Trong 9 tháng đầu năm 2016, toàn ngành thu BHXH, BHYT, BHTN đạt 178,8 nghìn tỷ đồng, đạt 76,1% so với kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, tăng 16,8% so với cùng kỳ năm 2015, ước giải quyết chế độ BHXH cho gần 6,2 triệu lượt người (chưa bao gồm đối tượng do BHXH khối lực lượng vũ trang giải quyết), tăng 11,9% so với cùng kỳ năm 2015. Thanh toán chi phí khám chữa bệnh (KCB) BHYT cho 104,7 triệu lượt người, tăng 10,7 triệu lượt người (11,4%) so với cùng kỳ năm 2015.
Tuy nhiên, tính đến ngày 30/9/2016, nợ BHXH là 13.121 tỷ đồng, chiếm 6% số phải thu, trong đó nợ BHXH bắt buộc là 8.987 tỷ đồng, có 3.351 tỷ đồng là số nợ BHXH kéo dài trên 6 tháng. Không chỉ các đơn vị khu vực kinh tế ngoài quốc doanh, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nợ BHXH mà còn bao gồm nợ của các đơn vị khu vực doanh nghiệp nhà nước, tập trung ở ngành giao thông, xây dựng và các tập đoàn đang thực hiện cơ cấu lại doanh nghiệp.
Nợ BHYT là 3.653 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương nợ tiền đóng, hỗ trợ đóng BHYT cho một số đối tượng là 2.212 tỷ đồng. Nợ BHTN là 481 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương nợ tiền hỗ trợ quỹ BHTN trước năm 2015 là 27 tỷ đồng. Tình hình nợ đọng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN xảy ra hầu hết các địa phương trong cả nước.
BHXH Việt Nam cho biết, thực tế trong thời gian qua, ngành BHXH đã có nhiều nỗ lực nhằm hạn chế, ngăn ngừa tình trạng này song vẫn chưa đạt được hiệu quả như mong muốn, nhiều doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh có lãi nhưng vẫn cố tình nợ đọng tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động. Thậm chí có tình trạng doanh nghiệp đã thu tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN của người lao động khi trừ tiền lương, nhưng chiếm dụng để sử dụng vào mục đích khác, không nộp vào quỹ.
Nguyên nhân của tình trạng này chủ yếu là ý thức chấp hành pháp luật BHXH của một số chủ sử dụng lao động chưa nghiêm, chưa nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của mình, chưa quan tâm đến quyền lợi BHXH đối với người lao động. Bên cạnh đó, người lao động cũng không dám đấu tranh đòi quyền lợi hợp pháp của mình vì sợ mất việc làm.
Hoạt động của tổ chức Công đoàn cơ sở ở doanh nghiệp còn hạn chế, chưa mạnh dạn đấu tranh bảo vệ quyền lợi BHXH cho người lao động gây hậu quả nghiêm trọng, không chỉ ảnh hưởng đến Quỹ BHXH, BHYT, BHTN mà còn xâm hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động, làm giảm tính nghiêm minh của pháp luật và mục tiêu, chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước.
Ông Nguyễn Trí Đại - Trưởng ban Thu BHXH Việt Nam cho biết: “Để khắc phục tình trạng trốn đóng, chậm đóng BHXH, thời gian tới cơ quan BHXH sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và thông tin, báo cáo kịp thời tình hình vi phạm pháp Luật BHXH của các đơn vị trên địa bàn để có hướng chỉ đạo giải quyết, xử lý kịp thời. Đồng thời, công khai thông tin về các đơn vị trốn đóng, nợ tiền đóng BHXH số lượng lớn, kéo dài trên các phương tiện thông tin đại chúng, phối hợp với tổ chức công đoàn khởi kiện đơn vị nợ BHXH theo quy định của pháp luật để bảo vệ quyền lợi cho người lao động”.
