‘Giải mã’ vụ tranh chấp đất rừng gần một thập kỷ: Sức mạnh tổng lực và cuộc đối thoại bất ngờ trước ngày cưỡng chế

Hương Sơn, mùa hè đổ lửa. Từ sáng sớm, nắng gió bỏng rát đã ràn rạt trên những ngả đường quanh co nơi miền biên viễn của tỉnh Hà Tĩnh. Giữa mênh mông đồi núi, trụ sở Chi cục Thi hành án dân sự huyện nằm khá biệt lập với khu dân cư. Thoảng trong không gian dường như còn vẳng nghe tiếng gà eo óc từ xa vọng lại.

Vùng biên “nóng bỏng”

Ông Hoàng Trọng Thắng – Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự (THADS) huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh chia sẻ: Hương Sơn là huyện miền núi, tình hình kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Với hơn 60km đường biên tiếp giáp với nước bạn Lào, nơi đây cũng là cửa ngõ thương mại quốc tế qua Cửa khẩu Cầu Treo và quốc lộ 8A – tuyến đường bộ ngắn và thuận lợi bậc nhất từ Hà Nội sang Lào cũng như các tỉnh Đông Bắc Thái Lan. Tuy nhiên phần đa người dân hiện vẫn làm nông, tình hình an ninh trật tự trên địa bàn gia tăng các loại tội phạm như buôn lậu, ma túy, đánh bạc…

Trong bối cảnh đó, công tác THADS tại Hương Sơn cũng tiềm ẩn nhiều thách thức: án tín dụng ngân hàng chiếm tỷ lệ lớn do hoạt động sản xuất kinh doanh suy giảm; tranh chấp đất đai, di sản thừa kế ngày càng phức tạp.

Không phải địa bàn đứng đầu tỉnh Hà Tĩnh về số vụ việc và số tiền thi hành án nhưng vùng đất miền biên viễn này dường như lúc nào cũng “nóng bỏng” với nhiều loại tranh chấp dân sự. Trong đó có những vụ việc từng kéo dài gần thập kỷ, phần nào làm giảm niềm tin của người dân đối với hiệu lực của bản án và hoạt động thực thi pháp luật. Đây cũng là vụ việc “bỏng tay” mà ông Thắng được “tiếp quản” khi nhận nhiệm vụ Chi cục trưởng Chi cục THADS huyện Hương Sơn.

Nhớ lại chuyện cũ, ông Thắng chia sẻ: Tháng 1/2022, ông được điều động từ Chi cục trưởng Chi cục THADS huyện Thạch Hà đến Chi cục THADS huyện Hương Sơn. Ngày công bố quyết định vào buổi chiều thì từ sáng ông đã cùng một số đồng nghiệp từ Thạch Hà lên Hương Sơn thăm trụ sở. Hôm đó đúng ngày 20 tháng Chạp năm Nhâm Dần.

“Trước đây tôi cũng từng đến nhưng chưa để ý, lúc lên nhận nhiệm vụ mới đi thăm phòng này, phòng khác và khung cảnh xung quanh. Thăm xong tự nhiên thấy buồn não nề. Đường điện phập phù, nước sạch không có, cỏ thì tốt um tùm. Buổi trưa đi ăn cơm để chiều nhận quyết định mà nước mắt trào. Mấy chị em trong cơ quan cũ đi cùng cũng nghẹn ngào. Không ngờ hoàn cảnh làm việc của công chức, người lao động Chi cục THADS Hương Sơn lại thiếu thốn như vậy. Điều đáng quý là trong khó khăn anh em cán bộ Chi cục vẫn đồng lòng đoàn kết, vượt khó thực hiện nhiệm vụ”.

Đề bài khó đầu xuân

Sau 3 ngày tiếp nhận công tác và làm quen địa bàn, tân Chi cục trưởng sang chào lãnh đạo Huyện ủy, UBND huyện. Ông Thắng không khỏi ngạc nhiên vì cả đồng chí Bí thư lẫn Chủ tịch đều nhắc đến một vụ tranh chấp đất rừng kéo dài, đồng thời đề nghị ông và Chi cục “qua Tết thì quan tâm giải quyết cho xong”.

Ông Thắng trở về lập tức xem lại hồ sơ các vụ việc tồn đọng. Vụ việc được các vị lãnh đạo huyện nhắc đến chính là tranh chấp đất rừng giữa hộ ông T.Q.H (xã Sơn Kim 2) và một người cùng huyện Hương Sơn; bên có quyền và nghĩa vụ liên quan là Xí nghiệp Chè Tây Sơn (xã Sơn Kim 2).

Theo Bản án sơ thẩm năm 2013 của TAND huyện Hương Sơn và Bản án phúc thẩm năm 2014 của TAND tỉnh Hà Tĩnh, hộ ông T.Q.H và Xí nghiệp Chè Tây Sơn phải liên đới tháo dỡ các tài sản thuộc quyền sở hữu của mình để trả lại hơn 10.000m2 đất cho người được THA.

