Khẳng định rõ địa vị pháp lý của MTTQVN
-Thưa bà, trong Hiến pháp 2013, MTTQVN được xác định là “cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân”. Nay dự thảo sửa đổi Điều 9 đã chuyển thành “bộ phận của hệ thống chính trị do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo”. Bà nhìn nhận sự thay đổi về cách diễn đạt này có hàm ý gì về vai trò, vị thế và trách nhiệm chính trị của Mặt trận trong Kỷ nguyên mới?
Việc dự thảo sửa đổi Điều 9 Hiến pháp xác định MTTQVN là “một bộ phận của hệ thống chính trị do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo” đã thể chế hóa rõ hơn nội dung Cương lĩnh chính trị năm 2011 và Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Cương lĩnh đã khẳng định: “MTTQVN là một bộ phận của hệ thống chính trị, là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Đảng Cộng sản Việt Nam vừa là thành viên, vừa là người lãnh đạo Mặt trận”. Văn kiện Đại hội XIII cũng nêu rõ phương thức: “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ.”
Như vậy, quy định mới này không chỉ khẳng định rõ địa vị pháp lý của MTTQVN là một trong ba bộ phận cấu thành hệ thống chính trị, mà còn nhấn mạnh vai trò trung tâm, liên kết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Đây là sự khẳng định mạnh mẽ về vai trò rất quan trọng của MTTQVN trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân; chăm lo đời sống đoàn viên, hội viên; thực hiện dân chủ và xây dựng xã hội lành mạnh; tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước; giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức công dân và thắt chặt mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân.
Trong suốt 95 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Việt Nam và naylà MTTQVN đã phát huy vai trò trung tâm trong việc tập hợp sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, hun đúc tinh thần yêu nước, khơi dậy bản lĩnh cách mạng, đoàn kết, đồng lòng của toàn dân tộc. MTTQVN đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh được Đảng và Nhân dân giao phó, cả trong đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Đó là những minh chứng hùng hồn cho vai trò nền tảng và không thể thay thế của MTTQVN trong hệ thống chính trị, khẳng định Mặt trận là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân, nơi phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện quyền làm chủ của Nhân dân vì mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, có uy tín và vị thế xứng đáng trên trường quốc tế – đúng như mong ước của Chủ tịch Hồ Chí Minh và nguyện vọng của toàn dân tộc.
Nâng cao vai trò của MTTQVN trong hệ thống chính trị và đời sống xã hội là một yêu cầu khách quan có ý nghĩa quan trọng đối với sự ổn định chính trị xã hội của đất nước. MTTQVN với việc nâng cao địa vị pháp lý trong Hiến pháp sẽ ngày càng khẳng định vị thế, tính chất của “liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện rộng lớn”, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, tạo đồng thuận xã hội, thắt chặt mối quan hệ giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước, động viên nhân dân phát huy quyền làm chủ, hăng hái tham gia các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động cách mạng, khơi thông và phát huy mọi nguồn lực trong Nhân dân để để hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước bền vững, toàn diện, vì một xã hội ấm no, hạnh phúc, văn minh.
Kỳ vọng mới, trách nhiệm lớn
-Nếu MTTQVN được xác định là một bộ phận của hệ thống chính trị, bên cạnh Đảng, Nhà nước, thì liệu có đồng nghĩa với việc Mặt trận cũng phải “gánh vác” trách nhiệm chính trị tương xứng, đặc biệt trong các vấn đề giám sát quyền lực, phản biện xã hội và phản ánh ý chí Nhân dân? Theo bà, điều này sẽ đặt ra yêu cầu đổi mới nào trong cách thức hoạt động của Mặt trận hiện nay?
Thực hiện phương thức “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị – xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ” được ghi nhận tại Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, MTTQVN và các tổ chức chính trị – xã hội sẽ phải gánh vác những nhiệm vụ chính trị tương xứng. Điều này đòi hỏi Mặt trận phải tiếp tục phát huy vai trò trung tâm trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội.
Với mô hình tổ chức mới, MTTQVN sẽ chủ trì hiệp thương, thống nhất hành động trong toàn hệ thống, phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thành viên để vận động hội viên, đoàn viên thực hiện thắng lợi các chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đồng thời, tiếp tục nâng cao hiệu quả công tác nắm bắt tình hình, tập hợp ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, phản ánh kịp thời với Đảng, Nhà nước; đẩy mạnh hoạt động tiếp xúc, đối thoại, đặc biệt với đồng bào các dân tộc, tôn giáo, kiều bào để phát huy sức mạnh của cộng đồng, qua đó củng cố niềm tin và sự gắn bó mật thiết giữa Nhân dân với Đảng, Nhà nước.
Một trong những nhiệm vụ trọng tâm là tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức giám sát và phản biện xã hội theo hướng chủ động, từ sớm, từ cơ sở, dân chủ, khách quan; mang tính xây dựng. MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội cần tập trung giám sát các chủ trương, chính sách lớn, ưutiên những vấn đề dư luận xã hội quan tâm, những vấn đề ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của Nhân dân.
