Tại một cuộc họp báo ở Geneva hôm thứ Tư, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết trung tâm mới sẽ ở Hàn Quốc và sẽ chia sẻ công nghệ mRNA đang được phát triển bởi WHO và các đối tác ở Nam Phi, nơi các nhà khoa học đang làm việc để tái tạo vaccine COVID-19 của Moderna Inc.
Ông Tedros nói mục đích của việc thành lập Trung tâm: “Vaccine đã giúp thay đổi tiến trình của đại dịch COVID-19 nhưng thành tựu khoa học này đã bị hủy hoại bởi sự bất bình đẳng lớn trong việc tiếp cận với các công cụ cứu sống này".
Trung tâm chuyển giao công nghệ mRNA được WHO thành lập tại thành phố Cape Town, Nam Phi vào tháng 6/2021 theo sáng kiến WHO đưa ra tháng 4/2021, trên cơ sở quan hệ đối tác giữa WHO với công ty Afrigen của Nam Phi, các đối tác Nam Phi và các đối tác quốc tế, trong đó có Tổ hợp Bằng sáng chế Thuốc (MPP - tổ chức chuyên môn của Liên hợp quốc thúc đẩy chuyển giao công nghệ y tế miễn phí). Liên minh châu Âu (EU), nhất là các nước Bỉ, Đức, Pháp ủng hộ nỗ lực của WHO, đã hỗ trợ và đầu tư lớn cho Trung tâm này.
Mục tiêu của Trung tâm là hỗ trợ các nhà sản xuất ở các nước thu nhập thấp và trung bình tự sản xuất được vaccine công nghệ mRNA, thông qua cung cấp hỗ trợ cần thiết về dây chuyền và bí quyết sản xuất, quản lý chất lượng bảo đảm vaccine theo công nghệ mRNA ở quy mô lớn và đạt tiêu chuẩn quốc tế.
Theo WHO, đầu tháng 2/2022, Trung tâm chuyển giao công nghệ vaccine mRNA do WHO và các đối tác thành lập tại Nam Phi đã phát triển thành công vaccine COVID-19 công nghệ mRNA trên cơ sở giải trình tự công khai của vaccine Moderna và sẵn sàng cho việc chuyển giao công nghệ này cho các nước.
Mặc dù mục tiêu ban đầu là ứng phó với đại dịch COVID-19, Trung tâm cũng hướng tới việc mở rộng năng lực sản xuất các sản phẩm khác, tạo điều kiện cho các nước tự chủ được việc sản xuất vaccine và các sản phẩm cần thiết phục vụ các ưu tiên y tế của mình.
Đây là lần đầu tiên WHO hỗ trợ những nỗ lực phi chính thống như vậy để thiết kế ngược một loại vaccine được bán trên thị trường, nhằm chấm dứt việc ngành công nghiệp dược phẩm, vốn chủ yếu ưu tiên cung cấp cho các nước giàu hơn là các nước nghèo cả về bán và sản xuất.
Tuần trước, WHO cho biết sáu quốc gia châu Phi - Ai Cập, Kenya, Nigeria, Senegal, Nam Phi và Tunisia - sẽ nhận được kiến thức và bí quyết công nghệ để sản xuất vaccine mRNA COVID-19. Hôm thứ Tư, Tổng Giám đốc nêu tên thêm năm quốc gia nữa sẽ nhận được hỗ trợ từ trung tâm Nam Phi là Bangladesh, Indonesia, Pakistan, Serbia và Việt Nam.
Các nước tiếp nhận sẽ được WHO hỗ trợ xây dựng kế hoạch, cung cấp đào tạo, tập huấn chuyên môn dự kiến từ tháng 3/2022.
Cả Moderna và Pfizer-BioNTech, nhà sản xuất hai loại vaccine mRNA COVID-19 được ủy quyền, đều từ chối chia sẻ công thức vaccine hoặc bí quyết công nghệ của họ với WHO và các đối tác của tổ chức này.
WHO cho biết công nghệ được chia sẻ hy vọng không chỉ tạo ra vaccine COVID-19 mà còn hữu ích trong việc tạo ra kháng thể, insulin và phương pháp điều trị các bệnh bao gồm sốt rét và ung thư.
Nhà khoa học trưởng của WHO, Tiến sĩ Soumya Swaminathan ước tính rằng nỗ lực tái tạo vaccine của Moderna có thể sẽ không đưa ra được vaccine cho đến cuối năm sau hoặc thậm chí năm 2024, nhưng cho biết thời gian đó có thể được rút ngắn đáng kể nếu nhà sản xuất đồng ý giúp đỡ.
