Quyền lợi được hưởng khi tham gia BHXH tự nguyện
Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện là một trong những chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước, người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Đối tượng tham gia là công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, không thuộc nhóm người tham gia BHXH bắt buộc, đều được tham gia BHXH tự nguyện. Người tham gia khi có đủ các điều kiện theo quy định, được hưởng các quyền lợi sau:
Một là, chế độ hưu trí. Người tham gia được hưởng lương hưu hàng tháng khi đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định. Kể từ ngày 1/1/2022, tuổi nghỉ hưu cụ thể như sau: Nam đủ 60 tuổi 6 tháng, sau đó, mỗi năm tăng thêm 3 tháng, tuổi nghỉ hưu với lao động nam sẽ đạt 62 tuổi vào năm 2028; Nữ đủ 55 tuổi 8 tháng, sau đó, mỗi năm tăng thêm 4 tháng, tuổi nghỉ hưu với lao động nữ sẽ đạt 60 tuổi vào 2035.
Với trường hợp đã đủ tuổi nghỉ hưu, nhưng thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì được đóng một lần cho những năm còn thiếu (tối đa 10 năm) để đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Mức hưởng lương hưu hàng tháng = Tỷ lệ hưởng lương hưu hàng tháng x Mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.
 |
Công thức tính mức hưởng lương hưu hàng tháng. |
Trong đó, tỷ lệ hưởng lương hưu hàng tháng của người lao động (NLĐ) được tính bằng 45% tương ứng với số năm đóng BHXH: Lao động nam là 20 năm; lao động nữ 15 năm. Sau đó cứ thêm mỗi năm đóng BHXH, NLĐ cả nam và nữ được tính thêm 2%, mức tối đa 75%.
Hai là, BHXH một lần. Người tham gia có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau: Đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 20 năm đóng BHXH mà không tiếp tục tham gia BHXH; Ra nước ngoài để định cư; