Xã hội hóa công tác phòng, chống tội phạm: Từ nhân dân, nhờ nhân dân

Tội phạm là hiện tượng lịch sử mang tính giai cấp, thể hiện sự chống đối lợi ích của Nhà nước và xã hội. Vì vậy, việc phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm luôn được Nhà nước quan tâm. Tại Việt Nam, tình hình tội phạm những năm qua khá phức tạp với số vụ phạm tội và người phạm tội ngày càng tăng. Đáng chú ý, nhiều tội phạm chưa bị phát hiện, gây thiệt hại lớn cho Nhà nước và xã hội về tài sản, an ninh, chính trị, trật tự và môi trường.

Trước tình hình đó, Đảng và Nhà nước coi trọng công tác phòng ngừa tội phạm, theo đúng lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Xét xử là tốt, nhưng nếu không phải xét xử thì càng tốt hơn”. Công tác phòng ngừa, phát hiện tội phạm ngày càng quan trọng, mang lại hiệu quả cao hơn khi ngăn chặn từ nguồn phát sinh tội phạm. Điều này giúp giảm chi phí, nhân lực cho hệ thống chống tội phạm.

Việc kết hợp sức mạnh quần chúng trong phòng ngừa tội phạm đã chứng minh hiệu quả cao. Trong các hoạt động nghiệp vụ của mình, lực lượng chuyên trách trong đấu tranh chống tội phạm là lực lượng Công an nhân dân đã được Luật công an nhân dân năm 2018 quy định được tiến hành các biện pháp cơ bản trong đấu tranh chống tội phạm, trong đó biện pháp vận động quần chúng đóng vai trò quan trọng, tạo nền tảng cho các biện pháp khác.

Biện pháp vận động quần chúng trong công tác Công an là việc sử dụng lực lượng, phương tiện, và phương pháp để tuyên truyền, giáo dục, hướng dẫn, động viên và tổ chức quần chúng tham gia bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội, đặc biệt là trong công tác phòng ngừa tội phạm. Vận động quần chúng nhân dân trong phòng ngừa tội phạm có vai trò quan trọng, thể hiện việc phát huy tính dân chủ xã hội chủ nghĩa trong hoạt động quản lý nhà nước về an ninh trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Việc phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong đấu tranh phòng, chống tội phạm là quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta, thể hiện trong hầu hết các văn bản về đấu tranh, phòng, chống tội phạm như:

- Nghị quyết số 09/1998/NQ-CP Về tăng cường công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới đã xác định “Xây dựng và thực hiện cơ chế phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị, đẩy mạnh phong trào cách mạng của toàn dân, nâng cao trách nhiệm vai trò chủ động của các ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội và các tầng lớp nhân dân tham gia phòng ngừa, phát hiện đấu tranh ngăn chặn các loại tội phạm, tệ nạn xã hội” và “Tiếp tục phát động quần chúng xây dựng phong trào toàn dân tham gia phòng ngừa, phát hiện, tố giác và đấu tranh chống tội phạm và tệ nạn xã hội”.

- Chỉ thị 48/CT-TW ngày 22 tháng 10 năm 2010 của Ban chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới đã chỉ rõ “Huy động sự tham gia rộng rãi, tích cực của các tổ chức quần chúng và nhân dân vào công tác phòng, chống tội phạm. Nâng cao hiệu quả phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc; củng cố và tiếp tục xây dựng thế trận an ninh nhân dân, nhất là ở các thành phố, thị xã lớn, tuyến biên giới trên bộ và trên biển. Tổ chức cam kết, giao ước thi đua xây dựng gia đình, địa bàn dân cư, xã, phường, thị trấn, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học…bảo đảm an toàn về an ninh, trật tự”.

- Nghị định số 06/2014/NĐ-CP ngày 21 tháng 01 năm 2014 của Chính phủ về biện pháp vận động quần chúng bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội đã quy định “Biện pháp vận động quần chúng bảo vệ an ninh, trật tự là việc huy động và sử dụng sức mạnh của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia công tác bảo vệ an ninh, trật tự”.

