“Trong thực tế, số việc thi hành án dân sự các vụ án thuộc nhóm tội tham nhũng không nhiều. Một số vụ việc thi hành án nổi cộm gần đây, được dư luận xã hội quan tâm không phải tất cả đều là án tham nhũng, mà chủ yếu là vụ việc liên quan đến các tội phạm về kinh tế, với các tội danh như cố ý làm trái các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong thi hành công vụ, trong đó nổi lên một số vụ việc điển hình như: vụ Phạm Thanh Bình (Vinashin), vụ Nguyễn Đức Kiên (Bầu Kiên), vụ Vũ Quốc Hảo (Công ty Đầu tư tài chính ALC II)”, đại diện Tổng cục Thi hành án dân sự (TCTHADS) thông tin.
Theo đại diện TCTHADS, ngoài việc bị tuyên phạt các hình phạt nghiêm khắc (tử hình, chung thân, tù giam), người phải thi hành án trong các vụ án trên còn phải thi hành phần trách nhiệm dân sự với giá trị phải thi hành rất lớn, có trường hợp số tiền phải thi hành án lên đến hàng nghìn tỷ đồng.
Nhiều nơi, cơ quan THADS đã thành lập Tổ, Nhóm chỉ đạo thi hành án, lập kế hoạch giải quyết đối với từng vụ việc; nhiều tài sản kê biên để bảo đảm thi hành án đã được tập trung xử lý; định kỳ hàng tháng báo cáo tiến độ, kết quả thi hành án bảo đảm đúng yêu cầu của TCTHADS.
Tuy nhiên, việc thi hành án các vụ việc loại này vẫn còn những hạn chế tồn tại, chưa đáp ứng yêu cầu. Số tiền thu được còn quá ít so với tổng số phải thi hành; một số trường hợp xử lý tài sản để thi hành án còn chậm.
Trong số rất nhiều nguyên nhân, tồn tại dẫn tới thực trạng này, TCTHADS cho rằng để thu được tiền, tài sản thi hành án, cơ quan thi hành án phải tiến hành xử lý các tài sản đã được các cơ quan tiến hành tố tụng kê biên, đồng thời xác minh, truy tìm tài sản khác của đương sự để xử lý đảm bảo thi hành án.
“Nhiều vụ việc số tiền phải thi hành án lớn, nhưng tài sản để bảo đảm thi hành án có giá trị rất nhỏ, không đủ thi hành nghĩa vụ mà bản án đã tuyên. Ví dụ, việc thi hành án đối với Dương Chí Dũng trong vụ Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines), theo quyết định của bản án thì Dương Chí Dũng và đồng bọn phải liên đới bồi thường cho Vinalines trên 358 tỷ đồng (chia theo phần thì Dương Chí Dũng phải nộp 110 tỷ đồng) nhưng quá trình thi hành án, cơ quan thi hành án đã xử lý tài sản mới kê biên và thu được trên 14 tỷ đồng, trong khi nghĩa vụ thi hành án của Dương Chí Dũng còn rất lớn”, một lãnh đạo TCTHADS nói.
Bên cạnh đó, hầu hết đương sự phải thi hành án phần trách nhiệm dân sự trong các vụ việc loại này phải chấp hành hình phạt tù với thời hạn dài, thậm chí bị tuyên án tử hình. Nhiều trường hợp không có tài sản, tiền, thu nhập để thi hành án hoặc gia đình, người thân không có khả năng hỗ trợ thi hành án.
Việc xác minh điều kiện thi hành án, ngoài các tài sản đã được kê biên, tuyên xử lý trong bản án, quyết định của Tòa án, cơ quan thi hành án dân sự khó có thể xác minh được thêm tài sản hoặc nguồn thu nhập khác, vì tội phạm tham nhũng thường tìm mọi cách để tẩu tán, che giấu, hợp lý hóa tài sản.
Trong khi đó, cơ quan thi hành án dân sự chỉ có thể căn cứ vào tình trạng pháp lý hiện hành của tài sản để xử lý mà không có thẩm quyền điều tra, chứng minh nguồn gốc tài sản do phạm tội mà có.
Hơn nữa, cơ chế quản lý tài sản ở nước ta hiện nay còn thiếu minh bạch, các giao dịch kinh tế, dân sự hiện nay vẫn chủ yếu được thực hiện bằng hình thức thanh toán tiền mặt, do đó khó kiểm soát được thu nhập, tài sản của tổ chức, cá nhân và cũng gây khó khăn cho việc áp dụng các biện pháp phong tỏa, kê biên tài sản của cơ quan có thẩm quyền.
Một số trường hợp, công tác phối hợp trong thi hành án dân sự hiệu quả chưa cao, trong đó có việc chậm chuyển giao biên bản và tài liệu liên quan đến tài sản kê biên bảo đảm thi hành án trong giai đoạn tố tụng.
Hoạt động hợp tác quốc tế trong việc thi hành án có yếu tố nước ngoài nói chung và trong truy tìm, xử lý tài sản bảo đảm thi hành án dân sự ở nước ngoài nói riêng còn chưa cụ thể, thậm chí chưa có quy định, dẫn đến công tác phối hợp, tổ chức thực hiện gặp khó khăn, lúng túng.
TCTHADS cho rằng cần phải nhận diện đầy đủ, chính xác những hạn chế, tồn tại, khó khăn, vướng mắc trong thi hành án dân sự nói chung, trong thi hành án các vụ án tham nhũng, thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước nói riêng để giúp các chủ thể có liên quan đưa ra các biện pháp, giải pháp hữu hiệu trong chỉ đạo cũng như tổ chức thực hiện tốt các nhiệm được giao, qua đó có thể sớm thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và kéo giảm số việc và tiền phải thi hành án, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân trong công tác phòng chống tham nhũng.
