Trong ba năm (2016 - 2018), hoạt động cho vay giải quyết việc làm và cho vay xuất khẩu lao động từ Quỹ Quốc gia về việc làm ngày càng hiệu quả hơn, chất lượng tín dụng tốt hơn. Ra đời từ năm 1992, Quỹ Quốc gia về việc làm đến nay tiếp tục đóng vai trò ngày càng quan trọng trong hỗ trợ tạo và tự tạo việc làm cho người lao động thông qua việc cho vay vốn với lãi suất ưu đãi đối với người lao động và cơ sở sản xuất kinh doanh.
Mới chỉ đáp ứng khoảng 35% nhu cầu vay vốn tạo việc làm
Việc làm vẫn là một vấn đề bức xúc của xã hội. Chính vì vậy, việc đảm bảo nguồn vốn vay của Quỹ Quốc gia về việc làm đáp ứng nhu cầu vay vốn của người lao động là rất cần thiết, trong đó cần ưu tiên cho vay các cơ sở sản xuất, kinh doanh tạo nhiều việc làm, đặc biệt là việc làm phi nông nghiệp; ưu tiên cho vay đối với lao động là người khuyết tật, lao động là người dân tộc thiểu số, lao động thanh niên, lao động bị thu hồi đất.
Ông Lê Quang Trung, Phó Cục trưởng Cục Việc làm (Bộ LĐTB&XH) cho biết, mức vay mà Quỹ Quốc gia về việc làm tối đa đối với cơ sở sản xuất kinh doanh lên tới 01 tỷ đồng/dự án và 50 triệu đồng/người lao động (không cần bảo đảm tiền vay) với thời hạn vay tối đa 60 tháng đã góp phần quan trọng hỗ trợ giải quyết việc làm cho người lao động. Lãi suất vay vốn hiện nay là 6,6%/năm, đối với đối tượng ưu tiên là 3,3%/năm.
Ông Đào Anh Tuấn, Giám đốc Ban Tín dụng Học sinh sinh viên và các đối tượng chính sách khác (NHCSXH) cho biết: Trong thời gian qua, NHCSXH đã tích cực tổ chức triển khai thực hiện cho vay tạo việc làm và cho vay đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài từ Quỹ Quốc gia về việc làm, tổ chức tốt việc thu hồi nợ, thu lãi tại NHCSXH nơi cho vay và tại các Điểm giao dịch tại xã theo định kỳ hàng tháng đối với tất cả các đối tượng vay vốn, nhờ đó nguồn vốn được thu hồi để cho các đối tượng vay vốn tiếp theo và nợ quá hạn không ngừng giảm thấp qua các năm. NHCSXH các cấp đã phối hợp chặt chẽ giữa các ngành, các cấp tại địa phương trong suốt quá trình quản lý cho vay vốn từ Quỹ Quốc gia về việc làm.
Mặt khác, để tạo điều kiện cho các đối tượng vay vốn gặp rủi ro do thiên tai, dịch bệnh, khắc phục khó khăn, tiếp tục có vốn để sản xuất, NHCSXH đã thường xuyên phối hợp với chính quyền địa phương, tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác thực hiện tốt công tác xử lý nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan, đảm bảo việc xử lý nợ bị rủi ro chính xác, kịp thời, đồng thời bổ sung nguồn vốn tạo điều kiện để người vay tiếp tục đầu tư khôi phục sản xuất.
Cùng với đó, cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp đã quan tâm, bố trí nguồn lực từ ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác ủy thác sang NHCSXH để cho vay hỗ trợ tạo việc làm và cho vay đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài trên địa bàn. Các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức thực hiện chương trình các cấp thường xuyên quan tâm, giám sát các hội viên, người lao động trong việc sử dụng vốn vay đúng mục đích, đốn đốc trả nợ, trả lãi đúng hạn… Thông qua hoạt động cho vay tổ chức Hội các cấp nắm bắt tới từng cơ sở, đã gắn kết hoạt động kinh tế với nhiệm vụ chính trị của tổ chức mình, đẩy mạnh các phong trào thi đua làm kinh tế giỏi.
Đánh giá về hiệu quả của việc thực hiện Quỹ, Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH Doãn Mậu Diệp cho biết, bên cạnh các kết quả đạt được, hoạt động cho vay vốn tạo việc làm từ Quỹ Quốc gia về việc làm cũng gặp những khó khăn, tồn tại: Chất lượng việc làm tạo ra chưa cao, hoạt động cho vay chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp, đối tượng vay là các cơ sở sản xuất, kinh doanh thấp; nguồn vốn cho vay của Quỹ Quốc gia về việc làm còn hạn chế mới chỉ đáp ứng 30-35% nhu cầu vốn tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm; mặc dù đã được quy định trong Nghị định số 61/2015/NĐ-CP nhưng đến nay ngân sách TƯ vẫn chưa bổ sung nguồn vốn cho Quỹ Quốc gia về việc làm để cho vay lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng (đối với người lao động thuộc hộ cận nghèo, người lao động là thân nhân người có công với cách mạng)…
Cần bổ sung nhiều nguồn lực của xã hội cho Quỹ
Theo đại diện Bộ LĐTB&XH, trong giai đoạn tới thị trường lao động ngày càng sôi động hơn, phát triển hơn, nhu cầu việc làm chất lượng hơn, bền vững hơn, khởi nghiệp của người lao động, nhu cầu tiếp cận vốn tín dụng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, của lao động thanh niên, lao động nông thôn ... đặt ra nhiều yêu cầu, thách thức với việc nâng cao hiệu quả và bảo đảm chất lượng tín dụng hỗ trợ của Nhà nước qua NHCSXH.