Vai trò của quần chúng nhân dân trong phòng ngừa tội phạm là rất quan trọng, không chỉ vì họ là nguồn thông tin quan trọng giúp phát hiện, tố giác tội phạm mà còn vì sự tham gia chủ động của họ tạo ra một thế trận an ninh vững chắc. Việc xã hội hóa công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm là yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh hiện nay khi mà các cơ quan chức năng khó có thể đảm bảo sự hiệu quả trong công tác bảo vệ an ninh trật tự một mình.

Để nâng cao hiệu quả của công tác vận động quần chúng, có thể triển khai các biện pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường tuyên truyền và giáo dục nhận thức pháp luật cho người dân: Công tác tuyên truyền giúp nâng cao hiểu biết về các chủ trương, chính sách, và pháp luật liên quan đến an ninh trật tự, từ đó nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân trong việc phòng ngừa tội phạm. Tuyên truyền cũng giúp quần chúng nhân dân hiểu rõ vai trò của mình trong việc bảo vệ an ninh tổ quốc, phát hiện, tố giác tội phạm và tham gia các phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc. Việc đào tạo kỹ năng cho các tổ chức quần chúng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm cũng cần được chú trọng, giúp họ có thể tham gia hiệu quả vào các hoạt động bảo vệ an ninh trật tự tại địa phương.

Thứ hai, đa dạng hóa các hình thức tiếp nhận, xử lý thông tin tố giác: Các cơ quan chức năng cần xây dựng các kênh tiếp nhận thông tin tố giác tội phạm hiệu quả, dễ tiếp cận, đồng thời bảo đảm tính bảo mật và quyền lợi cho người tố giác. Ngoài việc sử dụng các kênh truyền thống, cần tận dụng công nghệ thông tin để người dân có thể thông báo vi phạm pháp luật mọi lúc, mọi nơi, tạo sự thuận tiện trong việc tiếp nhận thông tin từ cộng đồng.

Thứ ba, xây dựng các mô hình tự quản về an ninh trật tự tại cộng đồng: Các mô hình tự quản về an ninh, trật tự như “Tổ tự quản về an ninh” hay “Phong trào quần chúng tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc” sẽ giúp phát huy vai trò chủ động của người dân trong việc phòng, chống tội phạm. Quần chúng nhân dân có thể phối hợp với lực lượng Công an trong việc phát hiện, ngăn chặn tội phạm ngay từ giai đoạn đầu. Đồng thời, mô hình này còn góp phần nâng cao ý thức tự giác và tính cộng đồng trong việc giữ gìn an ninh trật tự ở các khu vực dân cư.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về an ninh trật tự: Cải cách hành chính trong công tác bảo vệ an ninh trật tự là yêu cầu quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý. Chính quyền địa phương cần cải tiến phương thức làm việc, giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và quần chúng. Việc áp dụng các công cụ quản lý hiện đại sẽ giúp các cơ quan chức năng làm việc hiệu quả hơn, đồng thời người dân sẽ cảm thấy thoải mái hơn trong việc tham gia các hoạt động bảo vệ an ninh trật tự.

Thứ năm, cải cách tư pháp và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tư pháp: Các cơ quan tư pháp như Công an, Viện kiểm sát, và Tòa án cần có sự phối hợp chặt chẽ trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đảm bảo việc điều tra, xét xử tội phạm được công minh, nhanh chóng và hiệu quả là một yếu tố quan trọng giúp quần chúng nhân dân tin tưởng vào hệ thống pháp luật và sẵn sàng tham gia tố giác tội phạm. Cùng với đó, việc đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ tư pháp là cần thiết để tăng cường hiệu quả công tác.

Thứ sáu, đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong công tác phòng, chống tội phạm: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự gia tăng các tội phạm xuyên quốc gia, hợp tác quốc tế là yếu tố không thể thiếu. Việc trao đổi thông tin, học hỏi kinh nghiệm quốc tế về đấu tranh chống tội phạm, đặc biệt là tội phạm mạng, ma túy, và tội phạm có tổ chức sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác bảo vệ an ninh quốc gia.

Những biện pháp này sẽ giúp quần chúng nhân dân trở thành một lực lượng vững chắc trong công tác bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự xã hội, đồng thời tạo ra một môi trường sống an toàn, lành mạnh cho cộng đồng.