Vụ án chúng tôi muốn nhắc tới là vụ án tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại thị trấn B, huyện Y., tỉnh V. (tên địa danh và tên nhân vật trong bài đã được thay đổi). Nội dung vụ án được tóm tắt như sau: ngày 16/5/2012, ông Trần Hoàng C. đã thoả thuận chuyển nhượng cho ông Nguyễn Văn C. quyền sử dụng đất ở thửa đất số 04, tờ bản đồ số 37 diện tích 78m2 tại thôn Tân Lập, thị trấn B, huyện Y, tỉnh V., trên đất có 01 ngôi nhà 04 tầng, đất đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với giá là 1.050.000.000 đồng. Tuy nhiên, tại thời điểm đó, tài sản trên đang được ông Trần Hoàng C thế chấp tại Ngân hàng A nên các bên đã thỏa thuận để ông Nguyễn Văn C nộp tiền vào Ngân hàng để rút giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ra khỏi Ngân hàng, xóa thế chấp sau đó mới thực hiện hợp đồng chuyển nhượng. Thực hiện thỏa thuận, ngày 16/5/2012, ông Nguyễn Văn C đã nộp số tiền 1.050.000.000 đồng vào Ngân hàng A để trả nợ cho ông Trần Hoàng C, nên ông Trần Hoàng C đã được Ngân hàng trả lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Trong ngày 16/5/2012, các bên kí kết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại Văn phòng công chứng. Sau đó, ông Nguyễn Văn C đã nhận nhà, đất để sử dụng, nhưng chưa làm được thủ tục đăng ký sang tên tại cơ quan có thẩm quyền.
Đến ngày 18/5/2012 Tòa án nhân dân huyện Y. ban hành quyết định công nhận sự thỏa thuận giữa các đương sự, theo đó ông Trần Hoàng C có nghĩa vụ trả nợ cho ông Nguyễn Văn K số tiền 1.300.000.000 đồng nhưng ông Trần Hoàng C chưa trả được nên ông K đã có đơn yêu cầu thi hành án. Ngày 21/5/2013 Chi cục Thi hành án dân sự huyện Y. ra Quyết định cưỡng chế kê biên và đã tổ chức kê biên đối với quyền sử dụng diện tích đất 78m2 đất ở, thửa đất số 04, tờ bản đồ số 37 cùng các tài sản trên đất ở thôn Tân Lập, thị trấn B., huyện Y. để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ của ông Trần Hoàng C.
Trước nguy cơ bị mất tài sản đã mua, ngày 18/12/2017, ông Nguyễn Văn C đã khởi kiện, yêu cầu Tòa án công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ký kết ngày 16/5/2012 giữa ông Nguyễn Văn C và ông Trần Hoàng C.
Sau khi Tòa án nhân dân huyện Y. thụ lý vụ án thì ông Nguyễn Văn K có đơn yêu cầu độc lập đề nghị tuyên bố hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Trần Hoàng C với ông Nguyễn Văn C là vô hiệu do giả tạo, tẩu tán tài sản trốn tránh nghĩa vụ trả nợ.
Quá trình giải quyết vụ án, Tòa án đã tiến hành xác minh, thu thập chứng cứ xác định tính hợp pháp của hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Trần Hoàng C với ông Nguyễn Văn C và có đủ cơ sở xác định: trước khi thực hiện giao dịch chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản trên đất ngày 16/5/2012, tài sản trên đang bị thế chấp tại Ngân hàng A để đảm bảo cho nghĩa vụ trả nợ của ông Trần Hoàng C. Việc ông Nguyễn Văn C đã nộp tiền vào Ngân hàng A để cho ông Trần Hoàng C thực hiện nghĩa vụ trả nợ đối với Ngân hàng rồi rút giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mà Ngân hàng đang nắm giữ, xóa thế chấp quyền sử dụng đất tại cơ quan có thẩm quyền, sau đó hai bên làm thủ tục ký kết hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất tại văn phòng Công chứng là hoàn toàn khách quan và không trái pháp luật. Toàn bộ số tiền chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản trên đất theo hợp đồng ông Trần Hoàng C dùng để thực hiện nghĩa vụ của mình tại Ngân hàng. Tại thời điểm chuyển nhượng, thửa đất trên không là đối tượng của hợp đồng nào và không đảm bảo cho bất kỳ nghĩa vụ trả nợ nào khác. Từ đó, có đủ căn cứ để xác định việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Trần Hoàng C và ông Nguyễn Văn C là đúng pháp luật, thỏa mãn đầy đủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự theo quy định của Bộ luật dân sự, không có dấu hiệu của việc thiết lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm tẩu tán tài sản.
