Tổ chức có sử dụng lao động thực hiện dân chủ ở cơ sở theo quy định chung
Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở trình Quốc hội (QH) thông qua tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Hoàng Thanh Tùng cho biết, về việc điều chỉnh việc thực hiện dân chủ ở cơ sở ở tổ chức có sử dụng lao động, do còn có ý kiến khác nhau nên để bảo đảm thận trọng, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao trong QH, Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH đã chỉ đạo Tổng Thư ký QH gửi phiếu xin ý kiến các vị đại biểu QH về nội dung này.
Tổng hợp kết quả cho thấy, ý kiến của đại biểu QH về các phương án chưa đạt mức độ tập trung cao nên ngay sau đó, UBTVQH đã tổ chức họp, tham khảo ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan, trong đó có đại diện Chính phủ (Bộ Nội vụ, Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ), Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) để nghiên cứu, có phương án tiếp thu phù hợp, bảo đảm vừa thể chế hóa đầy đủ, toàn diện, nghiêm túc, kịp thời chủ trương của Đảng, cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, vừa bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, không gây xáo trộn, tạo thêm gánh nặng về trách nhiệm, chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp và các tổ chức kinh doanh nói chung, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn.
Trên cơ sở ý kiến của các vị đại biểu QH, ý kiến của các cơ quan, UBTVQH đã chỉ đạo tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng việc thực hiện dân chủ ở cơ sở do nhiều văn bản pháp luật điều chỉnh.
Trong đó, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở tập trung quy định việc thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước.
Đối với doanh nghiệp, tổ chức khác có thuê mướn, sử dụng lao động theo hợp đồng lao động thuộc khu vực ngoài Nhà nước thì thực hiện theo các quy định chung tại Chương I của Luật này (như các nguyên tắc, phạm vi và các biện pháp bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở, quyền, nghĩa vụ của công dân trong thực hiện dân chủ ở cơ sở, các hành vi bị nghiêm cấm và xử lý vi phạm pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở) đồng thời dẫn chiếu thực hiện theo pháp luật về lao động và quy định khác của pháp luật có liên quan về thực hiện dân chủ tại nơi làm việc.
Phương án tiếp thu như trên đã được UBTVQH cân nhắc thận trọng, kỹ lưỡng nhiều mặt và nhận được sự đồng thuận của Chính phủ, đại diện Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).
Tổng hợp ý kiến của đại biểu QH (lần thứ hai) cho thấy, có 344/498 đại biểu cho ý kiến, trong đó có 307/344/498 đại biểu (bằng 89,24% tổng số đại biểu QH cho ý kiến và 61,65% tổng số đại biểu QH) tán thành với quy định như dự thảo Luật.
Trong thời gian tới, đề nghị Chính phủ tiếp tục tổng kết, đánh giá để ban hành mới hoặc sửa đổi, bổ sung các văn bản quy định chi tiết Bộ luật Lao động và các quy định khác có liên quan làm cơ sở để các doanh nghiệp, tổ chức thực hiện thống nhất, đồng bộ, có hiệu quả.
Tiếp tục quy định việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở cấp xã
Về việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân và tên gọi của Ban Thanh tra nhân dân, trên cơ sở tiếp thu ý kiến của đa số các vị đại biểu QH, UBTVQH đã cho chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng tiếp tục quy định việc thành lập Ban Thanh tra nhân dân ở xã, phường, thị trấn, cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập và doanh nghiệp nhà nước như hiện nay; không quy định về thành lập Ban Thanh tra nhân dân tại doanh nghiệp và tổ chức khác có sử dụng lao động thuộc khu vực ngoài Nhà nước.
Do vấn đề đổi tên của chế định này chưa nhận được sự đồng thuận, thống nhất cao nên UBTVQH xin phép QH cho giữ tên gọi là “Ban Thanh tra nhân dân” như hiện hành nhưng chức năng, nhiệm vụ của Ban này gồm kiểm tra, giám sát như ý kiến của đại biểu QH.
Về nguyên tắc thực hiện dân chủ ở cơ sở và quyền thụ hưởng của công dân trong thực hiện dân chủ ở cơ sở, có ý kiến đề nghị bổ sung nguyên tắc “việc thực hiện dân chủ tại tổ chức có sử dụng lao động không được làm ảnh hưởng tới hoạt động sản xuất, kinh doanh của tổ chức có sử dụng lao động”; bổ sung quyền thụ hưởng kết quả việc thực hiện quy chế dân chủ cơ sở của công dân.
UBTVQH tiếp thu các ý kiến nêu trên và đã bổ sung nguyên tắc việc thực hiện dân chủ ở cơ sở không cản trở hoạt động bình thường của chính quyền địa phương cấp xã, cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng lao động vào khoản 3 Điều 3 của dự thảo Luật; tránh gây ra các tác động tiêu cực không mong muốn trong quá trình thực hiện dân chủ ở cơ sở; bổ sung vào khoản 3 Điều 7 của dự thảo Luật quy định về quyền thụ hưởng kết quả thực hiện dân chủ ở nơi công dân cư trú, công tác, làm việc.
Về thực hiện dân chủ ở cơ quan, đơn vị, có ý kiến đề nghị không quy định về tổ chức hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong dự thảo Luật vì nội dung này chủ yếu được kế thừa từ Nghị định số 04/2015/NĐ-CP của Chính phủ, trong khi việc thực hiện Nghị định này trên thực tế còn nhiều khó khăn, vướng mắc.
UBTVQH cho biết, một trong những phương thức hữu hiệu để cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thực hiện dân chủ tại cơ quan, đơn vị là thông qua hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động để trao đổi, bàn và quyết định.
Quá trình tổng kết cho thấy, nguyên nhân của việc tổ chức hội nghị cán bộ, công chức, viên chức, người lao động hiện nay vẫn còn hình thức, chưa phát huy đầy đủ hiệu quả trong thực tế một mặt là do người đứng đầu cơ quan, đơn vị thiếu trách nhiệm trong việc triển khai thực hiện, nhưng mặt khác là do nội dung này đang được điều chỉnh trong các văn bản dưới luật với các quy định còn chưa đầy đủ, cụ thể.
Vì vậy, việc luật hóa các nội dung này trong dự thảo Luật là cần thiết. Để khắc phục những tồn tại, bất cập nêu trên vàbảo đảm tính khả thi, phát huy được hiệu quả thực chất, trên cơ sở tiếp thu ý kiến đại biểu QH, UBTVQH đã rà soát, chỉnh lý Điều 51 của dự thảo Luật theo hướng quy định cụ thể, chặt chẽ hơn việc tổ chức hội nghịcán bộ, công chức, viên chức, người lao động.
Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở vừa được QH thông qua gồm 6 chương, 92 điều, quy định về nội dung, cách thức thực hiện dân chủ ở cơ sở, quyền và nghĩa vụ của công dân trong thực hiện dân chủ ở cơ sở và trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm thực hiện dân chủ ở cơ sở. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2023.
