Nhức nhối “cát tặc” hoành hành
Từ nhiều tháng qua, theo phản ánh của người dân sống quanh khu vực đảo Tuần Châu và khách du lịch, hàng ngày trên vịnh Hạ Long có hàng chục con tàu lớn nhỏ, không biển số liên tục hút cát tại nhiều địa điểm trên vịnh Hạ Long, gây mất an ninh trật tự, làm thay đổi luồng lạch, thất thoát tài nguyên. Đặc biệt, phá hủy hệ sinh thái khu vực, ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường di sản vịnh Hạ Long.
Thông tin từ chủ một tàu hút cát thuê cho biết, lịch hút cát, vị trí hút cát liên tục thay đổi. Từ khu hòn Đũa trở về gần bến phà Tuần Châu. Chỗ nào hút có cát là cứ hút, bất chấp vùng cấm địa. Thời gian hút phụ thuộc con nước, thường hút khi nước thủy triều lên, sau khoảng 4-5 tiếng đầy tàu thì di chuyển về ngay gần đó để nhả cát san lấp một dự án tầm cỡ của tỉnh Quảng Ninh. Khi được hỏi về thủ tục giấy tờ để hợp pháp hóa hàng ngàn khối cát mỗi ngày, chủ tàu này cho biết cứ liên hệ với một người tên K, ông ấy sẽ tư vấn.
Theo ông Tô Hải Nam, Phó Tổng Giám đốc (TGĐ) Cty Âu Lạc kiêm Phó TGĐ Tập đoàn Tuần Châu khẳng định, thời gian vừa qua có hàng trăm tàu hút cát trên vịnh, không biết từ đâu đến, thậm chí họ còn hút ngay chân đảo của chúng tôi. Đặt ra tình huống nghi vấn, ông Nam cho biết thêm, không biết khai thác ở đâu mà hàng triệu mét khối cát từ các tàu lớn nhỏ ngày đêm đã được bơm dọc theo bãi tắm các dự án khu vực Bãi Cháy, điều này cần được làm rõ.
Trước thông tin báo chí phản ánh, vịnh Hạ Long đang bị đội ngũ “cát tặc” tấn công, ngày đêm cày xới, ngày 18/7 Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Văn Đọc đã “vi hành” kiểm tra khu vực gần đảo Tuần Châu, tại thời điểm kiếm tra bắt gặp gần 50 tàu đang thực hiện hút cát trái phép, hầu hết các tàu đều không có số hiệu và xuống cấp nghiêm trọng, không đảm bảo an toàn giao thông hàng hải. Cùng ngày, Bí thư Tỉnh ủy đã chỉ đạo đình chỉ không thời hạn việc khai thác cát, nạo vét luồng lạch tại khu vực này.
Trước đó, cuối tháng 5/2016, tỉnh Quảng Ninh vừa xử lý vụ hàng trăm tàu hình thành lên một “tập đoàn” bơm, hút cát hoạt động suốt ngày đêm trên khu vực tuyến đường thủy nội địa liên kết giữa khu vực vịnh Hạ Long (TP Hạ Long) và thị xã Quảng Yên (TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh) với thành phố Hải Phòng, mỗi ngày có hành chục nghìn mét khối cát được khai thác bán cho dự án làm đường cao tốc. Được biết, vụ việc này diễn ra gần 1 năm mới có sự can thiệp của các cơ quan chức năng.
Chưa tròn trách nhiệm
Trước vấn nạn trên, Phóng viên liên tục đặt lịch làm việc với lãnh đạo TP Hạ Long nhưng đều bị từ chối “khéo”. Đến giữa tháng 7/2016, khi trao đổi với ông Đinh Hoàng Long, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Tuần Châu để xác minh thêm thông tin thì ông Long khẳng định, đến nay ông vẫn chưa nắm được thông tin gì liên quan đến tình trạng khai thác cát lậu trên địa bàn phường quản lý.
