Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng bứt phá
Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật là vấn đề Đảng và Nhà nước ta quan tâm từ lâu. Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới đề ra nhiệm vụ quy định rõ hơn quy trình xây dựng chính sách, phân định rõ quy trình lập pháp và quy trình xây dựng văn bản dưới luật. Phát huy tính năng động, sáng tạo, tích cực, vai trò, trách nhiệm của các chủ thể, đặc biệt là Chính phủ trong quy trình lập pháp. Xác định đúng, rõ các cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), hạn chế đến mức thấp nhất sử dụng hình thức pháp lệnh để ban hành QPPL; luật hóa đến mức tối đa những vấn đề quan trọng của đất nước thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội (QH)…
Phát biểu tại họp báo về dự kiến chương trình Kỳ họp thứ 8, QH khóa XV, Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định khẳng định, trong những năm qua, công tác xây dựng pháp luật đã có bước tiến rất dài, hệ thống pháp luật cơ bản đồng bộ, hoàn thiện và đóng góp rất tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn mới với tư duy mới, tư duy xây dựng pháp luật cũng cần phải có sự đổi mới có tính bứt phá.
Nêu những tư tưởng mới về đổi mới xây dựng pháp luật tại Nghị quyết số 27-NQ/TW, Phó Chủ tịch QH nhấn mạnh yêu cầu chú ý đến vấn đề đúng thẩm quyền của các cơ quan trong quá trình xây dựng pháp luật. “Trong quá trình xây dựng pháp luật có nhiều khâu, từ xây dựng chương trình đến dự thảo, thẩm tra, thẩm định, thảo luận rồi đến tiếp thu, hoàn chỉnh rồi đến ban hành… và rất nhiều cơ quan tham gia. Cơ quan nào làm tốt việc của cơ quan đó thì cơ quan sau đỡ “khổ”. Với tinh thần như vậy, QH làm đúng việc của QH, những việc của Chính phủ thì Chính phủ làm”, Phó Chủ tịch QH cho hay.
Luật chỉ quy định những vấn đề đúng tầm luật
Chia sẻ ý kiến về việc lâu nay có nhiều ý kiến cho rằng luật phải cụ thể để thực hiện được ngay, tránh tình trạng cấp dưới “đẻ” thêm giấy phép con, thêm các quy định có tính chất gây khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, Phó Chủ tịch QH cũng chỉ rõ, không phải vì tránh những khó khăn ấy mà luật quy định hết. “Luật chỉ quy định những vấn đề đúng tầm luật, cái gì ở tầm nghị định thì cứ ở nghị định, không thể nói vì quy định trong nghị định đã thực hiện ổn định, được thực tiễn kiểm nghiệm rồi nên nâng lên thành luật. Vừa qua, có câu chuyện nâng các quy định trong nghị định, thậm chí cả một số quy định trong thông tư cũng nâng lên thành luật, dẫn tới tình trạng có những luật phải sửa liên tục”, Phó Chủ tịch QH nói.
 |
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định. |
Phó Chủ tịch QH cũng cho biết, tư tưởng trên đã được quán triệt trong Trung ương, được Trung ương thống nhất tại Nghị quyết số 27-NQ/TW. Bộ Chính trị đã giao Đảng Đoàn QH xây dựng một đề án về đổi mới quy trình xây dựng pháp luật khoa học, chuyên nghiệp, kịp thời, khả thi, hiệu quả. Khẳng định hiện nay, quy trình xây dựng pháp luật đã khoa học, chuyên nghiệp, kịp thời, khả thi, hiệu quả nhưng sắp tới phải có tư duy mới.
Làm rõ hơn về vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định cho rằng, phải đổi mới tư duy xây dựng pháp luật từ nặng về quản lý sang vừa quản lý tốt, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, khơi thông nguồn lực phát triển. “Các nhà khoa học nói luật là hành lang pháp lý, là khung khổ pháp lý. Hành lang càng rộng thì sức sáng tạo càng nhiều. Hành lang mà chật, chi tiết quá thì sẽ trói buộc sự sáng tạo. Cho nên, phải dành sự sáng tạo đó cho Chính phủ, cho các cơ quan quản lý, nhưng đi kèm với đó là yêu cầu không được làm phiền người dân, doanh nghiệp, phải khơi thông nguồn lực, phải thúc đẩy phát triển sản xuất”, ông Nguyễn Khắc Định nói.
Vẫn theo Phó Chủ tịch QH Nguyễn Khắc Định, tư duy làm luật khác tư duy làm nghị quyết hay các văn bản của địa phương. Tinh thần là việc của ai thì trả về cho người đó, ai làm tốt nhất thì giao cho người đó làm kèm theo giao việc gắn với bảo đảm điều kiện thực hiện. Giao việc mà không có người làm thì khó.
