Xu hướng văn hóa bản địa trên nền tảng số
Năm 2025 có thể mở ra cơ hội chưa từng có cho các quốc gia trong việc khai thác giá trị văn hóa bản địa trên các nền tảng số. Những thay đổi này không chỉ định hình lại cách văn hóa được tạo dựng, truyền tải và tiếp nhận, mà còn tạo động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội và bảo tồn di sản.
Theo The New York Times, các nền tảng số đã trở thành “mảnh đất màu mỡ” cho nội dung bản địa. Netflix, với chiến lược đầu tư vào các bộ phim mang đậm bản sắc văn hóa từ Hàn Quốc, Ấn Độ và Mexico, đã tạo nên những cột mốc thành công như “Squid Game”. Không chỉ là một hiện tượng giải trí, bộ phim còn đưa văn hóa Hàn Quốc tiến xa hơn trên bản đồ thế giới. Tương tự, Spotify ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong lượt nghe nhạc bản địa Đông Nam Á, chứng minh rằng khán giả ngày càng yêu thích những âm thanh mang đậm bản sắc. Tại châu Phi, các nền tảng như Boomplay đang giúp nghệ sĩ như Burna Boy và Wizkid vượt qua biên giới văn hóa, đạt được sự công nhận toàn cầu. Những thành công này không chỉ mang lại lợi nhuận kinh tế mà còn định hình lại cách thế giới nhìn nhận về văn hóa châu Phi.
 |
Netflix xây dựng chiến lược đầu tư vào các bộ phim đậm bản sắc văn hóa bản địa của các quốc gia. (Ảnh: Netflix) |
Sự kết hợp giữa công nghệ số và văn hóa bản địa là xu hướng tất yếu trong năm 2025. Việc xây dựng các sản phẩm dựa trên giá trị văn hóa không chỉ mang lại lợi ích thương mại mà còn góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống. Một ví dụ điển hình là bộ phim “Encanto” của Disney, lấy cảm hứng từ văn hóa Colombia. Bộ phim không chỉ thành công về mặt doanh thu mà còn truyền cảm hứng cho hàng triệu khán giả trẻ nhận diện và trân trọng di sản của họ. Với Việt Nam, tiềm năng này ngày càng rõ nét. Từ áo dài, tranh Đông Hồ đến múa rối nước, tất cả đều có thể trở thành nguồn cảm hứng cho các sản phẩm sáng tạo. Netflix đã bày tỏ sự quan tâm đến việc hợp tác với các nhà làm phim Việt để sản xuất các bộ phim khai thác lịch sử và truyền thuyết dân gian. Đây là cơ hội để Việt Nam bước ra thị trường quốc tế, đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.
Sự gia tăng mạnh mẽ của các dự án hợp tác quốc tế trong lĩnh vực nghệ thuật và âm nhạc, như nhóm nhạc BTS (Hàn Quốc) kết hợp với ban nhạc rock người Anh Coldplay trong “My Universe” không chỉ phá vỡ rào cản ngôn ngữ mà còn cho thấy nghệ thuật có thể gắn kết con người, bất chấp khác biệt văn hóa. Tại Việt Nam, ca sĩ Sơn Tùng M-TP đã phát hành các ca khúc bằng tiếng Anh và hợp tác với các nhà sản xuất quốc tế, tạo nên những bước tiến lớn trong việc đưa âm nhạc Việt Nam tiếp cận thị trường toàn cầu. Bên cạnh đó, các nền tảng âm nhạc trực tuyến như Spotify hay YouTube tiếp tục là “sân khấu” để nghệ sĩ trẻ Việt Nam giới thiệu tài năng của mình. Những buổi biểu diễn trực tuyến, với sự hỗ trợ của công nghệ thực tế ảo, không chỉ giúp nghệ sĩ tiếp cận lượng khán giả khổng lồ mà còn mở ra cơ hội hợp tác sáng tạo với các nghệ sĩ quốc tế.
Đáng chú ý, du lịch văn hóa đang đem đến những cơ hội lớn. Theo Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO), hơn 40% du khách toàn cầu hiện nay chọn điểm đến dựa trên giá trị văn hóa và lịch sử. Những lễ hội như Rio Carnival ở Brazil hay Songkran ở Thái Lan không chỉ thu hút hàng triệu khách du lịch mà còn mang lại nguồn thu khổng lồ cho kinh tế địa phương. Việt Nam, với kho tàng văn hóa phong phú, có thể tận dụng xu hướng này để khẳng định nền văn hóa bản địa độc đáo, năng động trên bản đồ du lịch quốc tế. Các lễ hội truyền thống như Hội Lim, chợ nổi Cái Răng hay các tour làng nghề không chỉ là điểm nhấn văn hóa mà còn là cơ hội để kết hợp công nghệ số. Một số địa phương đã bắt đầu triển khai các ứng dụng di động cho phép du khách khám phá di sản thông qua thực tế ảo (VR), mang lại trải nghiệm mới mẻ và hấp dẫn hơn. Chẳng hạn, dự án VR cho phép người xem “tham quan” Hoàng thành Thăng Long ngay từ phòng khách đã nhận được sự hưởng ứng tích cực.
 |
Nền tảng số Boomplay tại châu Phi đang góp phần làm cầu nối văn hóa của châu lục này đến toàn cầu. (Ảnh: Boomplay) |
Không chỉ dừng lại ở nghệ thuật và du lịch, văn hóa bản địa còn được lồng ghép sâu sắc trong nông nghiệp - một trụ cột kinh tế lớn của Việt Nam. Những sản phẩm mang tính đặc trưng như cà phê Tây Nguyên, lúa gạo Đồng bằng sông Cửu Long hay các loại trái cây nhiệt đới ngày càng được chú ý trên thị trường quốc tế. Thông qua các chiến dịch quảng bá trên nền tảng số, giá trị văn hóa nông nghiệp không chỉ được lan tỏa mà còn góp phần nâng cao thu nhập cho người nông dân.
