Thừa ủy quyền của Chính phủ, Đại tướng Phan Văn Giang, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng trình bày Tờ trình dự án Luật. Theo Đại tướng Phan Văn Giang, việc sửa đổi, bổ sung các luật nhằm thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương, định hướng trong các văn kiện, nghị quyết của Đảng, kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) liên quan đến việc sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp. Dự thảo Luật gồm 12 điều, trong đó có 11 điều sửa đổi, bổ sung 11 Luật và 1 điều về hiệu lực thi hành.
Dự án Luật tập trung sửa đổi, bổ sung một số điều về vị trí, vai trò, thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ thuộc lĩnh vực quân sự, quốc phòng liên quan đến tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp để bảo đảm thống nhất với quy định của Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) và các quy định của pháp luật có liên quan.
Về sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Quốc phòng, liên quan sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, sửa đổi, bổ sung một số điểm, khoản tại 3 điều như: Xác định xây dựng phòng thủ khu vực, xây dựng cấp xã làm nền tảng để bảo vệ địa phương; UBND cấp tỉnh ban bố lệnh giới nghiêm tại một hoặc một số địa phương cấp xã và việc UBND cấp xã ban bố lệnh giới nghiêm tại một hoặc một số khu vực trên địa bàn quản lý.
Về sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, sửa đổi, bổ sung theo hướng bỏ một số chức danh Chỉ huy trưởng, Chính ủy Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng cấp tỉnh, Phó Chỉ huy trưởng, Phó Chính ủy Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng cấp tỉnh, Chỉ huy trưởng, Chính trị viên Ban Chỉ huy quân sự cấp huyện, Phó Chỉ huy trưởng, Chính trị viên Phó Ban Chỉ huy quân sự cấp huyện để bảo đảm phù hợp với Đề án số 839-ĐA/QUTW ngày 25/4/2025 của Quân ủy Trung ương tiếp tục sắp xếp tổ chức quân sự địa phương “tinh, gọn, mạnh” đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; Bổ sung trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định gọi đào tạo sĩ quan dự bị và gọi sĩ quan dự bị vào phục vụ tại ngũ, huấn luyện, kiểm tra sẵn sàng động viên, sẵn sàng chiến đấu đối với cán bộ, công chức, hạ sĩ quan dự bị cư trú tại địa phương.
Về sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Nghĩa vụ quân sự, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số điểm, khoản tại 18 điều, như: Chuyển thẩm quyền của cấp huyện lên cấp tỉnh đối với các nhiệm vụ: Thành lập Hội đồng khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự; quyết định danh sách công dân gọi nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân, danh sách tạm hoãn, miễn gọi nhập ngũ; công nhận công dân hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại ngũ trong thời bình; tổ chức bàn giao quân cho các đơn vị (lễ giao nhận quân thực hiện tại Ban Chỉ huy phòng thủ khu vực).
Cùng với đó, chuyển thẩm quyền của cấp huyện về cấp xã đối với một số nhiệm vụ: Kiểm tra sức khỏe hạ sĩ quan, binh sĩ dự bị; ra lệnh gọi từng công dân: Đăng ký nghĩa vụ quân sự lần đầu, sơ tuyển và khám sức khỏe nghĩa vụ quân sự, gọi nhập ngũ và thực hiện nghĩa vụ tham gia Công an nhân dân.
Về sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Dân quân tự vệ, bỏ thẩm quyền Chủ tịch UBND cấp huyện trong quyết định kéo dài độ tuổi, thời hạn thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ, trong đăng ký, tạm hoãn, thôi, hoàn thành thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ trước thời hạn, đưa ra khỏi danh sách công dân thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ, quản lý dân quân tự vệ do không còn cấp huyện (nội dung này do Chủ tịch UBND cấp xã thực hiện).
Thảo luận tại tổ, các đại biểu cơ bản thống nhất cho rằng, dự án Luật có tính cấp thiết cao, đồng thời góp thêm một số ý kiến nhằm hoàn thiện dự thảo Luật.
Thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành Luật với những cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ, nhằm thể chế hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về tiếp tục sắp xếp tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, bảo đảm phù hợp, thống nhất trong hệ thống pháp luật khi sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và các luật liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước. Hồ sơ dự án Luật cơ bản đáp ứng yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025; đồng thời, nhất trí trình Quốc hội xem xét, thông qua Luật tại Kỳ họp thứ chín theo quy trình, thủ tục rút gọn. Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội nhận thấy, các chính sách quy định tại dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng.