Để thực hiện được các yêu cầu trên, QH, HĐND phải tiến hành giám sát chặt chẽ; giám sát ngay từ đầu, ngay từ khi chính sách chưa được ban hành chứ không phải chính sách ban hành rồi, thực hiện rồi mới đi giám sát. Cùng với đó, giám sát cũng phải có sự phối hợp, kế thừa sản phẩm của nhau, tránh tình trạng các cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán đi quá nhiều gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp. Luật sắp tới sẽ rất ngắn nhưng cũng sẽ đủ cơ sở pháp lý để vừa quản lý tốt, vừa khơi thông nguồn lực, tạo hành lang để các cơ quan quản lý thoả sức sáng tạo, phát triển, tránh tình trạng thay đổi một tí lại phải sửa luật.
Cần thể chế hóa kịp thời định hướng đúng đắn
 |
Phó Tổng Thư ký Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Trường Giang. |
Phát biểu tại một phiên thảo luận tại hội trường của QH, Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn TP Hà Nội) bày tỏ ấn tượng với bài phát biểu chỉ đạo sâu sắc, trí tuệ của Tổng Bí thư Tô Lâm về vấn đề đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật. “Chỉ có đổi mới thì mới có thể phát triển, chỉ khi mạnh dạn đi qua những lối mòn tư duy thì mới có thể mở ra cánh cửa đưa đất nước tiến về phía trước”, Đại biểu nhấn mạnh.
Khẳng định đổi mới hoạt động lập pháp theo hướng luật chỉ quy định những vấn đề khung là định hướng đúng đắn và phù hợp với thông lệ quốc tế, Đại biểu cho rằng cần thể chế hóa kịp thời định hướng này để tạo căn cứ cho việc tổ chức thực hiện theo đúng nguyên tắc Nhà nước pháp quyền XHCN. Tán thành với quan điểm của Tổng Bí thư về vấn đề “đúng vai, thuộc bài” trong xây dựng pháp luật, Đại biểu cho rằng đây là chỉ đạo hết sức đúng đắn. ““Đúng vai” nghĩa là không nhầm vai, không lấn sân nhưng đồng thời cũng không bỏ vai, cần thực hiện đúng trách nhiệm Hiến pháp đã quy định, làm trọn bổn phận Đảng đã trao và Nhân dân gửi gắm. Vì vậy, tôi cho rằng cần rà soát các quy định của pháp luật liên quan về tổ chức bộ máy, trong đó có Luật Tổ chức QH và các quy định liên quan khác để xác định cụ thể phạm vi ranh giới trách nhiệm, quyền hạn để chúng ta có căn cứ pháp lý thực hiện đúng yêu cầu “đúng vai” và khi đã “đúng vai” thì nhất định phải “thuộc bài”. Vì nếu như “đúng vai” mà không “thuộc bài” thì nhất định sẽ tạo ra những sản phẩm kém chất lượng”, Đại biểu nói.
Cho rằng đổi mới là yêu cầu tất yếu, Đại biểu tin tưởng rằng, dù đổi mới ở khía cạnh nào, màu sắc nào, là QH hay Chính phủ thì dưới sự chỉ đạo, lãnh đạo đúng đắn của Đảng, chúng ta sẽ đạt được mục tiêu và sẽ tiếp tục hoàn thiện được một thể chế có những đòn bẩy kinh tế, tạo cảm hứng cho phát triển và cũng là công cụ hữu hiệu để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.
Phó Tổng Thư ký QH, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Nguyễn Trường Giang: “Luật phải cụ thể và đúng thẩm quyền”
“Quan điểm chỉ đạo “đúng vai, đúng thẩm quyền” trong xây dựng pháp luật là hoàn toàn chính xác. Có ý kiến băn khoăn, vậy thì luật ban hành xong có phải chờ nghị định, thông tư hay không trong bối cảnh vừa qua việc ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành luật còn chậm. Tuy nhiên, một trong những yêu cầu của Luật Ban hành VBQPPL là “luật có hiệu lực thì văn bản quy định chi tiết phải có hiệu lực kèm theo”. Do đó, phải thực hiện nghiêm vấn đề này”.
Đại biểu QH Hoàng Quốc Khánh (Đoàn Lai Châu): Phải tạo sự đồng thuận từ nhận thức đến hành động
“Tôi đồng tình rất cao với định hướng của lãnh đạo Đảng, Ủy ban Thường vụ QH về đổi mới trong công tác lập pháp của QH. Theo đó, xây dựng các quy định của luật phải mang tính ổn định, có giá trị lâu dài, luật chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc, không cần quá dài; những vấn đề thực tiễn biến động thường xuyên thì giao cho Chính phủ, địa phương quy định để đảm bảo linh hoạt trong điều hành. Theo nhận thức của tôi, đây là vấn đề rất lớn, quan trọng, cần phải tạo sự đồng thuận từ nhận thức đến hành động. Để triển khai tốt định hướng đổi mới, tôi đề nghị Chính phủ cần sớm tổng kết Luật Ban hành VBQPPL hiện hành, cần làm rõ nguyên tắc xác định những nội dung thuộc thẩm quyền của QH, nội dung phân cấp cho Chính phủ, Bộ, ngành và địa phương; đồng thời quy định chặt chẽ hơn trách nhiệm của Chính phủ, Bộ, ngành, địa phương khi ban hành các văn bản quy định chi tiết thi hành vì số lượng văn bản cần ban hành rất lớn”.