Tuy nhiên, bản án của Tòa án nhân dân huyện Y. năm 2019 lại không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn mà lại chấp nhận yêu cầu độc lập của ông Nguyễn Văn K, tuyên bố hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Nguyễn Văn C và ông Trần Hoàng C vô hiệu.
Sau khi tiếp cận hồ sơ vụ án, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân huyện Y. đã tích cực nghiên cứu hồ sơ, phân loại, đánh giá chứng cứ kỹ lưỡng, khoa học, đánh giá tính thực tế, tính khách quan, tính liên quan, của các tài liệu chứng cứ và có quan điểm chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, không chấp nhận yêu cầu độc lập của ông Nguyễn Văn K, đồng thời báo cáo Lãnh đạo viện theo đúng quy định. Trong quá trình giải quyết vụ án, đã có những lợi ích vật chất mang đến cho Kiểm sát viên để nhận được sự đồng tình ủng hộ chấp nhận quan điểm tuyên bố hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất vô hiệu nhưng với bản lĩnh chính trị vững vàng, quyết tâm bảo vệ công lý nên Kiểm sát viên đã kiên quyết từ chối.
Sau khi xét xử sơ thẩm, Viện kiểm sát xét thấy việc Tòa án chấp nhận yêu cầu độc lập của người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan là không đúng, làm thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của nguyên đơn ông Nguyễn Văn C nên đã quyết định kháng nghị phúc thẩm đối với Bản án của Tòa án, đề nghị sửa bản án sơ thẩm theo hướng chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn. Tòa án nhân dân tỉnh V. đã xét xử phúc thẩm, không chấp nhận kháng nghị của Viện kiểm sát và giữ nguyên bản án sơ thẩm. Để bảo vệ quan điểm đúng đắn, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh V. đã báo cáo đề nghị Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại Hà Nội kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Đến tháng 8/2020, Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội đã có quyết định giám đốc thẩm hủy bản án phúc thẩm, sơ thẩm và giao cho Tòa án sơ thẩm xét xử lại.
Sau khi vụ án được giải quyết lại, Viện kiểm sát nhân dân huyện Y. tiếp tục nghiên cứu, đánh giá lại toàn bộ chứng cứ trong vụ án. Với tinh thần kiên quyết bảo vệ lẽ phải, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, Viện kiểm sát vẫn giữ nguyên quan điểm như lần xét xử đầu tiên. Quan điểm của Viện kiểm sát đã được Tòa án nhân dân huyện Y. chấp nhận. Ngày 16/8/2022, Tòa án đã xét xử và quyết định công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa ông Nguyễn Văn C và ông Trần Hoàng C có hiệu lực pháp luật.
Vụ án đã kết thúc sau gần 4 năm giải quyết, với 2 lần xét xử sơ thẩm, 1 lần xét xử phúc thẩm và 01 quyết định kháng nghị phúc thẩm, 01 quyết định giám đốc thẩm. Kết quả giải quyết vụ án là kết quả của những nỗ lực, quyết tâm không biết mệt mỏi của Kiểm sát viên và tập thể lãnh đạo đơn vị trong quá trình nghiên cứu, giải quyết vụ án. Kết quả này không mang lại giá trị vật chất nào đó mà điều quan trọng là những bài học kinh nghiệm được rút ra từ việc nghiên cứu, đánh giá chứng cứ thận trọng, khách quan, từ tinh thần quyết tâm bảo vệ công lý, quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự. Và đặc biệt, qua vụ án này đã tăng thêm niềm tin, sự yêu mến và quý trọng của nhân dân đối với ngành Kiểm sát.