Tuy đã qua 2 cấp tòa xét xử nhưng ông T.Q.H vẫn liên tục có đơn thư không chấp nhận kết quả, còn gửi đơn đề nghị giám đốc thẩm đến TAND Tối cao. Năm 2017, Tòa Tối cao đã trả lời không có căn cứ để kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm đối với các bản án.

Quá trình tổ chức thi hành án, tổ công tác đã tiến hành đầy đủ các thủ tục và phối hợp với chính quyền cơ sở xác minh thực địa, nhiều lần giải thích, vận động, thuyết phục hộ ông T.Q.H tự nguyện thi hành án nhưng không được. Thậm chí, gia đình ông còn lăng mạ, xúc phạm, mang theo hung khí (dao rựa sắc bén) để đe dọa Chấp hành viên và các thành viên tham gia; kêu gọi lôi kéo thêm người nhà là cán bộ công an về hưu, con trai và một số cá nhân cùng sản xuất, canh tác chè cùng nhau đe dọa, cản trở việc thi hành án.

Đến năm 2018, Chi cục THADS huyện Hương Sơn đã ban hành quyết định cưỡng chế buộc hộ ông H. thực hiện các nghĩa vụ, nhưng vì nhiều lý do vẫn chưa thực hiện được. Vụ việc kéo dài đến năm 2022 là gần chục năm, trở thành “nút thắt” gây bức xúc cho người dân, tốn nhiều công sức của các cấp chính quyền và ngành THADS địa phương.

Ngay khi kết thúc kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, ông Thắng lập tức cùng Chấp hành viên được phân công tiến hành củng cố hồ sơ, rà soát lại toàn bộ quy trình tổ chức thi hành án trước đó.

Cuộc đối thoại bất ngờ trước “giờ G”

Ngày 22/2/2022, cùng với sự tham gia của đại diện lãnh đạo UBND xã và các bên liên quan, Chi cục đã tiến hành xác minh trực tiếp tại thửa đất cần chuyển giao. Tình hình thực địa lúc đó khá thuận lợi để thi hành án khi một số cây keo trồng đã được thu hoạch, di dời. Nếu để người dân tiếp tục trồng thêm sẽ càng khó khăn trong quá trình giải quyết.

Ông Thắng cùng Chấp hành viên tiếp tục tăng cường giải thích, vận động hộ ông H. tự nguyện thi hành án, tránh phải áp dụng biện pháp cưỡng chế, ảnh hưởng đến an ninh cơ sở và uy tín, tài chính, kinh tế của chính gia đình ông. Nhưng một lần nữa vị này không chấp nhận, tự ý bỏ cuộc làm việc.

Ngày 1/3/2022, ông Thắng đề nghị họp khẩn Ban Chỉ đạo THADS huyện. Sau quá trình thuyết phục kéo dài không kết quả, tất cả các bên tham gia đều thống nhất quan điểm tổ chức cưỡng chế.

Kế hoạch cưỡng chế dự kiến vào 21/3/2022 đã được xây dựng rất chi tiết. Lực lượng cán bộ, chiến sĩ dự kiến huy động đến hơn 100 người, phân công rõ ràng ai ở đâu, làm gì; phương án cưỡng chế và các kịch bản tình huống đều sẵn sàng.

Ông Thắng nhớ lại, Hương Sơn khi đó mới tháng 3 nhưng đã nắng chói chang. Chi cục đã chuẩn bị 600 chai nước và đặt hơn 100 suất cơm dự định ăn trưa ngay tại hiện trường, quyết tâm thi hành án xong trong ngày.

Tuy nhiên, trong mọi phương án hành động, Chi cục trưởng Hoàng TrọngThắng vẫn kiên định quan điểm: “Cưỡng chế chỉ là biện pháp cuối cùng. Mục tiêu là quyền lợi người dân được bảo vệ theo pháp luật, nhưng đồng thời phải giữ được an ninh trật tự, tình cảm cộng đồng, tránh gây tổn thất không đáng có”.

Vì thế, ông Thắng cùng tổ công tác lại một lần nữa tổ chức đối thoại các bên. Tại thời điểm đó, người phải thi hành án vẫn nhất quyết không chấp hành.

Nhưng điều bất ngờ đã xảy ra. Với sự kiên trì tìm hiểu, vận động, thuyết phục của ông Thắng và tổ công tác, đến ngày 18/3, chỉ 3 ngày trước thời điểm dự kiến cưỡng chế, các bên chấp nhận thỏa thuận. Theo đó, người được thi hành án đồng ý hỗ trợ lại gia đình ông H. hơn 3.000m² đất để tiếp tục canh tác, Xí nghiệp Chè Tây Sơn hỗ trợ một phần kinh phí.

Như vậy sau hàng loạt cuộc tiếp xúc chân thành, đồng thời tinh tế nắm bắt nguyện vọng các bên và không ngừng vận động, thuyết phục, chưa đầy 20 ngày từ khi họp Ban chỉ đạo THADS huyện, đối thoại đã thành công.

