Bi hài câu chuyện “mùa” thất nghiệp
Thất nghiệp vốn là một nỗi lo âu của những người đang trong độ tuổi lao động. Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, một bộ phận thế hệ trẻ đã có những hành động, suy nghĩ tích cực hơn trong thời gian thất nghiệp.
Dương Minh Thương (35 tuổi, sinh sống ở Hà Nội) cho biết, cô từng làm nhân viên cho một công ty tư nhân, cuối năm nay do làm ăn thua lỗ, công ty bị giải thể. Từ một người có thu nhập ổn định, công việc đáng mơ ước, Minh Thương rơi vào tình trạng thất nghiệp. Không để bản thân rơi vào suy nghĩ tiêu cực, cô lập tức chuẩn bị một chuyến đi du lịch bằng tiền tiết kiệm sau nhiều năm đi làm.
Trong thời gian đi du lịch, Minh Thương chia sẻ cô muốn tìm những định hướng mới mẻ cho mình. Cô nói: “Tôi xuất thân là dân kinh tế, nhưng tôi rất yêu thương động vật. Tôi có nhiều năm kinh nghiệm chăm sóc “thú cưng”, hiện tại, tôi có khoảng vài trăm triệu tiền tiết kiệm. Tôi đang mong muốn có thể mở một spa chăm sóc chó, mèo”.
Sau một tháng vẽ kế hoạch tỉ mỉ dự án “khởi nghiệp” đầu tay với việc áp dụng công nghệ Nhật Bản, Hàn Quốc, robot vào việc chăm sóc thú cưng. Minh Thương cảm thấy mệt mỏi, cô cho biết: “Tôi không được đào tạo ngành khoa học -công nghệ, cũng chưa hiểu rõ các máy móc này. Đặc biệt, số tiền vốn bỏ ra quá cao, khiến tôi cảm thấy nản chí. Có lẽ, tôi nên bắt đầu nộp hồ sơ trong mùa tuyển dụng vào tháng 4 tới đây”.
Thu Anh (24 tuổi, sinh sống ở Vĩnh Phúc) lại có suy nghĩ khác Minh Thương. Sau hai năm làm tại Nha Trang cho một công ty du lịch khá có tiếng, Thu Anh gặp áp lực trong công việc. Cô thường xuyên phải tăng ca, làm đêm, họp hành liên miên. Vào những mùa cao điểm du lịch, Thu Anh chỉ được ngủ vài tiếng đồng hồ. Vì vậy, đầu năm 2025, cô quyết tâm xin nghỉ việc.
Thu Anh hào hứng chia sẻ: “Hiện tại, tôi đang làm đơn xin học thạc sĩ ở một trường tại Canada. Tôi dự định chuyển dịch từ ngành du lịch sang kinh tế để về khởi nghiệp một vài ý tưởng nho nhỏ”. Nhưng, con đường học thạc sĩ của Thu Anh không hề dễ dàng, khi cô buộc phải chuẩn bị hàng loạt hồ sơ, thi chứng chỉ Tiếng Anh và phỏng vấn online với bên tuyển sinh của trường đại học.
 |
Người trẻ có nhiều cơ hội thay đổi nghề nghiệp, tìm việc mới trong thị trường lao động tại Việt Nam. (Ảnh minh họa - Nguồn: Genk) |
Một tháng sau khi gặp lại, Thu Anh tâm sự: “Mặc dù được gia đình, bạn bè động viên, nhưng gần hai tháng chỉ tiêu bằng tiền tiết kiệm, không đi làm, chỉ chú tâm và học hành khiến tôi cảm thấy bất an”. Thu Anh cho biết, cô đang cố gắng trong năm nay có thể đi du học, nếu không cô sẽ đến Hà Nội tìm một công việc bán thời gian, vừa học, vừa làm tiếp tục giấc mơ làm thạc sĩ kinh tế.
Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế sau những năm cả thế giới đối mặt với đại dịch COVID-19, hiện nay rất nhiều doanh nghiệp, công ty tư nhân giải thể. Kéo theo đó hàng trăm, hàng nghìn người lao động thất nghiệp. Đối với các lao động đã có tuổi, việc chăm sóc gia đình, kiếm tiền mưu sinh sẽ khiến họ gặp nhiều lo lắng lắng hơn. Ngược lại, các lao động trẻ trong độ tuổi 9x, 10x vẫn còn cơ hội chuyển đổi công việc, chức vụ tốt. Họ coi thời gian thất nghiệp là “khoảng nghỉ” thư giãn, định hướng làm điều mới mẻ nâng cao trình độ bản thân hoặc tạo ra các đột phá.
Thậm chí, xu hướng này có có một cái tên riêng trên thế giới gọi là “thất nghiệp vui vẻ”. Thuật ngữ trên rất phổ biến ở Gen Z (chỉ những bạn trẻ sinh từ năm 1997 - 2012), bởi theo một số nghiên cứu, đây là nhóm tuổi gặp nhiều vấn đề sức khỏe tinh thần hơn so với thế hệ trước. Do đó, lối sống cân bằng giữa công việc và cuộc sống, trong đó tập trung vào cuộc sống, được các bạn trẻ Gen Z đặc biệt chú trọng. Cho dù đứng trước một tình huống không may như thất nghiệp, hay chọn cách tự thôi việc cho phép mình thất nghiệp một thời gian, họ cũng dùng thái độ lạc quan để đối mặt.
