Phụ nữ với 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), Hội LHPN Việt Nam phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Phụ nữ với 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam”, hướng tới tôn vinh những đóng góp quan trọng của phụ nữ và báo chí nữ trong suốt chiều dài phát triển của nền báo chí cách mạng.

Từ vai trò quan trọng của báo chí với bình đẳng giới…

Tại Hội thảo, trong tham luận “Góc nhìn giới trên sản phẩm báo chí”, bà Nguyễn Vân Anh, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu ứng dụng khoa học về giới - gia đình - phụ nữ và trẻ em vị thành niên (CSAGA) đã đề cập đến tầm quan trọng của báo chí với bình đẳng giới và những tiến bộ xã hội liên quan đến bình đẳng giới.

Cụ thể, báo chí có vai trò thúc đẩy bình đẳng giới qua việc định hình nhận thức xã hội bằng cách truyền tải thông tin công bằng, toàn diện về các vấn đề giới, góp phần thay đổi định kiến, nâng cao sự quan tâm và tôn trọng quyền của phụ nữ và các nhóm yếu thế. Báo chí cũng phản ánh đa chiều và công bằng các vấn đề liên quan đến giới.

Đồng thời, báo chí tiên phong cổ vũ quan điểm tiến bộ của xã hội thông qua giới thiệu và lan tỏa những ý tưởng tiến bộ, những cách nhìn nhận hiện đại về cuộc sống; từ đó hiểu rõ hơn về những thay đổi tích cực, khuyến khích mọi người cùng nhau hướng tới một xã hội văn minh, công bằng và phát triển bền vững.

“Báo chí hiện nay phản ánh hình ảnh người phụ nữ hiện đại, năng động, sáng tạo và quyết đoán trên nhiều lĩnh vực. Những hình ảnh này truyền cảm hứng cho các bạn trẻ nữ về sự thành công, tự tin và sẵn sàng khẳng định mình của phụ nữ. Bên cạnh đó, báo chí giữ vai trò tiên phong là kênh thông tin trung thực, cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước và Nhân dân và tiên phong đưa ra những quan điểm mới, có tính thách thức về giới. Báo chí cũng tuyên truyền, phá bỏ định kiến giới truyền thống, xóa bỏ hình ảnh phụ nữ chỉ gắn với việc nội trợ, thay vào đó giới thiệu hình ảnh người phụ nữ năng động, quyết đoán, tích cực truyền thông về bình đẳng giới, đưa các kiến thức bình đẳng giới dễ tiếp cận tới cộng đồng”, bà Nguyễn Vân Anh nhấn mạnh.

Có kiến thức về giới; không có khuôn mẫu, định kiến giới và có nhạy cảm giới - đó là 3 khuyến nghị được bà Nguyễn Vân Anh đưa ra mà người làm báo trong kỷ nguyên mới cần trang bị. “Khuôn mẫu giới là những hình ảnh lý tưởng về nam tính hay nữ tính dùng để nhìn nhận một con người dựa trên sự tổng hợp đơn giản các thuộc tính của nhóm, của giới mà người đó quy thuộc. Nhạy cảm giới là việc nhận thức được các nhu cầu, vai trò, trách nhiệm khác nhau của nam và nữ; hiểu được sự khác nhau đó do đâu mà có và những điểm khác nhau này có thể dẫn tới sự khác nhau về mức độ tham gia, cống hiến, hưởng thụ, phát triển của mỗi giới. Định kiến giới là nhận thức, thái độ và sự đánh giá thiên lệch, tiêu cực về đặc điểm, vị trí, vai trò và năng lực của nam hoặc nữ”, bà Nguyễn Vân Anh phân tích.

Đến những vấn đề đặt ra đối với dòng báo nữ trong kỷ nguyên số

Bàn về vấn đề này, TS. Liêu Chí Trung, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam chỉ ra trong lịch sử phát triển báo chí cách mạng Việt Nam, sự ra đời và phát triển của dòng báo nữ có vai trò hết sức quan trọng trong xã hội. Đó không chỉ là việc hình thành nên một trong những “kênh” thông tin đề cập đến phụ nữ, cung cấp nguồn tri thức đa dạng, phù hợp dành cho phụ nữ, giúp cho phụ nữ bày tỏ quan điểm, chính kiến, thể hiện của mình, mà còn tạo nên sự cân bằng hơn về điều kiện, quyền tiếp cận thông tin đối với nữ giới, thực hiện bình đẳng giới trong xã hội. Theo số liệu thống kê của Hội Nhà báo Việt Nam, ở thời điểm giữa năm 2023, cả nước có hơn 21.200 hội viên, trong đó nữ giới chiếm trên 40%. Thực tế chứng minh, những phóng viên, người làm báo là nữ tác nghiệp không chỉ bó hẹp trong những vấn đề về phụ nữ mà đã có nhiều cây bút sắc sảo, có tiếng nói trong những lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội.

Thuyết minh viên Bảo tàng Báo chí Việt Nam giới thiệu về “Nữ giới chung” - tờ báo đầu tiên dành cho phụ nữ, mở đầu cho dòng báo nữ ở Việt Nam. (Ảnh: Báo PNVN/Tuấn Dũng)

Theo TS. Liêu Chí Trung, trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, báo chí nói chung và dòng báo nữ nói riêng đang đứng trước những thay đổi căn bản về tư duy, phương thức tổ chức, quy trình xuất bản và mô hình tiếp cận công chúng. Độc giả ngày nay không chỉ đọc mà còn tương tác, chia sẻ, tạo nội dung và phản hồi đa chiều trên nhiều nền tảng. Điều này buộc dòng báo nữ phải đồng thời thực hiện nhiều nhiệm vụ: giữ gìn bản sắc, đổi mới nội dung, hiện đại hóa công nghệ để không bị tụt hậu giữa bối cảnh cạnh tranh gay gắt từ mạng xã hội, các nền tảng nội dung số và xu hướng cá nhân hóa thông tin.

