Có độ “vênh” giữa dự tính và thực tế
Theo quy hoạch thăm dò trữ lượng khoáng sản làm vật liệu xây dựng (VLXD) thông thường, Bình Thuận có 178 khu vực được quy hoạch vật liệu san lấp tổng diện tích 2.359ha. Tính đến 2022 tỉnh có 8 mỏ đất san lấp còn hiệu lực hoạt động với trữ lượng được phép khai thác trên 2 triệu m3, trữ lượng còn lại trên 2 triệu m3. Cát san lấp có 19 mỏ trữ lượng khai thác còn lại 4,5 triệu m3.
Tại Đồng Nai, theo quy hoạch, tổng diện tích quy hoạch vật liệu san lấp 1043ha, trữ lượng trên 60 triệu m3. Theo báo cáo của UBND tỉnh, trên địa bàn có 2 giấy phép khai thác vật liệu san lấp đang có hiệu lực hoạt động với trữ lượng trên 920 ngàn m3, trữ lượng còn lại trên 834 m3, công suất được phép khai thác trên 60 ngàn m3/năm.
Tại Đồng Tháp, theo quy hoạch, có tổng diện tích quy hoạch khai thác cát sông là trên 72,3m2, trữ lượng 173,3 triệu m3. Theo báo cáo của Sở TN&MT, toàn tỉnh có 17 giấy phép khai thác cát sông còn hiệu lực với trữ lượng được cấp phép còn lại gần 27 triệu m3; công suất được phép khai thác với cát san lấp là 5,56 triệu m3/năm.
Căn cứ hồ sơ thiết kế kỹ thuật do Ban Quản lý dự án (BQLDA) 7 và BQLDA Thăng Long lập, với Dự án cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết đi qua Bình Thuận, chủ đầu tư xác định nhu cầu sử dụng vật liệu san lấp là 9,2 triệu m3 đất, nguồn cung cấp thuộc 14 khu mỏ với trữ lượng 25 triệu m3.
Còn dự án cao tốc Dầu Giây - Phan Thiết, đi qua Bình Thuận và Đồng Nai, tại hồ sơ thiết kế, dự toán chủ đầu tư cần nhu cầu vật liệu san lấp trên 3,9 triệu m3 đất. Nguồn cung xác định thuộc 5 khu mỏ trên địa bàn huyện Xuân Lộc, Cẩm Mỹ và TP Long Khánh (Đồng Nai).
Với Dự án cầu Mỹ Thuận 2 và đường dẫn 2 đầu cầu, theo hồ sơ thiết kế kỹ thuật, nhu cầu sử dụng cát san lấp 495,6 ngàn m3. Nguồn cung là tại các mỏ của Cty CP Xây lắp và VLXD Đồng Tháp (thuộc tỉnh Đồng Tháp) và các mỏ của Cty TNHH liên doanh Antraco (tỉnh An Giang).
Sau khi có thiết kế kỹ thuật và dự toán của 3 dự án trên, chủ đầu tư đã phản ánh tình trạng thiếu vật liệu san lấp. Bình Thuận điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất, cấp phép thăm dò, khai thác và thực hiện hàng loạt thủ tục đối với 6 mỏ đất cho Dự án cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết với tổng trữ lượng nguyên khối 2,27 triệu m3.
Còn Dự án Dầu Giây - Phan Thiết, UBND tỉnh Đồng Nai cho phép thực hiện 4 phương án hạ cốt nền, cải tạo đất nông nghiệp kết hợp thu hồi vật liệu san lấp. Tổng diện tích đất thực hiện các phương án là trên 280 ngàn m2, tổng khối lượng đất thu hồi là trên 2,1 triệu m3.
TTCP xác định, theo quy hoạch thăm dò khai thác khoáng sản trên địa bàn các tỉnh đến 2020, tầm nhìn 2025 - 2030, trữ lượng vật liệu của các địa phương đều cao hơn nhiều so với nhu cầu của các dự án. Tuy nhiên, thời điểm triển khai dự án, chỉ dự án cầu Mỹ Thuận 2 không gặp khó khăn về vật liệu san lấp. Còn 2 dự án cao tốc tại Đồng Nai và Bình Thuận không đủ nguồn cung cấp vì phần lớn trữ lượng thuộc khu quy hoạch. Các khu vực mỏ đã được cấp phép thì có trữ lượng và công suất được phép khai thác quá thấp so với nhu cầu dự án.
