của 4 huyện, thị xã phía Tây. Dự kiến sẽ có khoảng 1,375 triệu m3 nước ngọt cho người dân đến lấy từ ngày 12/3-30/4.

Cho đất nghỉ hoặc chuyển sang cây trồng cạn

Các tỉnh ĐBSCL hiện đã cơ cấu lại lịch thời vụ lúa hè thu, cho đất nghỉ ngơi hoặc chuyển sang cây trồng cạn nhằm giảm áp lực nước tưới để đối phó với hạn, mặn.Vụ đông xuân 2019-2020, ĐBSCL xuống giống 1.541.000ha, giảm 63.000ha. Đến nay, Cục Trồng trọt đã đưa ra lịch xuống vụ hè thu 2020. Theo đó, toàn vùng Nam Bộ gieo sạ 1.627.500ha. Trong đó, Đông Nam Bộ gieo sạ 88.500ha. Khu vực ĐBSCL gieo sạ gần 1,6 triệu ha. 

Theo khuyến cáo, các địa phương xuống giống trong tháng 3, 4 tập trung ở vùng phù sa ngọt sông Tiền, sông Hậu, vùng Đồng Tháp Mười và một phần Tứ giác Long Xuyên. Xuống giống trong tháng 5 tại các vùng sản xuất lúa ở phía Nam quốc lộ I cách biển 70km thuộc các tỉnh Vĩnh Long, Tiền Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh. Xuống giống khoảng nửa đầu tháng 6 khi có mưa, tại các vùng chịu ảnh hưởng nước trời ở khu vực ven biển. 

Hiện mực nước ở đầu nguồn xuống rất thấp và theo dự báo thì mùa mưa năm nay đến trễ (khoảng giữa tháng 5/2020), để hạn chế tình trạng thiếu nước ở đầu vụ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang khuyến cáo các địa phương không sản xuất lúa 3 vụ/năm. 

Tại Đồng Tháp, toàn tỉnh xuống giống vụ lúa hè thu khoảng 185.000ha, giảm khoảng 5.000ha. Ngành Nông nghiệp khuyến cáo nông dân chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả để chuyển sang trồng hoa màu, cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn trái. Trong đó, chú trọng vào các cây trồng có thế mạnh như: bắp, ớt, khoai lang, xoài… có thể đem lại thu nhập cao hơn so với trồng lúa từ 2-3 lần.