“Đối với dòng báo nữ ở Việt Nam, tuy đã khẳng định được vị thế của mình nhưng bên cạnh những cơ hội còn phải đối mặt với không ít thách thức trong kỷ nguyên số. Do nhiều nguyên nhân nên dẫu hệ thống các cơ quan báo chí ở nước ta được xem là đã có sự phát triển mạnh mẽ, phụ nữ đã có những cơ quan báo chí của mình với các loại hình báo chí khác nhau, song không phải báo của phụ nữ chỉ dành cho phụ nữ và tất cả thông tin của báo chí đều được phụ nữ đón nhận. Vì vậy, việc báo chí thể hiện ra sao để hấp dẫn, mang lại giá trị cho phụ nữ là việc không dễ. Thậm chí, phụ nữ có thể đảm nhận thực hiện được tất cả các vị trí, phần việc giống như nam giới, nhưng không phải sản phẩm nào của họ cũng để dành cho phụ nữ và được phụ nữ quan tâm, chờ đợi”, theo TS. Liêu Chí Trung.

Nêu một số giải pháp nâng cao vai trò của dòng báo nữ và phụ nữ làm báo trong kỷ nguyên số, TS. Liêu Chí Trung cho rằng, để dòng báo nữ phát triển bền vững, phát huy hiệu quả vai trò xã hội và phù hợp với đặc thù giới trong thời đại số, cần có một hệ thống giải pháp đồng bộ, toàn diện và thực tiễn trên nhiều phương diện.

Bà Nguyễn Vân Anh, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng khoa học về Giới - Gia đình - Phụ nữ và Vị thành niên.

Cụ thể, cần tiếp tục nâng cao và đẩy mạnh tuyên truyền, nhận thức về vai trò, vị trí của phụ nữ trong xã hội nói chung và báo chí nữ nói riêng; cần có chính sách bảo đảm quyền lợi và cơ hội bình đẳng giới một cách thực chất, đầy đủ; đối với các cơ quan chủ quản báo chí, cần tăng cường quan tâm chỉ đạo, định hướng và tạo điều kiện, hỗ trợ để duy trì, phát huy hoạt động của các cơ quan báo chí của phụ nữ, nội dung hoạt động liên quan đến nữ giới cũng như vai trò của phụ nữ làm báo; đối với các cơ quan báo chí của phụ nữ và báo chí về phụ nữ cần bám sát chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, cơ quan chủ quản, nghiên cứu để có chiến lược phát triển phù hợp trong giai đoạn mới; đối với phụ nữ làm báo và người làm báo về phụ nữ, trong kỷ nguyên số, phụ nữ làm báo và người làm báo về phụ nữ cần xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình đối với cộng đồng xã hội để có tư tưởng, định hướng nghề nghiệp rõ ràng. Bên cạnh đó, cần trang bị những yếu tố cần thiết về tâm lý, kiến thức, kỹ năng để đảm nhận tốt vai trò của mình trước những yêu cầu về chuyên môn cũng như những áp lực có thể xuất hiện bất cứ lúc nào từ phía dư luận, bạn đọc hay mạng xã hội. Người làm báo bên cạnh niềm đam mê nghề nghiệp, cần làm chủ được báo chí đa phương tiện, công nghệ, hiểu chuyên sâu về một lĩnh vực. Đối với phụ nữ làm báo, nhất là làm báo của phụ nữ, cần có sự sắp xếp, điều chỉnh để hài hòa giữa quan hệ gia đình, xã hội, công việc, bên cạnh đó cần tránh tự ti, cảm tính thái quá hay mang theo định kiến rồi tự làm khó mình và cơ quan báo chí.

“Ngoài ra, để dòng báo nữ có cơ hội phát triển và thể hiện hiệu quả vai trò của mình trong kỷ nguyên số, cần có sự tham gia, đồng hành của các cơ quan, tổ chức, những người làm báo và bạn đọc. Đó là sự thấu hiểu, có cơ chế phù hợp, định hướng, tạo điều kiện của các cơ quan quản lý đối với dòng báo nữ trong hoàn cảnh mới”, TS. Liêu Chí Trung nhấn mạnh.

Ngày 19/6/2025, tại Diễn đàn Báo chí toàn quốc đã diễn ra phiên thảo luận chuyên sâu “Lãnh đạo nữ trong báo chí: Tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức”. Thông tin cho thấy, mặc dù lực lượng nhà báo nữ ngày càng gia tăng cả về chất và lượng, tiềm năng vẫn chưa được khai thác đầy đủ. Tỉ lệ nữ hội viên trong Hội Nhà báo Việt Nam chiếm hơn 40%, song đến nay vẫn chưa có nữ lãnh đạo giữ chức vụ Phó Chủ tịch hội trở lên; số lượng nữ tổng biên tập cũng còn khá khiêm tốn so với tổng số nữ nhà báo. Theo nhà báo Phan Thanh Phong - Trưởng ban Chuyên đề, Báo Nhân Dân, Phó Chủ tịch Liên chi hội nhà báo Báo Nhân Dân: “Thẳng thắn mà nói, tỷ lệ nữ giới trong vai trò lãnh đạo báo chí cấp cao vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng. Không ít nhà báo nữ tài năng vẫn ngần ngại khi bước vào vị trí quản lý - bởi gánh nặng kép giữa gia đình và công việc, bởi những định kiến âm ỉ về giới tính trong điều hành, và đôi khi là bởi thiếu các cơ hội tiếp cận với kỹ năng quản trị hiện đại trong môi trường số”.