Ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN và Cơ chế hải quan một cửa quốc gia ( gọi tắt là Ban chỉ đạo quốc gia) được thành lập theo quyết định số 2120/QĐ-TTg ngày 29/11/2011 của Thủ tướng Chính phủ. Kể từ thời điểm thành lập, Ban chỉ đạo quốc gia đã tổ chức triển khai Cơ chế một cửa quốc gia và Cơ chế một cửa ASEAN toàn diện từ hoàn thiện cơ sở pháp lý, cải cách quy trình thủ tục tới việc chỉ đạo các Bộ, ngành xây dựng các hệ thống công nghệ thông tin để kết nối và thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường một cửa quốc gia và một cửa ASEAN.
Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Nguyễn Văn Cẩn cho biết, hiện 7 nước gồm Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam công bố đã triển khai Cơ chế một cửa quốc gia. Từ tháng 9/2015, Việt Nam đã kết nối kỹ thuật thành công với 4 nước ASEAN (Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Singapore) để trao đổi Giấy chứng nhận xuất xứ mẫu D cho hàng hóa có xuất xứ ASEAN; sẵn sàng chính thức vận hành khi Nghị định thư về khung pháp lý để thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN được đủ 10 nước thành viên phê duyệt.
Tính đến tháng 11/2016, đã có 10/14 bộ, ngành kết nối Cơ chế một cửa quốc gia. Số lượng thủ tục hành chính đưa lên Cơ chế một cửa quốc gia (chưa kể Bộ Tài chính) là 36 thủ tục. Bộ Quốc phòng đã kết nối với cổng thông tin một cửa quốc gia để thực hiện thủ tục biên phòng điện tử tại một số cảng biển quốc tế. Bộ Tài chính đã chính thức thực hiện thủ tục hải quan điện tử trên toàn quốc từ tháng 4/2015. Tổng số hồ sơ hành chính đã được xử lý trên cổng thông tin một cửa quốc gia tính đến 25/11/2016 là khoảng 213.000 bộ hồ sơ với sự tham gia của hơn 8.350 doanh nghiệp hoạt động thường xuyên trong các lĩnh vực này.
Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, chỉ số giao lưu hàng hóa qua biên giới của Việt Nam thăng 15 hạng so với năm 2015 (từ 108 lên 93/190 nền kinh tế được khảo sát) và là một trong 4 nước hàng đầu của khu vực (cùng với Singapore, Malaysia và Thái Lan). Thời gian thực hiện thủ tục xuất khẩu còn 108 giờ; thời gian thực hiện thủ tục nhập khẩu còn 138 giờ. Thời gian chuẩn bị hồ sơ nhập khẩu giảm 30 giờ (từ 106 giờ xuống còn 76 giờ); thời gian chuẩn bị hồ sơ xuất khẩu giảm 33 giờ (từ 83 giờ xuống còn 50 giờ). Chi phí trung bình để chuẩn bị hồ sơ (cho cả nhập khẩu và xuất khẩu) tại Việt Nam ước khoảng 2,5 USD/giờ. Theo đó, với mỗi lô hàng việc rút ngắn khoảng 30 giờ so với năm 2015 ước tiết kiệm được 75 USD chi phí chuẩn bị hồ sơ. Với 8 triệu lô hàng xuất nhập khẩu trong 10 tháng năm 2016, chỉ riêng chi phí chuẩn bị hồ sơ ước tiết kiệm được khoảng 600 triệu USD.
Tại phiên họp, các đại biểu cho rằng việc chỉ có 13% thủ tục hành chính được thực hiện trên Cơ chế một cửa quốc gia là do nhận thức và trách nhiệm chưa đầy đủ của các bộ, ngành. Nhận thức để thực hiện thành hành động vẫn còn khoảng cách. Để tránh sức ỳ của các bộ, ngành, cần tập trung hoàn thiện cơ sở pháp lý, ban hành nghị định để có tính pháp lý cao và thống nhất.
Phát biểu tại Phiên họp, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ khẳng định việc thành lập Ủy ban này và đẩy mạnh hoạt động của Ủy ban là nhu cầu thiết yếu để thực hiện các cam kết quốc tế và khu vực, cũng như thực hiện Nghị quyết 19 về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, Nghị quyết 35 về hỗ trợ phát triển doanh nghiệp.
Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại cả về chủ quan và khách quan dẫn đến việc những lợi ích mà Cơ chế một cửa quốc gia mang lại cho cộng đồng chưa thực sự đầy đủ. Hiện các bộ, ngành mới thực hiện 36/280 thủ tục hành chính trên Cơ chế một cửa quốc gia (chiếm 13%). Nguyên nhân sâu xa của những tồn tại này đến từ cơ chế phối hợp, kết hợp giữa các bộ, ngành trong thực hiện thủ tục hành chính. Quan trọng nhất là nhận thức các cấp, các ngành, các bộ tham gia.
Phó Thủ tướng cho rằng: “Người đứng đầu, Bộ trưởng mà không chuyển động thì khó mà làm được. Thường thường sức ỳ của cán bộ công chức rất lớn vì không làm thì chả chết ai cả, chỉ khổ doanh nghiệp, khổ người dân”.
Nói về mục tiêu tổng quát, Phó Thủ tướng yêu cầu tất cả các thủ tục hành chính liên quan đến quản lý nhà nước đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu quá cảnh, người và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh được thực hiện thông qua Cơ chế một cửa quốc gia dưới hình thức dịch vụ công trực tuyến cấp độ 4.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đến năm 2018 phải tạo ra bước chuyển biến căn bản, hoàn thành triển khai mở rộng trong phạm vi toàn quốc các thủ tục đối với phương tiện, hàng hóa vận tải vào, rời cảng biển, cảng thủy nội địa, các thủ tục đối với phương tiện vận tải vào, rời cảng hàng không thông qua Cơ chế một cửa quốc gia; kết nối được ít nhất 80% tổng số các thủ tục hành chính của các bộ, ngành có liên quan đến hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu hàng hóa; xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh người và phương tiện vận tải.
Đến năm 2020, toàn bộ 280 thủ tục hành chính của các bộ, ngành tham gia quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh; người và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh thông qua Cơ chế một cửa quốc gia.
Lãnh đạo Chính phủ cho rằng, đưa các thủ tục lên Cơ chế một cửa quốc gia nhưng không thu hút được doanh nghiệp tham gia thì cũng không đạt được hiệu quả cuối cùng. “Đưa lên quan trọng là như thế nào, thu hút được bao nhiêu doanh nghiệp, tiết kiệm được bao nhiêu chi phí trực tiếp, chi phí gián tiếp, góp phần phát triển kinh tế-xã hội thế nào phải tính toán rõ”, Phó Thủ tướng đặt vấn đề cho các bộ, ngành.
Trưởng Ban Chỉ đạo cũng giao Thường trực Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về cơ chế một cửa ASEAN, cơ chế một cửa quốc gia và tạo thuận lợi thương mại cần tổ chức đối thoại với cộng đồng doanh nghiệp, lắng nghe, đánh giá nhu cầu và sự hài lòng của doanh nghiệp.
Cùng với đó, các bộ ngành cũng cần rà soát, hoàn thiện 73 nhóm thủ tục chuyên ngành, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát của cơ quan quản lý nhà nước nhưng cũng phải tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
