Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, nguyên nhân gây mưa lớn diện rộng ở Bắc bộ và Bắc Trung bộ trong những ngày qua là do rãnh gió mùa (là khu vực hội tụ của hai đới gió mùa Đông Bắc và Tây Nam) có trục đi qua Bắc bộ.
Đặc biệt, trong ngày 23-24/5, rãnh áp thấp hoạt động mạnh, kết hợp với vùng xoáy thấp trên rãnh áp thấp phát triển đến độ cao 5.000m đã gây ra mưa rất to ở Bắc bộ, Bắc Trung bộ.
Xét về mặt khí hậu, thông thường trong tháng Năm (tháng chuyển tiếp giữa gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam), dưới tác động của rãnh gió mùa, nên các tỉnh miền Bắc vẫn thường xuyên xuất hiện các đợt mưa rào và dông. Vì thế, những đợt mưa tương tự như đợt mưa từ ngày 21/5 ở Bắc Bộ không phải xảy ra lần đầu tiên.
Thiệt hại về người, mưa lũ đã làm 6 người chết (2 người ở Tuyên Quang, 2 người ở Điện Biên do sạt lở đất; 1 người ở Hòa Bình do lũ cuốn; 1 người ở Sơn La do lũ cuốn) và 6 người bị thương (4 người ở Tuyên Quang, 1 người ở Điện Biên, 1 người ở Sơn La). Ngay sau khi thiên tai xảy ra, các địa phương đã tổ chức thăm hỏi, động viên những gia đình có người bị chết, đồng thời triển khai lực lượng, phương tiện khẩn trương khắc phục hậu quả do mưa lũ, sạt lở đất gây ra.
Tại tỉnh Cao Bằng, mưa lớn kéo dài trên diện rộng từ ngày 23-25/5 đã khiến nhiều nhà cửa, công trình giao thông tại các huyện Nguyên Bình, Hà Quảng, Hòa An, Bảo Lạc, Bảo Lâm bị ảnh hưởng; ít nhất 44 ngôi nhà bị hư hại do đất đá sạt lở, Tình trạng lở đá còn gây tắc đường hoặc lưu thông gặp khó khăn trên các tuyến giao thông ĐT 212, ĐT 216 và tuyến Quốc lộ 34; một số tuyến đường liên xã, liên huyện bị sạt taluy âm khiến ô tô không thể đi qua… Các địa phương bị thiệt hại do mưa lũ đã chủ động khắc phục theo phương châm 4 tại chỗ, di dời các hộ bị ảnh hưởng đến nơi an toàn và tạm thời bảo đảm ổn định cuộc sống người dân. Ngành Giao thông cũng bố trí phương tiện và nhân lực khẩn trương san gạt các điểm sạt lở, đảm bảo đi lại cho người dân.
Ảnh hưởng của hội tụ gió đã gây mưa lớn và sạt lở đất làm 2 người chết và 4 người bị thương tại huyện Chiêm Hóa và Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang. Nhiều nhà bị đất đá vùi lấp; trên 1.600ha lúa, hoa màu và cây ăn quả bị ngập úng, thiệt hại, nhiều vật nuôi bị chết. Tỉnh Tuyên Quang đã huy động lực lượng tại chỗ hỗ trợ những hộ gia đình bị đất, đá sạt lở vào nhà khắc phục hậu quả; tổ chức xử lý các điểm sạt lở để đảm bảo giao thông thông suốt; cắm các biển báo, cảnh báo, nghiêm cấm người, phương tiện lưu thông qua khu vực bị ngập lụt, khu vực nguy hiểm khi có tình huống thời tiết xấu xảy ra.
Còn tỉnh Vĩnh Phúc đang chỉ đạo các ngành chức năng và địa phương trong tỉnh khẩn trương kiểm tra, rà soát, thống kê diện tích bị ngập lụt. Đồng thời huy động lực lượng chức năng và vận động người dân ứng phó, có các biện pháp khắc phục thiệt hại, đặc biệt là nông dân ở nơi có địa hình canh tác trũng...
Tại tỉnh Sơn La, mưa lũ trong những ngày qua đã gây thiệt hại về người và tài sản, hoa màu của nhân dân. Ước tính tổng thiệt hại hơn 1,1 tỷ đồng. Các xã bị thiệt hại huy động nhân lực tại chỗ khắc phục hậu quả, di chuyển người và tài sản cho nhân dân đến nơi an toàn, hạn chế thấp nhất hậu quả do thiên tai gây ra. Đồng thời, các lực lượng chức năng đã cắm biển cảnh báo, thông báo khu vực sạt lở, nhằm đảm bảo giao thông cho người và phương tiện lưu thông trên tuyến đường an toàn.
Với những thiệt hại về người và của, cũng như nguy cơ tiếp tục phát sinh các tình huống thiên tai trong những ngày tới do tiếp tục có mưa rào, tỉnh Hà Giang đã chỉ đạo các địa phương, lực lượng chức năng của tỉnh duy trì trực 24/24h để chủ động xử lý khi có tình huống xảy ra.
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia dự báo, đến hết đêm nay (27/5), mưa dông vẫn xu hướng gia tăng ở Bắc bộ, riêng khu vực vùng núi và trung du Bắc bộ có khả năng xảy ra mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to (thời gian mưa lớn tập trung vào chiều tối và đêm).
Ngoài ra, ở Tây Nguyên và Nam bộ, mưa dông có xu hướng gia tăng và có khả năng kéo dài đến khoảng ngày 30/5 (thời gian mưa dông tập trung vào chiều và tối). Trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh. Nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất tại các tỉnh vùng núi và ngập úng tại các khu vực trũng, thấp.