Liên quan đến vấn đề quản lý giao thông đường thủy, Đại úy Nguyễn Ngọc Hưng, Phó trưởng phòng Cảnh sát giao thông đường thủy khẳng định, không có cơ quan nào cấp mỏ khai thác ở khu vực này, tuy nhiên việc hút cát ở vịnh Hạ Long là có thật, nhưng đó chỉ là vùng đệm chứ không phải vùng lõi vịnh Hạ Long.
Các tàu hút cát toàn là tàu xi măng nhỏ, chiếc lớn cũng chỉ tầm 70 khối. Về thủ tục xử lý vi phạm hành chính, ông Hưng cho biết, có tuyên truyền xử lý, nhưng khó khăn là Phòng không có chỗ tạm giữ phương tiện. Hầu hết các tàu hút cát nhỏ lẻ, tự phát, hoàn cảnh khó khăn, khi lực lượng bắt giữ họ van xin nên không nỡ.
Tại diễn đàn Hội đồng nhân dân kỳ họp gần nhất, ông Nguyễn Ngọc Thu, Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Quảng Ninh thừa nhận, hiện trên địa bàn có tình trạng khai thác cát tự do chưa được kiểm soát. Tại một số địa phương hiện nay, việc lợi dụng nạo vét luồng lạch để khai thác cát trái phép có biểu hiện tái diễn, như ở Vân Ðồn và Hạ Long.
Nguyên nhân là do trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh tập trung triển khai nhiều dự án nên lượng cát phục vụ san lấp mặt bằng xây dựng rất lớn. Mặt khác, chế tài xử lý các vi phạm cũng chưa nghiêm minh. Việc quản lý hoạt động nạo vét luồng lạch thời gian qua cũng còn nhiều hạn chế.
Chỉ đạo đối với hoạt động khai thác cát, đất san lấp, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Đức Long khẳng định, sự không rõ ràng của chính quyền địa phương, sở ngành khi duyệt cấp dự án về địa điểm khai thác cát, đất đã dẫn đến tình trạng lộn xộn trong khai thác 2 nguồn tài nguyên này. Yêu cầu các đơn vị, địa phương rà soát thủ tục cấp phép khai thác mỏ cát, không để xảy ra tình trạng lợi dụng việc nạo vét luồng trục lợi, lợi dụng việc được cấp phép tiếp tay cho hoạt động khai thác trái phép, tiến hành hậu kiểm đối với các dự án đã được cấp phép.
Theo ý kiến chỉ đạo của Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Đọc, toàn bộ các dự án nạo vét luồng lạch cần được rà soát lại, hạn chế tối đa việc lợi dụng dự án nạo vét luồng lạch để hút cát kinh doanh mà không nộp thuế tài nguyên. Ðơn vị nếu được cấp có thẩm quyền cấp phép nạo vét luồng lạch phải có năng lực tài chính và có đủ phương tiện vận chuyển, tuyệt đối không được cấp phép cho đơn vị không có kinh nghiệm, năng lực.
Để lập lại trật tự kỷ cương và hạn chế nạn “cát tặc” trong thời gian tới, Bí thư Tỉnh ủy yêu cầu các ngành chức năng phải phối hợp với các địa phương rà soát lại thủ tục cấp phép, quản lý chặt chẽ các dự án nạo vét luồng lạch đường thủy và có hậu kiểm đối với những dự án này; đình chỉ vô điều kiện việc nạo hút cát bên khu vực Tuần Châu.
Yêu cầu lãnh đạo các ngành, các địa phương phải có trách nhiệm rõ ràng theo luật định. Trong đó, khảng định trách nhiệm của các địa phương là phải quản lý tài nguyên trên địa bàn. Công tác thẩm định và kiểm tra khai thác đảm bảo quy hoạch, có thiết kế, có cấp phép và phải có giám sát trong quá trình triển khai của Sở TN&MT.