Đặc biệt, phải tăng cường giám sát việc thực hiện các kiến nghị của cử tri và Nhân dân, cũng như công tác tu dưỡng đạo đức, lối sống của người đứng đầu và cán bộ, đảng viên; công khai, minh bạch kết quả giám sát, phản biện theo quy định, đồng thời phát huy vai trò trực tiếp của Nhân dân trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQVN và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp đối với việc thực hiện các chủ trương, Nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước liên quan đến quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân, đặc biệt đối với lĩnh vực đất đai, quy hoạch, đền bù giải tỏa mặt bằng xây dựng các công trình, dự án; các vấn đề liên quan đến quyền dân chủ của nhân dân.
Về nguyên tắc “hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động”, trong bối cảnh sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013, Mặt trận cần giữ vai trò chủ trì, định hướng toàn bộ hoạt động cho cả hệ thống, các tổ chức thành viên xây dựng chương trình hành động thống nhất, huy động hiệu quả mọi nguồn lực. Đồng thời, mỗi tổ chức cần phát huy sự chủ động, sáng tạo, bám sát tôn chỉ, nhiệm vụ đặc thù, linh hoạt trong phương pháp triển khai để đảm bảo các hoạt động phản ánh đúng bản sắc, vai trò và sứ mệnh của từng tổ chức thành viên trong tổng thể hệ thống Mặt trận.
- Dự thảo cũng đề xuất sắp xếp lại các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận nhằm tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động. Theo bà, việc sắp xếp này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến chức năng giám sát và phản biện xã hội của MTTQVN, đặc biệt là trong việc phản ánh ý kiến, nguyện vọng của Nhân dân đến các cơ quan nhà nước?
Giám sát và phản biện xã hội luôn là chức năng quan trọng, được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch công tác hàng năm của MTTQVN và các tổ chức chính trị – xã hội. Hoạt động này đã được Hiến pháp năm 2013, Luật MTTQVN, cũng như các văn bản quan trọng của Đảng như Quyết định 217-QĐ/TW ngày 12/12/2017 của Bộ Chính trị ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của MTTQVN và các đoàn thể chính trị - xã hội; Quy định 124-QĐ/TW ngày 02/02/2018 của Ban Bí thư quy định về giám sát của MTTQVN, các tổ chức chính trị - xã hội và Nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên làm rõ về cơ sở chính trị, pháp lý và tổ chức thực hiện, đặc biệt là trong việc giám sát đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và đảng viên.
Hiện nay, việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của MTTQVN và các tổ chức chính trị – xã hội theo dự thảo sửa đổi Điều 9 Hiến pháp đã có bước điều chỉnh quan trọng. Theo đó, các tổ chức chính trị – xã hội trực thuộc sẽ “tổ chức và hoạt động thống nhất trong MTTQVN, cùng với các tổ chức thành viên khác của Mặt trận hiệp thương dân chủ, thống nhất và hành động dưới sự chủ trì của Mặt trận”.
Quy định mới này sẽ có tác động trên nhiều phương diện tới nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hệ thống Mặt trận. Một mặt, nó tạo ra sự thống nhất, nhất quán cao hơn trong hoạt động giám sát, phản biện xã hội; mặt khác, nâng cao vị thế chủ trì của MTTQVN trong hiệp thương, phối hợp và thống nhất hành động với các tổ chức – xã hội trong xác định nội dung, đối tượng, phương thức và chủ thể thực hiện giám sát, phản biện xã hội.
Quan trọng hơn, việc sắp xếp này sẽ tạo khả năng huy động và sử dụng tổng hợp nguồn lực – cả về tổ chức, nhân sự và xã hội – cho hoạt động giám sát, phản biện xã hội. Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội sẽ phối hợp chặt chẽ hơn trong việc vận động đoàn viên, hội viên và Nhân dân tham gia giám sát, phản biện xã hội đối với những chủ trương, chính sách, pháp luật liên quan trực tiếp đến quyền và lợi íchhợp pháp, chính đáng của người dân; giám sát cán bộ, đảng viên, người đứng đầu, cán bộ dân cử ở nơi công tác và ở khu dân cư.
Thông qua công tác giám sát, phản biện xã hội, MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội sẽ nắm bắt đầy đủ hơn tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân từ cơ sở, từ đó tổng hợp, phản ánh kịp thời đến các cơ quan nhà nước, góp phần bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân được thực thi một cách thực chất và hiệu quả.
Tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động
- Từ những sửa đổi đang được đề xuất tại Điều 9 Hiến pháp, bà kỳ vọng gì vào sự chuyển biến thực chất trong vai trò của MTTQVN? Theo bà, Mặt trận cần làm gì để phát huy hiệu quả vị trí mới này, đặc biệt trong việc củng cố khối đại đoàn kết toàn dân và thúc đẩy dân chủ ở cơ sở?
