Các đô thị và cộng đồng thông minh ngày càng trở nên phổ biến, người dân sống trong các cộng đồng này được hưởng vô vàn tiện ích thông minh và mở rộng cơ hội phát triển bản thân. Tuy nhiên, điều này cũng đồng thời làm gia tăng những nguy cơ bất bình đẳng trong xã hội, đặc biệt đối với những nhóm yếu thế, trong đó bao gồm nhóm người khuyết tật (NKT), khi họ không được trang bị kiến thức cũng như thiết bị để theo kịp công nghệ mới.
Theo báo cáo kết quả thực hiện công tác về NKT (2022) của Uỷ ban Quốc gia về NKT, cả nước có khoảng 6,2 triệu NKT, chiếm 7,06% dân số từ 2 tuổi trở lên. Số liệu này cho thấy, Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ NKT khá cao so với tổng dân số trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Trước những vấn đề lớn Việt Nam đang phải đối mặt trong thời điểm hiện tại, việc chú trọng và hỗ trợ các nhóm yếu thế là một mục tiêu thiết yếu, cần được sự quan tâm và hỗ trợ từ nhiều phía.
Trong Báo cáo phân tích bối cảnh thực thi Quyền của NKT ở Việt Nam (2023), UNDP đánh giá cao những nỗ lực Việt Nam trong cải thiện khả năng tiếp cận nhằm thúc đẩy sự tham gia của NKT vào đời sống chính trị và cộng đồng. Bên cạnh những thay đổi tiến bộ đó, UNDP nhận định tầm quan trọng và sự cần thiết cần tăng cường sự hỗ trợ cộng đồng NKT về công nghệ thông tin và truyền thông vì một Việt Nam “không ai bị bỏ lại phía sau”.
Mới đây, trong khuôn khổ dự án Shinhan Square Bridge Việt Nam và chuỗi hoạt động của Làng Sáng tạo Mở xã hội thuộc TechFest Việt Nam 2023, Hội thảo “Thành phố thông minh không rào cản cho người khuyết tật” được tổ chức nhằm hưởng ứng Ngày Người khuyết tật Việt Nam 18/4 và Ngày Đổi mới sáng tạo thế giới 20/4. Sự kiện do Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD), Viện Đô thị thông minh và quản lý (ISCM) thuộc Trường Đại học Kinh tế TP HCM phối hợp Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ (NATEC) và Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo quốc gia tổ chức.
Về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc phát triển bền vững và các hỗ trợ cộng đồng yếu thế thông qua các phát triển khoa học - công nghệ, ông Phạm Hồng Quất - Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh mọi đổi mới sáng tạo chính là để phục vụ con người, bao gồm cả các nhóm dễ bị tổn thương, để phát huy nội lực tổng thể phát triển xây dựng đất nước.
Từ góc nhìn của Viện Đô thị thông minh và quản lý (ISCM), nghiên cứu sinh tiến sĩ, giảng viên Phạm Nguyễn Hoài cho biết 3 rào cản đối với NKT bao gồm: trải nghiệm cá nhân; rào cản về tiếp cận cơ sở hạ tầng và dịch vụ; rào cản từ chính sách đến thực thi. Theo giảng viên Phạm Nguyễn Hoài, nói về các giải pháp công nghệ, công nghệ kỹ thuật của thành phố thông minh có thể bao gồm các công nghệ kỹ thuật hiện đại như: ứng dụng di động, cảm biến thông minh, hệ thống giao thông thông minh, thiết bị hỗ trợ thông minh. Công nghệ đóng vai trò quan trọng để NKT tiếp cận cơ sở vật chất và dịch vụ, tuy nhiên cần phải lưu ý, kể cả những công nghệ đơn giản nhất cũng có thể không dễ dàng được sử dụng và tiếp cận được tới các đối tượng dễ bị tổn thương, bao gồm NKT. Việt Nam có nhiều NKT và vẫn còn nhiều rào cản khiến họ khó tiếp cận và tham gia các dịch vụ công cộng, đời sống kinh tế - xã hội.
“Những rào cản này có thể được phần nào xoá bỏ và giảm thiểu nếu chúng ta sử dụng phương pháp thành phố thông minh phù hợp, nơi kết nối tất cả các bên liên quan, các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, tổ chức xã hội, doanh nghiệp khởi nghiệp, viện trường... để thiết kế, phát triển các ứng dụng, các phương thức để phục vụ cho mọi người, bao gồm NTK, trẻ em, người già, phụ nữ có thai... tức là công nghệ bao trùm dành cho tất cả mọi người”, theo bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) - United Way Việt Nam, Trưởng làng Sáng tạo Mở Xã hội, Techfest 2023.
Được biết, trong Toạ đàm “Thành phố thông minh - Định hình tương lai”, các đại diện doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Overflow, LBStech, Rivo, Xinapase, Vulcan đã giới thiệu rất đa dạng về các giải pháp công nghệ thiết thực dành cho NKT để xoá bỏ các rào cản về tiếp cận cơ sở hạ tầng và dịch vụ, như giải pháp di chuyển cho người khiếm thị, giải pháp vật liệu và lắp đặt lát đường hướng dẫn cho NKT, ứng dụng mua sắm cho NKT, ứng dụng bàn phím thông minh, sách và phần mềm giọng nói, bàn tay giả... Tất cả đều được thiết kế tâm huyết dựa trên nhu cầu của NTK.
“Tôi rất ấn tượng với nỗ lực của các bên liên quan, đặc biệt của các tổ chức xã hội, viện trường và các doanh nghiệp khởi nghiệp để phát triển các sản phẩm và ứng dụng đổi mới sáng tạo cho NTK. Các sự kết nối và công nghệ đã và đang được thúc đẩy, chính những NKT như chúng tôi cũng phải tự gỡ bỏ các rào cản đến từ chính bản thân mình” - ông Lê Vũ Hồng Minh, giáo viên Trường PTCS Nguyễn Đình Chiểu chia sẻ.