Tuy nhiên, cũng từ đó, khi thất nghiệp, người trẻ Việt Nam có một số định hướng như học thạc sĩ, hoặc lên dự án khởi nghiệp. Họ muốn tạo ra những “kì tích”, thành công sau mất công việc cũ. Điều này vừa tích cực, cũng có nhiều điểm hạn chế. Như các kế hoạch những người trẻ “vẽ” ra thường rất thú vị, độc đáo, nhưng có hàng loạt các rủi ro mà họ không thể lường trước. Lấy ví dụ, như những ý tưởng khởi nghiệp “bất khả thi” cần số vốn lên đến cả trăm, cả nghìn tỷ đồng, nhưng trong tài khoản chỉ còn vài chục triệu tiền tiết kiệm. Hay những hồ sơ học thạc sĩ gửi đến những trường đại học chất lượng tốt ở Việt Nam và trên thế giới, nhưng lại thiếu động lực đầu tư học Tiếng Anh, chuẩn bị bài phỏng vấn trước ban tuyển sinh,...
Chuẩn bị những “lối đi” vừa sức với bản thân
Báo cáo tháng 8/2024 của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) thuộc Liên hợp quốc cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp của những bạn trẻ có trình độ ở các nước đang phát triển cao gấp 2 - 3 lần so với các nền kinh tế giàu có. Tại những nước thu nhập thấp và trung bình thấp, hơn 1/5 số người dưới 30 tuổi có trình độ đại học đang thất nghiệp. Tổ chức ILO đánh giá tại những nước này, người trẻ tốt nghiệp đại học thậm chí có nhiều khả năng thất nghiệp hơn những lao động có trình độ học vấn cơ bản.
Bên cạnh những người lao động trẻ mất việc, cũng còn một bộ phận nhân lực trẻ chủ động chọn thất nghiệp. Họ thường là những sinh viên vừa mới ra trường đang loay hoay định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Hoặc đơn giản chưa thích nghi được với môi trường, hiệu suất làm việc.
Khảo sát của Anphabe (một công ty tư vấn về các giải pháp thương hiệu nhà tuyển dụng và môi trường làm việc tại Việt Nam) cho biết, 62% các bạn trẻ gen Z (những người sinh từ năm 1997 đến 2012) ở Việt Nam “nhảy” việc ngay trong năm làm việc đầu tiên, nhiều bạn thậm chí còn “nhảy” việc vài lần trong 1 năm ngay khi ra trường.
 |
Nhiều người trẻ lựa chọn học thạc sĩ hoặc lên kế hoạch “khởi nghiệp” sau khi bị thất nghiệp. (Nguồn: Pinterest) |
Một số chuyên gia về lao động cho rằng, sinh viên sau khi ra trường cần khoảng 1 năm để làm quen, tìm hiểu công việc. Năm thứ hai, mới có thể đảm nhận tốt công việc, học hỏi, trải nghiệm và năm thứ ba trở đi mới có thể đóng góp đáng kể. Do vậy, nếu chỉ mới gắn bó ở khoảng thời gian ngắn, người sử dụng lao động cũng chưa có đủ đánh giá để định hướng việc làm và hướng phát triển cho nhân sự trẻ.
Trao đổi với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, chuyên gia kinh tế, ThS Quản trị kinh tế Vũ Thu Trang cho biết, các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay có nhu cầu rất cao về nguồn nhân lực trẻ. Những người trẻ trong độ tuổi 22 - 30 có rất nhiều cơ hội để “nhảy” việc, tìm được những công việc hợp lý. Vì vậy, việc thất nghiệp không quá đáng sợ đối với một bộ phận nhân lực trẻ. Cô cho biết: “Với những người trẻ làm việc tại quê hương, có gia đình, bố mẹ hỗ trợ. Câu chuyện thất nghiệp nửa năm, một năm không quá đáng sợ. Nhiều người trẻ chủ động xin nghỉ việc, để đi học hoặc nghỉ ngơi, thư giãn trước khi bắt đầu công việc mới”.
ThS Vũ Thu Trang cho rằng, đây là sự lựa chọn của cá nhân mỗi người. Tuy nhiên, độ tuổi lao động của mỗi người đều có giới hạn. Hàng năm, các trường đại học tại Việt Nam có đến cả chục nghìn sinh viên tốt nghiệp cử nhân, đây là nguồn nhân lực liên tục được các doanh nghiệp, công ty chào đón. Đồng thời, đối với những lao động đã có tuổi, thiếu thâm niên, kinh nghiệm làm việc sẽ bị thế hệ sau đào thải, thay thế.
Chưa kể, thị trường lao động hiện nay đang bị thay thế rất nhiều bằng công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo). Cho nên, trong vài chục năm nữa, có một số ngành nghề bị thay thế bằng công nghệ. Cho nên, người trẻ trong trạng thái thất nghiệp cần lựa chọn hướng đi phù hợp với bản thân. Cô cho biết: “Khởi nghiệp, học thạc sĩ đều là một định hướng tốt. Nhưng mỗi người cần phải xem xét khả năng, kiến thức, tiềm lực kinh tế trước khi ra quyết định. Đồng thời, khi thực hiện, người trẻ cần quyết tâm cao độ, sẵn sàng chịu khó khăn, rủi ro. Nếu bỏ giữa chừng, có nghĩa chúng ta đã bỏ phí thời gian, rời khỏi thị trường lao động một đến vài năm mà không thu về kết quả như mong muốn”.