Nguyên nhân khách quan được TTCP xác định, có sự chồng chéo, vướng mắc trong áp dụng quy định pháp luật về khoáng sản, đất đai và đầu tư. Nhưng nguyên nhân chính ở khâu khảo sát, đánh giá tình hình của đơn vị tư vấn chưa kỹ, không xác định đầy đủ tính pháp lý của khu vực dự kiến cung cấp vật liệu cho dự án. Dẫn tới khi khảo sát thì đơn vị thi công đánh giá đạt yêu cầu, đến khi khởi công thì nhà thầu xác định vật liệu không đủ chất lượng để san lấp, phục vụ dự án.
 |
Khai thác vật liệu san lấp để phục vụ một dự án cao tốc. |
Vi phạm quy định Luật Khoáng sản
Quá trình thanh tra, TTCP đánh giá Bình Thuận kịp thời tháo gỡ khó khăn về nguồn cung cấp vật liệu san lấp khi có đề nghị của chủ đầu tư và đơn vị thi công.
Tuy nhiên, Bình Thuận còn chậm trễ trong việc thực hiện thủ tục hành chính về đất đai sau khi cấp phép khai khoáng. Trách nhiệm thuộc về Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất.
Với Đồng Nai, việc vận dụng các quy định pháp luật để giải quyết nhu cầu vật liệu san lấp khá tốt, nhưng việc thu hồi vật liệu san lấp không thực hiện theo các thủ tục tại Luật Khoáng sản 2010. Trong đó có việc thăm dò, xác định loại khoáng sản, làm cơ sở để thực hiện các quy định liên quan việc điều chỉnh, bổ sung quy hoạch và cấp phép khai khoáng.
TTCP xác định UBND Đồng Nai ban hành quyết định gia hạn giấy phép khai thác đá cho Cty TNHH Quốc Phú Sơn Lâm (mỏ đá Soklu 1), điều chỉnh giấy phép khai thác và tăng thời hạn khai thác cho Cty Cổ phần XD và Sản xuất VLXD Biên Hòa (mỏ đá Soklu 2), ban hành giấy phép thay thế giấy phép đã cấp, qua đó đã tăng diện tích và thời hạn khai thác cho Cty TNHH MTV Xây dựng và Sản xuất VLXD Biên Hoà (mỏ đá Soklu 5) là không đúng. Việc cấp phép sai đã làm một lượng đá được khai thác và cung ứng ra ngoài thị trường, vi phạm cần được xem xét làm rõ. Trách nhiệm về sai sót này, TTCP xác định thuộc về Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách lĩnh vực tài nguyên khoáng sản, Giám đốc Sở TN&MT.
Với tỉnh Đồng Tháp, việc cấp phép khai thác cát đã được gia hạn 12 giấy phép hết hạn sau ngày 1/7/2011 là không đúng Luật Khoáng sản. Cấp mới 7 giấy phép khai thác cát thuộc khu vực khoanh định, không đấu giá nhưng chỉ xác định ưu tiên cung ứng cát cho các công trình trên địa bàn tỉnh, nhất là các công trình sử dụng vốn đầu tư công theo đề nghị của cơ quan chức năng, dẫn đến đơn vị khai thác cát trên địa bàn Đồng Tháp đã cung cấp cát ra thị trường chưa đúng quy định. Trách nhiệm thuộc về Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh phụ trách lĩnh vực tài nguyên khoáng sản, Giám đốc Sở TN&MT.
TTCP đề nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ GTVT, phối hợp Bộ TN&MT cùng lãnh đạo các tỉnh kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm các cá nhân, tổ chức liên quan để có biện pháp khắc phục. Trường hợp vi phạm đến mức phải xử lý trách nhiệm thì phải xem xét hình thức xử lý phù hợp theo quy định. Riêng tại tỉnh Đồng Nai, TTCP đề nghị quá trình kiểm điểm, xử lý, nếu phát hiện dấu hiệu tội phạm thì chuyển cơ quan cảnh sát điều tra xem xét theo thẩm quyền.