Vượt qua thách thức để đón đầu làn sóng sáng tạo
Mặc dù tiềm năng là rất lớn, nhưng các quốc gia, bao gồm Việt Nam, cần vượt qua nhiều thách thức để tận dụng cơ hội này. Vấn đề bản quyền, thiếu nhân lực chất lượng cao và sự cạnh tranh khốc liệt trên thị trường quốc tế là những rào cản cần vượt qua để hiện thực hóa tiềm năng này.
Việt Nam hiện đứng trước ngã rẽ quan trọng. Các doanh nghiệp sáng tạo, từ phim ảnh, âm nhạc đến du lịch văn hóa, cần đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và chất lượng nội dung. Học hỏi từ các quốc gia thành công như Hàn Quốc, Việt Nam có thể triển khai chiến lược xuất khẩu văn hóa với sự hỗ trợ từ Chính phủ và các tổ chức quốc tế. Hàn Quốc đã chứng minh rằng văn hóa không chỉ là tài sản tinh thần mà còn là động lực kinh tế khi làn sóng Hallyu (làn sóng Hàn Quốc) đưa âm nhạc K-pop, phim ảnh và ẩm thực của họ lan tỏa khắp thế giới. Thành công của những bộ phim như “Parasite” đạt giải Oscar 2020, tác phẩm “The Vegetarian” đạt giải Nobel Văn học 2024 của nhà văn Han Kang, hay các nhóm nhạc toàn cầu như BTS, Black Pink,… không chỉ mang về hàng tỷ USD mà còn nâng cao “sức mạnh mềm” quốc gia, khẳng định vị thế Hàn Quốc trên trường quốc tế.
Một trong những bài học lớn nhất từ Hallyu là sự đầu tư mạnh mẽ vào nội dung bản địa và chiến lược quảng bá thông minh. Việt Nam, với kho tàng văn hóa phong phú, hoàn toàn có thể áp dụng mô hình tương tự. Những biểu tượng văn hóa như áo dài, múa rối nước, tranh Đông Hồ hay các câu chuyện truyền thuyết như Sơn Tinh - Thủy Tinh có thể trở thành nguồn cảm hứng cho các sản phẩm sáng tạo.
 |
Làn sóng văn hóa và sáng tạo mới tiếp tục phát triển mạnh, thúc đẩy sự giao thoa giữa các giá trị bản địa và công nghệ hiện đại. (Ảnh: Bloomberg) |
Để thực sự đón đầu làn sóng này, Việt Nam cần một chiến lược toàn diện từ cấp chính sách đến thực thi. Các ngành công nghiệp sáng tạo trong nước rất cần các cơ chế hỗ trợ như các quỹ đầu tư sáng tạo, giúp các nhà sản xuất nội dung tiếp cận nguồn vốn và hợp tác quốc tế. Đồng thời, việc tổ chức các sự kiện giới thiệu âm nhạc, phim ảnh và ẩm thực tại các quốc gia khác cần được đẩy mạnh, tạo cầu nối mạnh mẽ để văn hóa Việt Nam tiếp cận khán giả toàn cầu. Đây không chỉ là công cụ quảng bá mà còn góp phần xây dựng thương hiệu văn hóa quốc gia, tạo điểm nhấn khác biệt giữa Việt Nam và các quốc gia khác trong khu vực.
Ngoài ra, việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực là yếu tố sống còn. Việt Nam cần xây dựng các chương trình giáo dục chuyên biệt cho ngành công nghiệp sáng tạo, kết hợp giữa nghệ thuật và công nghệ. Điều này sẽ không chỉ tạo ra lực lượng lao động có kỹ năng mà còn giúp ngành sáng tạo phát triển bền vững, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường quốc tế. Một thách thức lớn khác là vấn đề bản quyền, vốn là rào cản lớn đối với ngành sáng tạo nội dung. Việt Nam cần học hỏi từ các quốc gia phát triển trong việc xây dựng hệ thống bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ chặt chẽ, tạo môi trường minh bạch và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Điều này không chỉ bảo vệ các nhà sáng tạo nội dung trong nước mà còn tạo niềm tin cho các đối tác quốc tế.
Tuy nhiên, thách thức không chỉ dừng lại ở hạ tầng hay chính sách. Sự cạnh tranh trên thị trường quốc tế đang trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết. Trung Quốc, với nền tảng công nghệ mạnh mẽ và chính sách hỗ trợ lớn từ chính phủ, đang trở thành đối thủ đáng gờm trong việc xuất khẩu văn hóa. Châu Phi, với sự bùng nổ của các nền tảng âm nhạc như Boomplay, cũng đang nổi lên như một lực lượng sáng tạo mới. Thực tế này đòi hỏi Việt Nam không chỉ sáng tạo mà còn phải chiến lược hóa từng bước đi của mình để giữ được lợi thế cạnh tranh.
Có thể nói, năm 2025 là thời điểm vàng để Việt Nam đón đầu làn sóng văn hóa và đổi mới, khẳng định vị thế và bản sắc độc đáo trên bản đồ sáng tạo toàn cầu. Nhưng để tận dụng tối đa cơ hội, cần có sự chung tay của cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng.