Tuy nhiên, giai đoạn 2008 - 2015, hoạt động vay vốn tạo việc làm từ Quỹ Quốc gia về việc làm nằm trong khuôn khổ Chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm nên nguồn vốn bổ sung mới cho Quỹ Quốc gia về việc làm được phân bổ từ nguồn kinh phí chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm hàng năm. Từ năm 2016 đến nay, dự án cho vay vốn từ Quỹ Quốc gia về việc làm không còn nằm trong Chương trình mục tiêu Giáo dục nghề nghiệp - Việc làm và An toàn lao động giai đoạn 2016 - 2020, đồng thời do khó khăn về kinh tế, ngân sách TƯ chưa bổ sung vốn cho Quỹ Quốc gia về việc làm.
Ông Nguyễn Văn Lý, Phó Tổng Giám đốc NHCSXH chỉ ra khó khăn lớn nhất là nguồn vốn để thực hiện cho chương trình này. Tuy Nghị định 61 ra đời được 3 năm, nguồn vốn đã tăng nhưng so với nhu cầu còn rất ít. Vấn đề đặt ra hiện nay là cần phải tăng nguồn vốn lên. Ngoài ra NHCSXH sẽ ưu tiên bố trí vốn. Năm 2016, Ngân hàng đã bố trí được 600 tỷ đồng, năm 2017 được 1.200 tỷ đồng và năm nay được trên 2.000 tỷ đồng tạo ra được nguồn vốn “hùng hậu”.
“Chúng tôi cũng đang tham mưu cho chính quyền địa phương khi dành nguồn vốn ngân sách chuyển sang, trong đó 80% vốn là dành cho giải quyết việc làm. Chúng tôi cũng kêu gọi các tổ chức cá nhân khác có những đầu tư hợp lý trong các chương trình của mình trong đó có dành một phần nguồn vốn cho chương trình này,” ông Lý nhấn mạnh.
Để chương trình trong thời gian tới đạt hiệu quả cao hơn, NHCSXH đề nghị Chính phủ hàng năm tăng cấp bổ sung ngân sách nhà nước, bổ sung nhiều nguồn lực của xã hội (trong nước và ngoài nước) cho Quỹ Quốc gia về việc làm, do nhu cầu vay vốn tạo việc làm, duy trì và mở rộng việc làm vì nhu cầu vay vốn tạo việc làm hiện nay rất lớn.
Bộ LĐTB&XH nghiên cứu, tham mưu trình Chính phủ xem xét, điều chính lãi suất vay vốn từ Quỹ Quốc gia về việc làm lên bằng lãi suất vay vốn đối với hộ cận nghèo theo từng thời kỳ do Thủ tướng Chính phủ quy định; đồng thời nghiên cứu, tham mưu trình Chính phủ xem xét, quy định: Doanh nghiệp tuyển dụng người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng phải có tài khoản tại NHCSXH để người lao động nộp tiền tuyển dụng trả cho doanh nghiệp vào tài khoản mở tại NHCSXH; biện pháp mạnh để xử lý đối với doanh nghiệp không thực hiện đúng hợp đồng đã ký với với người lao động đi làm việc ở nước ngoài.
Bên cạnh đó, UBND tỉnh, TP tiếp tục quan tâm bố trí nguồn lực từ ngân sách địa phương và các nguồn vốn hợp pháp khác ủy thác sang NHCSXH để cho vay giải quyết việc làm, chỉ đạo thu hồi nợ để tạo nguồn vốn cho vay quay vòng. Tăng cường chỉ đạo các cơ quan liên quan phối hợp chặt chẽ hơn nữa với NHCSXH trong việc nâng cao chất lượng hoạt động cho vay; lồng ghép có hiệu quả các chương trình khuyến nông, khuyến công, khuyến ngư ... với hoạt động cho vay từ Quỹ Quốc gia về việc làm…
Thống kê của NHCSXH cho biết, đến ngày 30/9/2018, nguồn vốn cho vay giải quyết việc làm đạt 14.560 tỷ đồng, tăng 7.631 tỷ đồng so với năm 2015 (trong đó: nguồn vốn từ Quỹ Quốc gia giải quyết việc làm là 4.497 tỷ đồng, tăng 64 tỷ đồng so với năm 2015 từ số tiền lãi thu được bổ sung cho Quỹ; nguồn vốn của địa phương ủy thác sang NHCSXH để cho vay giải quyết việc làm là 6.285 tỷ đồng, tăng 3.789 tỷ đồng so với năm 2015, nguồn vốn do NHCSXH huy động để cho vay giải quyết việc làm là 3.778 tỷ đồng); Dư nợ cho vay giải quyết việc làm đạt 14.451 tỷ đồng, với gần 476.000 khách hàng còn dư nợ, dư nợ cho vay xuất khẩu lao động đạt 722 tỷ đồng, với trên 15.000 hộ vay còn dư nợ.
Giai đoạn 2016 đến ngày 30/9/2018, doanh số cho vay giải quyết việc làm đạt 15.477 tỷ đồng, doanh số cho vay xuất khẩu lao động đạt 746 tỷ đồng, qua đó giúp cho trên 535.000 lao động được tạo việc làm, giúp cho trên 11.000 lao động được vay vốn đi xuất khẩu lao động.