Ngay chiều cùng ngày, Chi cục phối hợp với các cơ quan chuyên môn liên quan, dưới sự kiểm sát của cơ quan kiểm sát cùng cấp và chính quyền địa phương đã tổ chức cho hộ ông T.Q.H cùng Xí nghiệp Chè Tây Sơn thực hiện xong nghĩa vụ thi hành án. Phía người được thi hành án đã nhận đầy đủ quyền lợi như bản án tuyên cũng như sự thỏa thuận trước đó.

Ông Thắng kể, lúc ấy Chi cục kịp hủy hơn 100 suất ăn, nhưng 600 chai nước đã mua về thì đành để uống dần. Kế hoạch cưỡng chế cuối cùng chỉ nằm trên giấy.

Tình người sau những bản án được thi hành

Vụ án trọng điểm, phức tạp kéo dài gần một thập kỷ đã được giải quyết nhanh chóng, êm đẹp bằng con đường thương lượng, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho bên được thi hành án, không làm ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự trị an nơi tổ chức thi hành án, không làm ảnh hưởng về kinh tế cho người phải thi hành án - một người nông dân chân chất, điều kiện kinh tế hết sức khó khăn. Việc bàn giao đất thành công còn gỡ được nút thắt dai dẳng trong vấn đề an ninh tại địa phương, giữ được tình làng nghĩa xóm và được nhân dân đồng thuận rất cao.

Ông Thắng cho rằng đây là vụ việc điển hình cho thấy hiệu quả rõ rệt của sự phối hợp tích cực trong công tác THADS giữa các cơ quan, đơn vị. Các cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể từ huyện đến cơ sở đều đồng bộ vào cuộc. Chấp hành viên và lãnh đạo Chi cục THADS quyết tâm, làm việc quyết liệt nhưng mềm dẻo, căn cứ trên quy định của pháp luật và ưu tiên đối thoại, giáo dục, thuyết phục.

“THADS là giai đoạn cuối của quá trình tố tụng, thường yêu cầu người dân phải nộp đúng, nộp đủ số tiền phải thi hành án cho Nhà nước và người được thi hành án. Nếu không nộp đúng, đủ, không tự nguyện thì phải cưỡng chế kê biên tài sản, bán tài sản... Vậy thì tâm lý người dân bình thường có mấy ai vui vẻ, sung sướng khi lực lượng THADS đến nhà? Trong khi đó, lực lượng THADS lại phải căn cứ theo bản án, dỡ nhà là dỡ nhà, không dỡ nửa chừng được; thu tiền là phải thu đủ, một đồng cũng không thu thiếu được. Mình làm đúng quy định nhưng vấn đề phải làm sao cho người dân hiểu và tự nguyện chấp hành pháp luật”, ông Thắng chia sẻ.

Nghĩ đến những buồn vui gian nan của nghề, ông tâm sự: “Tôi hay nói với anh em, mỗi người dân, doanh nghiệp khi đã đến giai đoạn thi hành án là đều đã trải qua một quá trình pháp lý rất dài và mệt mỏi. Vì thế khi giải quyết các vụ việc nên chia sẻ, ưu tiên công tác giáo dục, thuyết phục, tôn trọng ý kiến họ và hỗ trợ trong khả năng, khuôn khổ pháp luật”.

Trở lại với vụ tranh chấp đất rừng, sau khi sự việc phức tạp kéo dài được giải quyết nhanh chóng êm đẹp, vị thế của cơ quan THADS càng được khẳng định tại địa phương và trong lòng nhân dân. Cán bộ, người lao động trong Chi cục đều phấn khởi tiếp tục hăng say công tác.

Thương hoàn cảnh làm việc của cán bộ Chi cục còn nhiều vất vả, ông Thắng làm tờ trình xin hỗ trợ cơ sở vật chất, điện, nước cho trụ sở Chi cục. Được sự quan tâm của lãnh đạo Bộ Tư pháp, Tổng cục THADS, Cục THADS tỉnh, Huyện ủy, HĐND, UBND huyện và hệ thống chính trị trên địa bàn, đầu năm 2023 trụ sở Chi cục bắt đầu được sơn sửa. Đến nay cán bộ Chi cục đã có nước sạch để dùng, có điều hòa làm dịu cái nắng thiêu đốt của mùa hè đổ lửa. Công việc tuy vẫn hàng ngày vất vả nhưng điều kiện làm việc của cán bộ, người lao động nơi đây đã đỡ khắc nghiệt hơn nhiều.

Câu chuyện của Chi cục trưởng Hoàng Trọng Thắng không chỉ là một kỉ niệm trên hành trình làm nghề mà còn là những chia sẻ ruột gan về tình người trong công tác THADS - một công việc vô cùng gian nan và thầm lặng, nhưng lại là nơi đưa bản án trở thành hiện thực. Khi luật pháp đi cùng trái tim, bản lĩnh cùng sự thấu cảm, công lý sẽ được thực thi và luôn nóng ấm tình người.