Vươn lên làm giàu từ cánh đồng sen bị bỏ hoang

Hành trình khởi nghiệp từ tài nguyên bản địa

Doanh nhân Nguyễn Thị Bích Lệ, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Trường Phát, là một hình mẫu tiêu biểu về ý chí kiên cường và sự sáng tạo trong khởi nghiệp. Sinh ra tại huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai, chị đã biến cây sen, một tài nguyên bản địa quen thuộc thành sản phẩm phát triển kinh tế bền vững.

Sản phẩm hạt sen sấy của HTX Trường Phát.

Sinh ra và lớn lên tại huyện Nhơn Trạch (Đồng Nai), từ bao năm gia đình chị Lệ cũng như nhiều nông dân ở xã Long Tân chủ yếu đều trồng lúa với thu nhập rất thấp vì các đồng lúa ở vùng nước lợ nhiễm phèn cho năng suất không cao.

Những năm cuối thế kỷ XX, khi vùng đất Long Tân (huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai) tràn ngập những đồng sen bị bỏ hoang do thiếu đầu ra, chị Lệ nhận ra tiềm năng to lớn từ loại cây này. Ban đầu, một doanh nghiệp nước ngoài bao tiêu sản phẩm, nhưng khi nguồn cung vượt cầu, họ đưa ra những tiêu chuẩn khắt khe, khiến bà con không thể tiêu thụ được hạt sen. Từ đó hàng trăm héc-ta sen bị bỏ phí, giá thương lái thu mua rất rẻ mạt.

Chị Nguyễn Thị Lệ - Giám đốc HTX Trường Phát

Nhìn thấy nguồn nguyên liệu dồi dào này, chị Lệ quyết tâm khởi nghiệp. Vào giữa năm 1998, chị bắt tay vào chế biến những sản phẩm từ cây sen với niềm tin rằng tài nguyên bản địa có thể tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn. Tuy nhiên, hành trình khởi nghiệp không hề dễ dàng. Ban đầu, sản phẩm từ sen còn xa lạ với thị trường, Chị phải tự mình đi tiếp thị ở các quán cà phê, tiệm tạp hóa, trạm dừng chân trong và ngoài tỉnh. Sự khó khăn còn nhân lên khi các đại lý chỉ cho ký gởi, không chịu mua đứt hàng hóa, điều này gây áp lực lớn về tài chính.

Nhưng với tinh thần không bỏ cuộc, chị đã xây dựng uy tín từ những điều nhỏ nhất. Khi thị trường đã ổn định, năm 2020, chị Lệ thành lập hợp tác xã lấy tên Trường Phát, liên kết với bà con trồng sen trong khi vực diện tích lên đến trên 70ha, thu mua mọi bộ phận của cây sen, từ lá đến củ và hạt sen. Các bộ phận của cây sen được đưa vào chế biến ra hơn 20 dòng sản phẩm, giúp 40 xã viên, bà con nông dân có việc làm ổn định. Sản phẩm của HTX Trường Phát đã được huyện Nhơn Trạch chọn vào chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm), khẳng định chất lượng và giá trị của cây sen Việt.

Nâng tầm giá trị cây sen Việt

Hiện nay, HTX Trường Phát liên kết với các hộ nông dân trồng sen, bao tiêu mọi bộ phận của cây sen từ lá, củ, ngó đến hạt. Với diện tích vùng nguyên liệu hơn 70 héc-ta, HTX đã sản xuất hơn 20 dòng sản phẩm chế biến như: hạt sen tươi, hạt sen khô, bột sen dinh dưỡng, trà tim sen, trà củ sen, mứt sen, và nhiều sản phẩm sáng tạo khác. Đặc biệt, sản phẩm hạt sen sấy mật ong được đánh giá cao về giá trị dinh dưỡng và tiện dụng.

Các sản phẩm từ hạt sen của HTX Trường Phát tại một hội chợ triển lãm OCOP tại Đồng Nai

Nhờ hiểu rõ giá trị của cây sen, HTX Trường Phát không ngừng sáng tạo trong chế biến. Một trong những sản phẩm nổi bật là hạt sen sấy mật ong, kết hợp lợi ích của hạt sen với mật ong, một “siêu thực phẩm” được biết đến với tác dụng chữa ho, cải thiện trí nhớ, tăng cường miễn dịch và làm đẹp da. Sản phẩm này không chỉ giữ nguyên hương vị tự nhiên mà còn đảm bảo các giá trị dinh dưỡng nhờ áp dụng công nghệ sấy hiện đại.

Hiện nay, HTX Trường Phát có rất nhiều dòng sản phẩm chế biến từ cây sen như: Hạt sen tươi, hạt sen khô, hạt sen sấy bơ, bột sen bột ngũ cốc, bột 3 dinh dưỡng, trà tim sen, trà củ sen, trà sen túi lọc, trà hạt sen, trà lá sen và các loại mứt nông sản… Các sản phẩm chế biến từ cây sen của HTX ngày càng vươn xa ra các thị trường.

Sản phẩm bột sen dinh dưỡng của HTX Trường Phát.

Bên cạnh đó, HTX còn tận dụng tối đa cây sen để sản xuất các loại trà lá sen, trà tim sen, và trà hoa sen. Các dòng trà này không chỉ thơm ngon mà còn có tác dụng thanh lọc cơ thể, giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tim mạch. Việc chế biến sản phẩm từ sen còn được kết hợp với du lịch sinh thái, giúp nâng cao giá trị trải nghiệm của du khách.

Doanh nhân Nguyễn Thị Bích Lệ chia sẻ, với phương châm lợi “ích của khách hàng là mục tiêu phát triển”, chúng tôi không ngừng cải tiến sản phẩm, nâng cao năng lực sản xuất và xây dựng mô hình kinh doanh khép kín. Nhờ đó, các sản phẩm của HTX đều đạt tiêu chuẩn chất lượng ISO 22000:2018, tiêu chuẩn OCOP cấp tỉnh từ 3 sao đến 4 sao, đồng thời được vinh danh là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp khu vực và cấp tỉnh.

Để đáp ứng xu thế thương mại hiện đại, HTX đã đưa các sản phẩm của mình lên các sàn thương mại điện tử như Tiki, Shopee, Lazada, đồng thời thâm nhập vào hệ thống các siêu thị lớn như Co.opMart, MegaMarket, BigC...

Theo các chuyên gia, cây sen không chỉ mang lại giá trị kinh tế cao mà còn là giải pháp bền vững cho các vùng đất ngập nước. Với chi phí đầu tư thấp và quy trình trồng trọt đơn giản, cây sen có thể đạt hiệu quả kinh tế gấp 3-4 lần so với trồng lúa trên cùng một diện tích. Ngoài ra, mô hình trồng sen kết hợp nuôi thủy sản như cá, ốc bươu cũng mang lại lợi ích kinh tế vượt trội.

Ban lãnh đạo HTX Trường Phát đặt mục tiêu mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại để tạo ra những sản phẩm ở phân khúc cao cấp hơn trong thời gian tới. Đồng thời, HTX cũng kỳ vọng xây dựng chuỗi giá trị khép kín từ sản xuất đến tiêu thụ, góp phần nâng cao vị thế của sản phẩm sen Việt trên thị trường.