Y Tý là một xã miền biên nằm ở độ cao gần 2000m thuộc huyện Bát Xát (tỉnh Lào Cai). Đây là điểm đến lý thú của du khách, nhất là dân phượt, du lịch bụi.
Chớm đông, từ tháng 12 hàng năm cho đến tháng 4 năm sau là khoảng thời gian thích hợp để bạn đến với Y Tý, đắm chìm trong mùa săn mây. Nơi đây, gần như quanh năm mây mù bao phủ, rất hiếm khi thấy được ánh nắng mặt trời soi đủ cả ngày. Bởi thế nhiều người gọi Ý Tý bằng cái tên “vùng đất mù sương”.
Hôm chúng tôi lên đỉnh mây Y Tý, trời mây mù, âm u lạnh lẽo, càng gần đến Y Tý, qua rừng già càng lạnh, bỗng nhiên trời bật nắng rồi lại vụt tắt, mây lại che đi mặt trời khiến ta có cảm giác đang trôi bồng bềnh giữa một biển mây. Mỗi khi mây tan một chút lộ ra mặt trời chúng tôi lại mừng rỡ, ánh nắng cũng làm đoạn đường ấm hơn rất nhiều. Mây đã lang thang khắp bản. Mây tủa lên rất nhanh cũng rút xuống rất chóng, tựa như đợt thủy triều. Du khách giơ máy ảnh chưa kịp chụp mây đã bốc lên mù mịt, sau chốc lát lại ngoan ngoãn thu mình tựa như chưa từng có những đợt sóng mây.
Nếu bạn là du khách may mắn sẽ được gặp một dòng sông mây Y Tý. Nghe nói có những nhiếp ảnh gia mật phục cả tháng trời mới có cơ may chụp được khung cảnh lãng mạn này. Đó là suốt chặng đường gần 10km đều là mây trắng đục, phiêu bồng tựa như một dòng sông. Dừng chân đứng lại, nhìn hai bên trái phải chỉ thấy trắng những mây. GIống như một dòng sông, mây cũng có lúc lặng, có lúc gió làm cuộn sóng dâng trào, mây ào ạt tràn lên đỉnh núi. Đi qua hết dòng sông mây ấy, trời cũng đã nắng tươi. Cảnh vật dần hiện ra, lãng mạn như một bức tranh sơn thủy hữu tình.
Rừng già Y Tý hiện ra với những cây cổ thụ sừng sững uy nghi, có những cây đã chết khô, có vô số những cây tầm gửi mà chúng ta không thể biết tên cũng như thảm thực vật dưới chân vô vàn kỳ hoa dị thảo. Ở đây còn có nhiều loài cây tựa như cây phong, mùa đông rụng lá tạo thành con đường lá đỏ rất lãng mạn.
Mùa đông, Y Tý ở đỉnh cao nên thời tiết càng lạnh giá, có những khi nhiệt độ âm, có tuyết rơi dày tạo nên những con đường tuyết trắng đẹp như khung cảnh châu Âu. Đó cũng là lý do giải thích vì sao mùa đông khắc nghiệt mà Y Tý vẫn hút khách du lịch. Dù nơi này dịch vụ lưu trú chưa phát triển, kiếm nhà nghỉ tươm tất còn khó, nói gì đến khách sạn hạng sao? Ở trung tâm xã cũng có một số nhà nghỉ với tiện nghi tạm đủ cho một khách trọ, dù vậy thì nước ở đây vẫn phải xài cực kỳ tiết kiệm. Trên cung đường săn mây, điểm dừng chân nghỉ ngơi của du khách chủ yếu chỉ là nhà sàn do dân bản mở ra, ở theo dạng homestay. Tại đây, bạn có thể trải nghiệm các món ăn của người bản địa, tắm lá thuốc của người Dao đỏ.
Vào bản người Y Tý, bạn sẽ đắm say với cuộc sống đơn sơ, lãng mạn và hoang dã của đồng bào dân tộc Mông, Hà Nhì với những ngôi nhà trình tường xinh xắn, giữa không gian khoáng đạt những cây đào, mận, lê mùa này bung nở những thảm hoa nõn nà đẹp tựa như phim Hàn Quốc. Nhà tường trình của đồng bào được đắp bằng đất, thường là hai tầng (sàn nhà nuôi súc vật, để chứa nông cụ) còn tầng trên dùng để ở với bậc cầu thang thấp và những ô cửa vuông bé xíu bằng bàn tay khiến giới trẻ dưới xuôi mê mẩn, say sưa tạo dáng chụp những bức ảnh bên ô cửa nhỏ rực rỡ hoa xuân kèm lời tựa: “Yêu nhau qua cửa tò vò nhìn nhau”…
