Hai phương án hưởng BHXH 1 lần
Về vấn đề hưởng BHXH 1 lần đối với người chưa đủ tuổi hưởng lương hưu, không tiếp tục đóng BHXH, chưa đủ 20 năm đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH 1 lần, ngoài các trường hợp giải quyết hưởng BHXH 1 lần tương tự quy định tại Điều 60 của Luật BHXH hiện, dự thảo Luật do Chính phủ trình 2 phương án.
Phương án 1 quy định người lao động được chia làm 2 nhóm. Nhóm 1 tiếp tục được áp dụng hưởng BHXH 1 lần như quy định tại Nghị quyết số 93/2015/QH13 ngày 22/6/2015 của Quốc hội về việc thực hiện chính sách hưởng BHXH 1 lần đối với người lao động. Theo đó, người lao động tham gia BHXH trước khi Luật có hiệu lực (dự kiến 1/7/2025), sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện.
Khác với quy định hiện hành là, dự thảo Luật có quy định quyền lợi bổ sung nếu người lao động lựa chọn bảo lưu, không nhận BHXH 1 lần. Nhóm 2 là người lao động tham gia BHXH từ ngày Luật có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định này.
Phương án 2 quy định người lao động được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH. Theo Báo cáo 1 số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật, qua thảo luận và ý kiến của các cơ quan tham gia, đa số cho rằng phương án 1 do Chính phủ trình có nhiều ưu điểm. Bên cạnh đó, có ý kiến đồng tình với phương án 2. Ngoài ra, có ý kiến đề nghị tích hợp phương án 2 vào nhóm 2 của phương án 1.
Thường trực Ủy ban Xã hội thấy rằng, mỗi phương án đều có ưu điểm và nhược điểm, dù lựa chọn phương án nào thì đều phải có giải pháp để giữ người lao động ở lại hoặc nhanh chóng trở lại thị trường lao động, tiếp tục tham gia BHXH. Đó mới là giải pháp căn cơ, lâu dài. Đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Xã hội ủng hộ phương án 1 của Chính phủ đề xuất.
Cần tiếp tục lấy ý kiến tham gia đối với 2 phương án
Phát biểu tại hội nghị, Đại biểu Nguyễn Thị Sửu (đoàn Thừa Thiên Huế) cho rằng nếu quy định theo phương án 1 sẽ giúp người lao động ổn định tâm lý, bảo lưu lại quá trình đã đóng BHXH. Theo phân tích của Đại biểu, phương án 1 sẽ dần dần từng bước khắc phục được tình trạng hưởng BHXH 1 lần thời gian qua theo tinh thần của Nghị quyết 28-NQ/TW; tiến tới tiếp cận theo tiêu chuẩn, thông lệ quốc tế, giúp người lao động được thụ hưởng tối đa các quyền lợi dài hạn khi họ đến tuổi nghỉ hưu, góp phần ổn định cuộc sống khi về già.
 |
Đại biểu Nguyễn Thị Sửu phát biểu tại hội nghị. |
Trong ngắn hạn, phương án này không giúp duy trì, gia tăng đối tượng tham gia BHXH so với phương án 2 nhưng trong dài hạn thì phương án này tối ưu hơn. “Do quy định này không ảnh hưởng tới những người lao động đang tham gia BHXH nên sẽ dễ nhận được sự đồng thuận hơn của người lao động”, Đại biểu nói.
Song, phương án cũng có nhược điểm là do chỉ áp dụng đối với người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật này có hiệu lực, cho nên hiện có gần 18 triệu người lao động đang tham gia BHXH vẫn có quyền lựa chọn hưởng BHXH 1 lần.
Do vậy, số người hưởng BHXH 1 lần không giảm nhiều, hoàn toàn phụ thuộc vào nhận thức và sự lựa chọn của bản thân người lao động, đặc biệt trong những năm đầu sau khi Luật mới có hiệu lực; đồng thời tạo sự so sánh giữa những người lao động tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực trong việc hưởng BHXH 1 lần.
