Lợi thế lớn về tự nhiên và nguồn gen quý
Ngày 22/6/2023, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phú Yên tổ chức Hội thảo tham vấn “Đề án phát triển cây dược liệu trên đất lâm nghiệp tỉnh Phú Yên giai đoạn 2023 - 2030, định hướng đến năm 2050” tại thành phố Tuy Hòa.
Hội thảo với sự tham gia của đại diện Cục Lâm Nghiệp, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam (Bộ NN&PTNT); Viện Dược liệu (Bộ Y tế); Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường; Sở NN&PTNT, Sở TN&MT, Sở Y tế Phú Yên, Ban Quản lý rừng đặc dụng Đèo Cả; các cơ quan, ban, ngành, địa phương các huyện Tây Hòa, Đồng Xuân, Sông Hinh; Tập đoàn Archi - Đại diện doanh nghiệp phát triển du lịch cùng các tổ chức, cá nhân tham gia Đề án phát triển cây dược liệu tại Phú Yên.
Phát triển cây dược liệu, bảo tồn các nguồn gen quý hiếm là một nội dung được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm. Ngày 17/3/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 376/QĐ-TTg, phê duyệt Chương trình phát triển công nghiệp dược, dược liệu sản xuất trong nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Một trong những quan điểm phát triển được nêu tại Đề án là: Phát huy lợi thế nguồn dược liệu trong nước, đặc biệt là các loại dược liệu đặc hữu, quý, có giá trị kinh tế cao. Chính vì thế, Đề án phát triển cây dược liệu trên đất lâm nghiệp tỉnh Phú Yên được kỳ vọng sẽ phát huy được tiềm năng, lợi thế sẵn có của Phú Yên.
Hội thảo là dịp để các cấp chính quyền và các cơ quan chuyên môn, các tổ chức, các nhà khoa học, các doanh nghiệp có liên quan cùng nhau bàn thảo và đề xuất giải pháp nhằm phát huy tối đa nguồn lực của Phú Yên trong phát triển cây dược liệu dưới tán rừng và trên đất lâm nghiệp giai đoạn 2020 - 2030, định hướng đến năm 2050. Đây là đề án nghiên cứu đầu tiên về việc phát triển và bảo tồn nguồn gen quý, phát triển cây dược liệu nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Phú Yên, khai thác hết tiềm năng nhưng bảo đảm bền vững tài nguyên lâm nghiệp, đồng thời mở ra cánh cửa mới cho phát triển ngành du lịch đầy tiềm năng của địa phương.
Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Trọng Tùng - Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Phú Yên cho biết: “Hiện nay trên địa bàn tỉnh, một số loài dược liệu có trữ lượng còn khá lớn như: an xoa, sa nhân, chè dây, chè vằng; một số loài có tiềm năng phát triển như: địa liền, hà thủ ô, ba gạc, hoàng đằng… Một số loài còn rất ít trong tự nhiên như: máu chó, tắc kè đá, vàng đắng,... nguyên nhân là do quá trình khai thác, sử dụng thiếu bền vững. Do đó, cần sớm giải pháp để bảo tồn, phát triển cây dược liệu trên địa bàn tỉnh. Việc bảo tồn, phát triển cây dược liệu trong lâm phần phải phù hợp với phương án quản lý rừng bền vững được cấp thẩm quyền phê duyệt. Nhà nước cần có quy định cho phép Ban Quản lý liên doanh, liên kết với các nhà đầu tư để bảo tồn và phát triển cây dược liệu”.
 |
Ông Nguyễn Trọng Tùng - Giám đốc Sở NN&PTNT Phú Yên phát biểu tại Hội thảo. |
Trước đó, ngày 2/6/2023, Cục Lâm Nghiệp đã ban hành quyết định thành lập Tổ công tác Xây dựng Đề án phát triển cây dược liệu. Đến nay, Đề án này đã nhận được sự quan tâm của đông đảo các đơn vị, tổ chức, các nhà khoa học, các chuyên gia, nhà nghiên cứu và các địa phương trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
Theo báo cáo thực trạng từ Đề án, Phú Yên có đa dạng thảm thực vật, đa dạng loài thực vật bậc cao, bảo tồn được 18 nguồn gen cây dược liệu quý. Nhiều loài dược liệu là đặc hữu của Phú Yên như: cam thảo đá bia và dược liệu quý hiếm trên thế giới như: xáo tam phân, bá bệnh, mã tiền, ba gạc lá to, ba gạc lá nhỏ, vàng đắng, hoàng đằng, bình vôi, sâm cau,… Nhiều loài có giá trị kinh tế cao như quế, ba kích, sa nhân tím, sa nhân đỏ,…
Tuy nhiên, Phú Yên chưa phát huy được tiềm năng lớn, lợi thế lớn của mình. Hiện nay, do nhân sự bảo vệ rừng mỏng, đời sống của bà con nông dân gần rừng còn khó khăn, phương thức khai thác nông, lâm sản trên rừng còn lạc hậu dẫn đến nguy cơ cạn kiệt nguồn dược liệu quý (như cam thảo đá bia, lan kim tuyến), hoặc xu hướng khai thác hủy diệt làm giảm trữ lượng lâm sản ngoài gỗ (như việc đốt, chặt gốc cây đác để khai thác hạt) cũng làm ảnh hưởng đến nguồn lâm sản ngoài gỗ trong các khu rừng.
