Cuộc gặp đầu tiên của lãnh đạo Hàn Quốc và Triều Tiên kể từ năm 2007 được xem là sự kiện mở đường cho cuộc tiếp xúc ngoại giao quan trọng nhất trong một thế hệ của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un và Tổng thống Mỹ Donald Trump dự kiến sẽ diễn ra vào tháng 5 hoặc đầu tháng 6 tới.
Những can dự tích cực của Triều Tiên diễn ra từ đầu năm 2017, sau khi nước này tuyên bố đã đạt được những tiến bộ lớn trong chương trình vũ khí hạt nhân, đe dọa tới vùng lãnh thổ Guam của Mỹ và rằng rocket của họ đã có thể bắn tới đất liền của Mỹ. Dưới đây là một số giả thuyết về lý do ông Kim thay đổi chính sách ngoại giao đột ngột như vậy.
Nền kinh tế Triều Tiên đang gặp khó khăn
Theo ông William Brown – Giáo sư trợ giảng tại Trường đối ngoại Georgetown, tình hình kinh tế của Triều Tiên hiện đang khó khăn và ông Kim Jong-un buộc phải bước vào bàn đàm phán trong thế yếu. Nhận định của ông Brown được đưa ra trên cơ sở thực tế dữ liệu chính thức của Trung Quốc cho thấy hoạt động giao thương giữa Triều Tiên với Trung Quốc thời gian qua đã sụt giảm mạnh. Trong tháng 2 vừa qua, sản lượng xuất khẩu của Triều Tiên sang Trung Quốc đã giảm đến 95%, chỉ đạt mức 9 triệu USD.
Giá trị hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Triều Tiên cũng đã giảm khoảng 1/3, xuống còn 103 triệu USD và gần như chỉ bao gồm hàng hóa không có giá trị trong dài hạn. Ngoại thương của Triều Tiên hiện ở mức có lẽ là yếu nhất kể từ sau Chiến tranh Triều Tiên và bất chấp những tuyên bố mạnh miệng từ giới lãnh đạo Triều Tiên, nước này đang gần như lâm vào tình trạng tự cung tự cấp, đặc biệt là thực phẩm, nhiên liệu và máy móc.
Ở trong nước, nền kinh tế của Triều Tiên cũng đang gặp những áp lực lớn. Dù không chính thức nhưng rõ ràng đồng đô la và nhân dân tệ của Triều Tiên đã được lưu thông ngày càng rộng rãi hơn tại Triều Tiên. Điều này có lợi cho sự phát triển của các doanh nghiệp tư nhân của Triều Tiên nhưng lại gây khó cho việc kiểm soát lạm phát và tín dụng nội địa. Ông Brown cho rằng tình trạng kinh tế yếu ớt đã buộc ông Kim phải đưa ra đề nghị đàm phán với Mỹ và Hàn Quốc. Ông Kim cũng đã phải đích thân tới Bắc Kinh trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên kể từ khi lên nắm quyền.
… đòn bẩy từ sức mạnh hạt nhân
Trong khi đó, Giám đốc Trung tâm lịch sử Triều Tiên và chính sách công của Quỹ Hyundai Motor Hàn Quốc Jean H. Lee lại nhận định rằng việc ông Kim Jong-un bước ra vũ đài thế giới sau 6 năm nắm quyền là một phần chiến lược chính trị được tính toán tỉ mỉ của ông. Theo hướng này, bà Lee cho rằng, sau khi tích cực đẩy nhanh chương trình hạt nhân và tạo dựng được hình ảnh một nhà lãnh đạo quân sự có khả năng bảo vệ người dân, ông Kim bắt đầu chuyển sự chú ý tới quan hệ quốc tế và bước lên vũ đài toàn cầu không chỉ với tư cách một người đàn ông trẻ tuổi được thừa hưởng quyền lãnh đạo của cha mình mà còn là một nhà lãnh đạo có trong tay một chương trình vũ khí hạt nhân đe dọa tới an ninh toàn cầu.
Kim Jong-un tin rằng chương trình hạt nhân của ông sẽ buộc các lãnh đạo nước ngoài phải đối xử ngang bằng với ông, đưa ông đến bàn đàm phán ngang hàng với Mỹ chứ không phải ở “chiếu dưới”. Việc trực tiếp gặp Tổng thống Hàn Quốc và sau đó là Tổng thống Mỹ sẽ mang lại cho ông chiến thắng lớn trong nước bởi cả cha ông lẫn ông nội của ông đều chưa từng thực hiện được một hội nghị thượng đỉnh với một tổng thống đang tại nhiệm của Mỹ.
Hay để kéo dài thời gian?
Ngược lại với các ý kiến trên, ông Adam Mount – Giám đốc Dự án Vị thế Quốc phòng thuộc Hiệp hội Các nhà khoa học Mỹ - cho rằng việc ông Kim đột ngột thay đổi về chính sách là do Bình Nhưỡng có thể nghĩ rằng nguy cơ chiến tranh đã tăng tới mức độ khó chấp nhận và cách tốt nhất là xuống thang căng thẳng trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump sau khi ông này liên tục có những cảnh báo với Triều Tiên, tổ chức diễn tập nhằm phô diễn sức mạnh quân sự nhằm vào Triều Tiên và bổ nhiệm những người có quan điểm cứng rắn vào các vị trí cao.
Theo ông Mount, nếu chiến tranh xảy ra, Triều Tiên sẽ gây thiệt hại lớn cho Hàn Quốc, cho Nhật và cả các công dân Mỹ nhưng đồng thời chính nước này cũng sẽ phải hứng chịu những tổn thất khổng lồ. Do vậy, ông Kim Jong Un quyết định đưa ra những nhượng bộ hợp lý để Tổng thống Mỹ chấp nhận và coi đó là chiến thắng đối với cường quốc số 1 thế giới. Theo ông Mount, trong các hội nghị thượng đỉnh với ông Moon và ông Trump, ông Kim sẽ tìm cách để nới lỏng các lệnh trừng phạt của các nước nhằm vào Triều Tiên, cản trở liên minh quân sự Mỹ - Hàn để đổi lấy một số giới hạn có thể về chương trình hạt nhân - tên lửa.