Những sửa đổi đang được đề xuất tại Điều 9 Hiến pháp năm 2013 không chỉ tiếp nối truyền thống lịch sử về vị thế, vai trò, sứ mệnh của MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội, mà còn thể hiện bước chuyển mình mạnh mẽ trong giai đoạn phát triển mới của đất nước. Mặt trận không nằm ngoài cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, không nằm ngoài sự chuyển động toàn diện và tiến lên của hệ thống chính trị, đặc biệt là quá trình sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Trên tinh thần đó, MTTQVN là một bộ phận của hệ thống chính trị do Đảng lãnh đạo, nâng cao vai trò, vị thế của Mặt trận Tổ quốc, duy trì và phát huy hiệu quả hoạt động các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng, nhà nước giao nhiệm vụ. Bảo đảm tổ chức bộ máy sau sắp xếp phải hướng mạnh hoạt động về cơ sở, tăng cường các nguồn lực, nhân lực cho hoạt động của cơ sở, địa bàn dân cư, gắn bó với đoàn viên, hội viên và Nhân dân; từ đó nâng cao khả năng tập hợp vận động các tầng lớp nhân dân trong xã hội.
Do đó, Nhân dân đặt rất nhiều kỳ vọng vào công cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy nói chung và MTTQVN, các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ nói riêng để có sự chuyển biến thực sự về chất trong cấu trúc tổ chức và phương thức hoạt động. Bộ máy sau sắp xếp phải tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, chuyên nghiệp, có năng lực ứng phó và giải quyết các vấn đề mới, cấp bách của thực tiễn; đội ngũ cán bộ có trình độ, am hiểu sâu sắc về công tác mặt trận, đoàn thể, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, gần dân, trọng dân, vì dân.
Để phát huy hiệu quả vị trí mới này, cần tập trung thực hiện những nội dung sau:
Thứ nhất, thực hiện nghiêm túc, đúng tiến độ và yêu cầu của Đảng về sắp xếp, tinh gọn bộ máy của MTTQ theo Đề án đã được Nghị quyết số 60-NQ/TW Hội nghị lần thứ 11 Ban chấp hành trung ương đảng khóa XIII thông qua. Cần bảo đảm bộ máy tổ chức sau sắp xếp, sáp nhập (cả trung ương và tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương sau sáp nhập và tổ chức ở hai cấp gồm cấp tỉnh, cấp xã) sớm đi vào hoạt động, không gây sự xáo trộn lớn ảnh hưởng tới việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của MTTQVN.
Thứ hai, MTTQVN phải thực sự phát huy vai trò “nhạc trưởng”, vai trò “chủ trì”, định hướng hoạt động của cả hệ thống MTTQ; tăng cường các biện pháp huy động sức mạnh tổng hợp của các tổ chức chính trị - xã hội trong triển khai các nhóm nhiệm vụ trọng tâm chung của MTTQ và các đoàn thể sau sắp xếp; bảo đảm mọi nhiệm vụ được thực hiện đồng bộ, thông suốt, hiệu quả, để Nhân dân thực sự có “người đại diện” xứng tầm, trách nhiệm cao, đủ năng lực và trách nhiệm để bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.
Thứ ba, tăng cường hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động của các tổ chức thành viên của Mặt trận dưới sự chủ trì của MTTQ, đồng thời phải tôn trọng và phát huy sự chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức và phương thức hoạt động của mỗi thành viên; lựa chọn trúng và đúng những nhiệm vụ trọng tâm và có sự thống nhất cao trong phân công chủ trì, phối hợp thực hiện; tiếp tục đổi mới hình thức tập hợp, vận động nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới; thực hiện có hiệu quả dân chủ ở cơ sở, bảo đảm mọi vấn đề được tháo gỡ, giải quyết từ cơ sở và phát huy tinh thần tự quản, xây dựng cơ sở ngày càng vững mạnh.
Thứ tư, phải lựa chọn, chắt lọc để tiếp tục xây dựng, củng cố đội ngũ những người làm công tác Mặt trận, đoàn thể có năng lực vận động, tập hợp nhân dân, tâm huyết, tận tâm, tận lực với nhân dân, sâu sát, nắm rõ tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của nhân dân, gắn bó chặt chẽ với nhân dân, đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết, trước hết, vì nhân dân mà hành động. Xây dựng và sử dụng hiệu quả đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học trong mọi lĩnh vực, thành viên của các hội đồng tư vấn của MTTQ trong các nhóm nhiệm vụ tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước; giám sát và phản biện xã hội, tập hợp, tổng hợp ý kiến và kiến nghị của cử tri và Nhân dân, vận động xã hội…
Thứ năm, bảo đảm tăng cường sự phối hợp của MTTQVN với các cơ quan, tổ chức có liên quan, bảo đảm có sự phối hợp chặt chẽ và hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho MTTQVN sau sắp xếp thực hiện hiệu quả các quyền, trách nhiệm của Mặt trận. MTTQVN mở rộng giao lưu, hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm công tác Mặt trận và đoàn thể với các cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước, tạo điều kiện để học hỏi kinh nghiệm và năng lực ứng phó với các vấn đề phát sinh trong thực tiễn hoạt động của MTTQVN.
-Trân trọng cảm ơn bà!