Nhấn mạnh đây là vấn đề lớn, phức tạp, Đại biểu Nguyễn Thị Sửu đề nghị cần tiếp tục lấy ý kiến tham gia đối với 2 phương án nêu trên, đặc biệt là lấy ý kiến của người lao động - đối tượng chịu sự tác động.
“Dù lựa chọn phương án nào thì cũng đều dựa trên quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước là nhằm đảm bảo tốt nhất quyền lợi lâu dài cho người lao động”, Đại biểu nêu rõ.
Cũng ủng hộ phương án 1 nhưng Đại biểu Lý Tiết Hạnh (đoàn Bình Định) kiến nghị đánh giá thêm về việc rút BHXH 1 lần theo phương án này đã thực sự đáp ứng được nhu cầu tài chính trước mắt của người lao động hay chưa. Đại biểu cũng mong muốn có quy định để người lao động có thêm cơ hội cân nhắc về việc rút BHXH.
Thống nhất với quan điểm của Ủy ban Xã hội, song Đại biểu Trần Thị Hoa Ry (đoàn Bạc Liêu) cho rằng, phương án 1 chưa phải là phương án tối ưu để giữ chân người lao động không rút BHXH 1 lần.
Theo đại biểu, phương án 1 tạo ra “lát cắt” giữa các đối tượng tham gia trước và sau khi Luật này có hiệu lực. Theo đó, khoảng 17 triệu lao động chiếm 38,7% lực lượng lao động trong độ tuổi (theo số liệu hiện nay), trong đó số người có thời gian đóng BHXH dưới 20 năm sẽ tiếp tục được rút BHXH 1 lần; còn người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật có hiệu lực thi hành (1/7/2025) không được nhận BHXH 1 lần (trừ các trường hợp quy định tại Điều 60 Luật BHXH hiện hành). Như vậy, không bảo đảm đúng quan điểm của Đảng về BHXH toàn dân.
Đại biểu cho rằng phương án 2 tiếp cận gần hơn với mục tiêu của chính sách BHXH, cho phép được rút 50% để giữ chân họ lại còn trong hệ thống an sinh. Nhưng cùng với đó, cần có chính sách hỗ trợ NLĐ được vay ưu đãi, để giải quyết những khó khăn trước mắt.
“Nếu giải quyết được như vậy chính là để bảo đảm an sinh xã hội cho người dân dựa trên quyền con người theo quy định của Hiến pháp. Cần thiết phải tuyên truyền làm chuyển biến nhận thức vì 1 xã hội tốt đẹp, BHXH bao phủ toàn dân, không để ai bị bỏ lại phía sau”, Đại biểu nêu quan điểm.
Nhận định đây là một dự án Luật có đối tượng chịu sự tác động rất lớn và lâu dài, Đại biểu Trần Thị Hoa Ry đề nghị chưa thông qua dự án Luật này tại Kỳ họp thứ 7 sắp tới.
Nêu lý do, Đại biểu cho biết, tại dự thảo Luật còn có nhiều ý kiến khác nhau, một số nội dung cơ quan giải trình, tiếp thu chưa rõ ràng, Chính phủ cũng chưa đề xuất được quan điểm. Do đó cần phải tiếp tục đánh giá tác động và lấy ý kiến đối tượng chịu sự tác động để bảo đảm tính khả thi; so sánh đầy đủ lợi ích và chi phí để xác định giải pháp phù hợp hoặc tối ưu để định hướng quy định, sửa đổi, bổ sung.
Đề cập đến tác động của việc cải cách tiền lương quy định trong dự thảo Luật như mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, để tính lương hưu, trợ cấp 1 lần hoặc quy định điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc…, Đại biểu cho biết, đến nay, Chính phủ chưa có ý kiến đề xuất chính thức nên cần phải có thời gian để tiếp tục làm rõ mới có cơ sở trình Quốc hội xem xét, quyết định.