Trồng dược liệu đi đôi với phát triển rừng bền vững
Các đại biểu tham dự Hội thảo đều đồng tình với đề xuất trồng dược liệu phải đi đôi với phát triển rừng bền vững. Ông Nguyễn Văn Thứng - Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường cho rằng: “Là ngành đặc thù riêng, đang có triển vọng phát triển nên có chọn ưu tiên, hỗ trợ có tính tập trung để làm hạt nhân phát triển và là cơ sở để nhân rộng như: Các ban quản lý rừng phòng hộ, ban quản lý rừng đặc dụng là đối tượng bảo tồn tại chỗ, phát triển các loài dược liệu lâu năm, dưới tán rừng gắn với giao khoán bảo vệ,... Các doanh nghiệp là đối tượng bảo tồn chuyển chỗ, dược liệu có giá trị kinh tế cao, phải triển theo chuỗi giá trị với các CSNCKH, nông dân”.
Trong khi đó, các đại biểu từ các huyện Tây Hòa, Sông Hinh, Đông Xuân đều mong muốn tăng cường mối liên kết hợp tác “bốn nhà” (Nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp - nhà nông) trong phát triển cây dược liệu, gắn với phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Đại diện của Ban Quản lý Rừng đặc dụng Đèo Cả thì nhấn mạnh về việc liên kết các nhà đầu tư phát triển, bảo tồn cây dược liệu nhằm phục vụ cho công tác bảo tồn, nghiên cứu khoa học và cung cấp giống dược liệu bảo đảm nguồn gốc, chất lượng đáp ứng nhu cầu sản xuất; quản lý chặt các nguồn giống gốc, giống dược liệu có giá trị giá trị cao.
Trồng dược liệu bền vững đi đôi với phát triển du lịch sức khỏe
Tham gia Hội thảo với tham luận du lịch chữa lành và du lịch sức khỏe gắn với sử dụng và nâng tầm cây dược liệu tỉnh Phú Yên, ông Nguyễn Thành Trung - Tổng Giám đốc Archi Group cho rằng: “Du lịch và Dược liệu là hai lĩnh vực có mối tương tác tương hỗ với nhau một cách tích cực và mạnh mẽ. Mỗi lĩnh vực đều có thể tạo nên sức bật đột phá khi có sự cộng tác của lĩnh vực còn lại”.
 |
Ông Nguyễn Thành Trung - Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Archi mong muốn việc phát triển dược liệu gắn với phát triển rừng bền vững. |
Tại Phú Yên, nơi có nhiều nguồn giống dược liệu từ lâu đời, có văn hóa sử dụng dược liệu truyền thống. Môi trường rừng là
nơi sinh trưởng tốt cho các loại dược liệu, đồng thời cũng là tài nguyên du lịch lý tưởng. Không chỉ là đơn vị khởi xướng đề án này, Archi cũng đang hợp tác với nhiều nhà khoa học bảo tồn các nguồn gen dược liệu quý hiếm tại Phú Yên và một số tỉnh, thành Việt Nam nhằm kết hợp du lịch đem đến các sản phẩm du lịch kết hợp sức khỏe thực sự.
Tại nhiều thị trường du lịch lớn ở Việt Nam và trên thế giới đã minh chứng sản vật địa phương và cao hơn nữa là các sản phẩm dược liệu là một trong những chất liệu tuyệt vời để tạo nên sản phẩm du lịch chất lượng. Qua đó nâng cao tính thu hút khách đến, kéo dài thời gian lưu trú, tăng chi tiêu đầu người thông qua sử dụng và mua sắm. Qua đó, tăng vượt trội doanh thu từ du lịch. Ngược lại, du lịch làm kích thích nhu cầu tiêu thụ dược liệu thông qua sử dụng tại địa phương hoặc làm quà, theo đó, thương hiệu của địa phương sẽ được quảng bá một cách tự nhiên rộng khắp.
Trong đó, ông Trung có nhắc đến Hàn Quốc, đất nước đã quảng bá thành công sản phẩm sâm mang biểu tượng quốc gia tới hàng triệu người trên thế giới, qua đó phát triển ngành du lịch với các tour trải nghiệm tới các cơ sở trồng trọt và chế biến nhâm sâm, đem lại doanh thu vô cùng lớn cho Hàn Quốc. Còn tại Lào Cai của Việt Nam, người dân ở đây cũng đã biết kết hợp du lịch với trải nghiệm tắm lá thuốc mà bất cứ ai đến đều không thể bỏ qua.
Ông Trung đặc biệt nhấn mạnh đến việc phát triển du lịch sức khỏe, du lịch chữa lành trên nền tảng tận dụng môi trường rừng, kết hợp với phát triển dược liệu dưới tán rừng sẽ tạo nên sản phẩm du lịch riêng có của Phú Yên. Theo đại diện doanh nghiệp này, việc phát triển du lịch này cần đi đôi với các giải pháp kiểm soát chặt chẽ: trồng dược liệu đi đôi với phát triển rừng bền vững, tránh xâm lấn ảnh hưởng tới sự bền vững của môi trường rừng; và kiểm soát chặt chẽ chất lượng trồng dược liệu và quy trình sau thu hoạt để dược liệu có chất lượng tốt, tin cậy, tạo uy tín lâu dài cho địa phương.
“Có thể nói, phát triển dược liệu dưới tán rừng và trên đất lâm nghiệp theo hướng nâng cao giá trị của rừng sẽ mang lại giá trị kinh tế cao, tạo nguồn thu nhập cho doanh nghiệp, người dân địa phương, đồng thời nếu quản lý tốt sẽ góp phần bảo tồn đa dạng sinh học cũng như sử dụng bền vững tài nguyên rừng”, ông Trung chia sẻ.
