Vùng biển ven bờ vịnh Quy Nhơn nằm trong địa bàn hành chính của 4 xã, phường, gồm: Nhơn Lý, Nhơn Hải, Nhơn Châu, Ghềnh Ráng (TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), có diện tích 36.537ha mặt biển. Nơi đây có điều kiện thuận lợi cho sự hình thành và phát triển các hệ sinh thái, có tiềm năng đa dạng sinh học cao với sự hiện diện của các hệ sinh thái điển hình quan trọng như: thảm cỏ biển, rạn san hô, vùng triều, đáy mềm lân cận.
Tuy nhiên, do tác động của biến đổi khí hậu cùng việc phát triển du lịch và khai thác thủy sản ở địa phương, khiến cho rạn san hô tại một số khu vực ven biển Quy Nhơn bị xâm hại.
Thời gian qua, nhằm bảo vệ tài nguyên biển, phát triển kinh tế thủy sản và du lịch sinh thái bền vững, tỉnh Bình Định đã chú trọng thực hiện nhiều giải pháp. Trong đó, chú trọng thực hiện đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản, nhằm tăng cường vai trò của cộng đồng trong công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản.
Cụ thể, trong khuôn khổ các dự án do Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF), Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và phát triển cộng đồng (MCD) tài trợ, đầu năm 2020, Chi cục Thủy sản Bình Định đã phối hợp với Hiệp hội Thủy sản Bình Định và UBND TP Quy Nhơn hỗ trợ 4 địa phương, gồm: Nhơn Lý, Nhơn Hải, Nhơn Châu, Ghềnh Ráng xây dựng mô hình đồng quản lý bảo vệ nguồn lợi thủy sản theo Luật Thủy sản năm 2017 với 220 thành viên. Đây là những mô hình đồng quản lý đầu tiên được thành lập theo Luật Thủy sản mới trên cả nước.
 |
San hô đang dần phục phồi sau thời gian bảo vệ tại khu vực biển Bãi Trước. |
Các tổ chức cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản ở 4 địa phương nói trên đã được UBND TP Quy Nhơn giao quyền bảo vệ khu vực biển Bãi Dứa tại Nhơn Lý với diện tích 8,02ha; khu vực biển phía Tây Hòn Khô nhỏ tại Nhơn Hải với diện tích 12,043ha; khu vực biển Hòn Nhàn tại Ghềnh Ráng với diện tích 5,83ha; khu vực biển Bãi Trước tại Nhơn Châu với diện tích 20,24ha.
Sau khi được giao quyền bảo vệ, các tổ chức cộng đồng đã tổ chức thả phao tiêu khoanh vùng các khu vực biển được giao với tổng diện tích hơn 46ha. Đồng thời, thường xuyên tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng; lắp đặt các pano, biển báo tuyên truyền; tổ chức dọn vệ sinh trên bờ biển và dưới nước tại khu vực rạn san hô, bắt và tiêu diệt sao biển gai (một sinh vật ăn san hô); định kỳ quan trắc đánh giá nguồn lợi thủy sản và san hô tại khu vực khoanh vùng...
Bên cạnh đó, theo điều kiện thực tế của từng địa phương, các tổ chức cộng đồng tùy thuộc vào khu vực biển khoanh vùng có thể phân thành khu vực bảo vệ nghiêm ngặt và khu dịch vụ du lịch.
Tại khu du lịch giải trí thủy sản, việc đặt bè nổi cho khách du lịch lặn ngắm san hô phải theo hướng dẫn của đội bảo vệ san hô. Hạn chế bơi lặn ngắm trực tiếp, khuyến khích sử dụng thảm nổi, thúng đáy kính chèo tay, tránh làm rạn san hô bị xâm hại do việc thả neo, giẫm đạp. Các bè phải có thùng rác và tổ chức thu gom rác vào bờ. Trên bè phải có bảng hướng dẫn du khách thực hiện các quy định bảo vệ san hô và an toàn trên biển.
 |
Đi bộ ngắm san hô tại Hòn Khô nhỏ. |
Cho đến thời điểm hiện tại, hệ sinh thái rạn san hô tại khu vực biển vịnh Quy Nhơn đang dần phục hồi. Kết quả quan trắc đánh giá rạn san hô vào tháng 6 vừa qua cho thấy, độ phủ san hô sống tại khu vực Bãi Dứa với san hô cứng đạt 62,5%, san hô mềm 13%; Hòn Khô nhỏ đạt 44,3%, chủ yếu là san hô cứng; rạn ở Hòn Nhàn đạt 31,8 %, chủ yếu là san hô cứng; rạn Bãi Trước đạt 23,1%.
Căn cứ tiêu chí đánh giá hệ sinh thái rạn san hô của Liên minh Quốc tế bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên thì hệ sinh thái rạn san hô của Bãi Dứa đạt mức tốt, Hòn Khô nhỏ đạt mức tương đối tốt.
Ngành chức năng nhìn nhận, rạn san hô tại 4 khu vực nói trên đang dần được phục hồi sau thời gian khoanh vùng bảo vệ, góp phần bảo vệ nơi trú ẩn và sinh sản cho các loài thủy sản, giữ cân bằng hệ sinh thái môi trường, bảo tồn cảnh quan sinh thái tự nhiên, phát triển kinh tế thủy sản và dịch vụ du lịch biển đảo, tạo thu nhập theo hướng bền vững cho cộng đồng địa phương.
Có thể thấy, cảnh quan thiên nhiên, tài nguyên biển và sự đa dạng sinh học của vùng biển ven bờ vịnh Quy Nhơn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế - xã hội của TP Quy Nhơn, đặc biệt trong lĩnh vực cảng biển, giao thông, du lịch và thủy sản. Từ đó, góp phần giải quyết công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho cộng đồng sinh sống và làm việc tại các địa phương ven biển.
