Dữ liệu cá nhân bị mua bán, lộ, mất tràn lan
Trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 hiện nay, dữ liệu cá nhân (DLCN) đã trở thành tài sản nhưng tình trạng lộ DLCN diễn ra phổ biến trên không gian mạng. Người sử dụng chưa có ý thức bảo vệ DLCN, đăng tải công khai hoặc lộ trong quá trình chuyển giao, lưu trữ, trao đổi phục vụ hoạt động kinh doanh hoặc do biện pháp bảo vệ không tương xứng dẫn tới bị chiếm đoạt và đăng tải công khai.
Bên cạnh đó, việc mua bán DLCN đang diễn ra phổ biến, công khai, với cả các dữ liệu thô và DLCN đã qua xử lý, song nhiều hành vi chưa được xử lý vì thiếu quy định của pháp luật. Các doanh nghiệp, công ty kinh doanh dịch vụ có thu thập DLCN của khách hàng, cho phép các đối tác thứ ba tiếp cận thông tin DLCN nhưng không có yêu cầu, quy định chặt chẽ, để đối tác thứ ba chuyển giao, buôn bán cho các đối tác khác. Các doanh nghiệp chủ động thu thập thông tin cá nhân của khách hàng, hình thành kho DLCN, phân tích, xử lý các loại dữ liệu đó để tiến hành kinh doanh, buôn bán.
Đáng chú ý, việc mua bán DLCN không chỉ diễn ra đơn lẻ, giữa cá nhân với cá nhân, mà còn có sự tham gia của các công ty, tổ chức, doanh nghiệp. Một số công ty được thành lập mới, đầu tư xây dựng, vận hành các hệ thống kỹ thuật chuyên thu thập trái phép DLCN để kinh doanh thu lợi nhuận; xây dựng các phần mềm chuyên thu thập thông tin cá nhân, cài ẩn trong các trang mạng để thu thập thông tin tự động, phân tích thành tệp DLCN có giá trị; tán phát mã độc có chức năng thu thập DLCN trên môi trường mạng (máy tính và thiết bị di động); tổ chức tấn công, xâm nhập hệ thống máy tính của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp để chiếm đoạt DLCN.
Mới được điều chỉnh bằng hình thức nghị định
Có thể nói, DLCN có vai trò đặc biệt quan trọng, là nguồn dữ liệu chiến lược, tác động trực tiếp, toàn diện đến chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của một quốc gia. Tuy nhiên, trong hệ thống pháp luật Việt Nam chỉ có một văn bản là Nghị định số 13/2023/NĐ-CP đưa ra định nghĩa về DLCN và bảo vệ DLCN, chưa có văn bản luật nào quy định vấn đề này. Do đó, việc xây dựng dự án Luật Bảo vệ DLCN là hết sức cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu bảo vệ quyền DLCN; ngăn chặn các hành vi xâm phạm DLCN, gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của cá nhân, tổ chức...
Nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại trước thực trạng lộ, lọt thông tin cá nhân nên rất tán thành sự cần thiết xây dựng Luật này.
Theo khảo sát cá nhân, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Lê Quang Mạnh thấy rằng, thị trường thông tin hiện nay chưa phát triển nhưng nổi bật mà mọi người đều có nhiều ý kiến là vấn đề liên quan đến xâm phạm quyền của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ thông tin về cá nhân mình. Trong khi đó, ông Mạnh chỉ rõ, chúng ta hiện chưa có các chế tài về hình sự đủ mạnh để có thể điều chỉnh các nội dung bảo vệ DLCN và đặc biệt là liên quan đến thị trường thông tin mua bán dữ liệu.
Khẳng định bản thân không cung cấp số điện thoại, thông tin cho ai nhưng Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết thỉnh thoảng nhận được các tin nhắn, các cuộc điện thoại mời mua bán bất động sản, thậm chí cả thông tin có yếu tố lừa đảo như sắp bị cắt điện.
Ông đánh giá, vừa qua chúng ta đã làm nhiều việc nhưng tình trạng lộ, lọt thông tin cá nhân vẫn còn nhiều nên Luật Bảo vệ DLCN ra đời vào thời điểm này là hết sức đúng đắn. Ông đề nghị Bộ Công an xử lý một số trường hợp để thể hiện tính răn đe cao, giảm bớt tình trạng lộ, lọt thông tin cá nhân và chế tài xử lý hình sự, xử phạt hành chính đối với hành vi này phải thực hiện thật nghiêm.
Chiều 11/3, thảo luận tại Phiên họp thứ 43 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTQVH) về Dự án Luật Bảo vệ DLCN, các đại biểu thống nhất sự cần thiết xây dựng và ban hành Luật Bảo vệ DLCN; đề nghị tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện dự thảo Luật bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra; bảo vệ quyền DLCN; nâng cao trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân; bảo đảm giá trị pháp lý cho việc tổ chức thực hiện thống nhất tương thích với các điều ước quốc tế về quyền con người, phù hợp với thông lệ quốc tế góp phần phát triển kinh tế, xã hội.
Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch QH Trần Quang Phương cho biết, UBTVQH đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với cơ quan thẩm tra, bổ sung làm rõ hơn cơ sở chính trị, pháp lý liên quan trực tiếp đến lĩnh vực DLCN; bổ sung báo cáo đánh giá tác động, nhất là về ngân sách, chi phí tuân thủ và kết quả 2 năm thực hiện Nghị định số 13/2023/NĐ-CP của Chính phủ về bảo vệ DLCN. Đồng thời, tiếp tục rà soát, nghiên cứu kỹ các văn bản pháp luật liên quan và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên để bảo đảm tính thống nhất, tương thích. Bổ sung, làm rõ hơn các quy định về hành vi nghiêm cấm, mã hóa, giải mã dữ liệu, chuyển DLCN ra nước ngoài. Rà soát, điều chỉnh các quy định về kinh doanh có điều kiện liên quan đến bảo vệ DLCN, bảo đảm không gây cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh, bảo đảm tính thống nhất, tương thích với các bộ luật, luật khác...