Sự chênh lệch toàn cầu về khả năng tiếp cận với vaccine COVID-19 là rất lớn. Châu Phi hiện chỉ sản xuất 1% lượng vaccine COVID-19 trên thế giới và chỉ khoảng 11% dân số được chủng ngừa. Ngược lại, một quốc gia châu Âu như Bồ Đào Nha đã có 84% dân số được tiêm phòng đầy đủ và hơn 59% người dân cũng đã được tiêm phòng nhắc lại.
Đầu năm nay, Công ty Cape Town đang cố gắng tái tạo vaccine COVID-19 của Moderna Inc. cho biết họ đã chế tạo thành công một loại vaccine ứng cử viên sẽ sớm bắt đầu thử nghiệm trong phòng thí nghiệm.
Các nhà khoa học đang cố gắng sản xuất vaccine của Moderna cho biết có nhiều thông tin hơn về mũi tiêm đó trong phạm vi công cộng và nó được cho là dễ sản xuất hơn một chút so với loại do Pfizer-BioNTech sản xuất.
Zain Rizvi, Giám đốc nghiên cứu tại nhóm vận động Public Citizen, hoan nghênh thông tin này, cho biết nỗ lực của WHO sẽ giải quyết nhu cầu lớn trên toàn cầu về vaccine mRNA, loại vaccine đã được chứng minh là hiệu quả nhất trong việc kiềm chế COVID-19.
Ông Rizvi nói: “WHO đang lập biểu đồ về một khóa học thay thế cởi mở và minh bạch hơn. Nhưng WHO vẫn cần được giúp đỡ" nên ông kêu gọi chính quyền Tổng thống Biden đặc biệt gây áp lực buộc các công ty dược phẩm quốc tế chia sẻ công thức và bí quyết sản xuất vaccine COVID-19 của họ.
Biến thể Omicron giúp nhanh đạt miễn dịch cộng đồng?
Các chuyên gia cho biết không có khả năng là biến thể có khả năng lây truyền cao Omicron - hoặc bất kỳ biến thể nào khác - sẽ dẫn đến miễn dịch cộng đồng trên thế giới trong điều kiện vaccine chưa được phân bổ đầy đủ như hiện nay.
“Miễn dịch cộng đồng là một khái niệm khó nắm bắt và không áp dụng cho virus corona,” Tiến sĩ Don Milton tại Trường Y tế Công cộng Đại học Maryland (Mỹ) cho biết.
Miễn dịch cộng đồng là khi một quần thể có đủ khả năng miễn dịch với một loại virus, khiến nó khó có thể lây lan sang những người không được tiêm phòng hoặc bị nhiễm trước đó. Ví dụ, miễn dịch cộng đồng chống lại bệnh sởi đòi hỏi khoảng 95% cộng đồng được miễn dịch. Vì vậy, hy vọng ban đầu về khả năng miễn dịch cộng đồng chống lại coronavirus "thêm mong manh" vì một số lý do.
Một là các kháng thể được phát triển từ vaccine có sẵn hoặc nhiễm virus trước đó sẽ giảm dần theo thời gian. Mặc dù vaccine bảo vệ mạnh mẽ chống lại bệnh nặng, nhưng kháng thể suy yếu có nghĩa là vẫn có thể bị nhiễm bệnh - ngay cả đối với những người được tăng cường sức khỏe.
Sau đó, có sự khác biệt lớn trong việc tiêm chủng. Ở một số nước thu nhập thấp, ít hơn 5% dân số được tiêm chủng. Các nước giàu đang phải vật lộn với sự do dự về việc tiêm vaccine. Và trẻ nhỏ vẫn không đủ điều kiện để được tiêm vaccine ở nhiều nơi trên thế giới.
Miễn là virus lây lan, nó sẽ đột biến để giúp nó tồn tại và tạo ra các biến thể mới. Những chất đột biến đó - chẳng hạn như omicron - có thể trở nên tốt hơn trong việc trốn tránh sự bảo vệ mà mọi người có từ vaccine hoặc bị nhiễm sớm hơn.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Don Milton khẳng định rằng sự lây nhiễm sẽ tiếp diễn, nhưng với việc tiêm vaccine và nhiều người từng nhiễm virus, mọi người có đủ sự bảo vệ để những đợt tăng đột biến trong tương lai sẽ không gây ảnh hưởng đến xã hội.
Nhiều nhà khoa học tin rằng COVID-19 cuối cùng sẽ trở thành giống như bệnh cúm và gây ra các đợt bùng phát theo mùa, nhưng không phải là những đợt bùng phát lớn.
