Các chuyên gia cho rằng, việc Bắc Kinh tuyên bố thiết lập vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông bao trùm các hòn đảo có tranh chấp với Nhật Bản và quy định tàu thuyền nước ngoài phải xin phép khi đánh cá trong hầu hết biển Đông đã làm sâu sắc thêm các quan ngại về việc nước này vươn lên như một cường quốc khu vực có thể làm phát sinh đối đầu.
Do đó, các hạ nghị sỹ Mỹ phụ trách chính sách với châu Á và sức mạnh hải quân Mỹ đã tổ chức một phiên điều trần chung để xem xét Mỹ sẽ phản ứng như thế nào trong lúc có những lo ngại rằng Mỹ có thể bị lôi kéo vào một cuộc khủng hoảng hay một xung đột do tranh chấp lãnh hải có liên quan đến Trung Quốc vì Mỹ có các thỏa thuận phòng thủ song phương với Philippines và Nhật Bản.
Phát biểu tại phiên điều trần, Hạ nghị sỹ Cộng hòa Steve Chabot gọi hành động của Trung Quốc là “hung hăng một cách nguy hiểm” và nhận xét rằng nước này đang muốn từng bước chiếm các hòn đảo có tranh chấp bằng sức mạnh tăng dần với “hy vọng sai lầm rằng Nhật Bản, các nước Đông Nam Á và Mỹ sẽ chỉ miễn cưỡng chấp nhận việc này”.
Trong khi đó, Hạ nghị sỹ Dân chủ Ami Bera kêu gọi Hạ viện đưa ra một thông điệp mạnh mẽ của cả 2 đảng rằng “các động thái đe dọa và khiêu khích của Trung Quốc để khẳng định tuyên bố chủ quyền của họ là không thể chấp nhận được”. Còn Hạ nghị sỹ Cộng hòa Randy Forbes nói Mỹ cần phải “tuyệt đối không dung thứ cho đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc và việc nước này liên tiếp dùng đến biện pháp áp đặt bằng sức mạnh để thay đổi hiện trạng trong khu vực”.
Các nhà lập pháp Mỹ thường có lập trường không khoan nhượng trên các vấn đề đối ngoại hơn chính quyền. Tuy nhiên, ý kiến của họ phản ánh quan ngại rộng rãi ở Washington về ý định của Bắc Kinh khi họ đang thách thức vị thế quân sự của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương cũng như việc Bắc Kinh tuân thủ luật pháp quốc tế. Trung Quốc vẫn luôn nói rằng họ chỉ có ý định giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, và rằng họ muốn Mỹ đứng ngoài những tranh chấp mà nước này không liên quan.
Bà Bonnie Glaser - một chuyên gia về Trung Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược - cho rằng, việc Mỹ phản ứng trước các động thái của Trung Quốc như thế nào sẽ là thước đo cho hiệu quả của việc chuyển hướng sang châu Á của chính quyền Obama và các nước trong khu vực đánh giá sức mạnh của Mỹ trong khu vực như thế nào.
Trong một diễn biến khác, Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Cuisia Jr. nói rằng Manila muốn có quan hệ tốt với Bắc Kinh nhưng hành động của Trung Quốc ngăn cản ngư dân Philippines đánh bắt trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế rộng 200 hải lý của họ là “không thể chấp nhận”. Đại sứ Cuisia cho biết, để tránh khả năng xung đột, nước ông đã yêu cầu các ngư dân tránh vào các vùng biển mà Trung Quốc đã yêu cầu phải xin phép để chờ Bắc Kinh làm rõ hơn về quy định này.
Về việc đưa yêu sách chủ quyền đối với gần như toàn bộ biển Đông của Trung Quốc ra Tòa trọng tài Liên Hợp quốc, ông Cuisia cho rằng đây là “cách hợp pháp và hữu nghị” để giải quyết bất đồng. Ông Cuisia cũng ủng hộ Việt Nam làm theo ý tưởng này.
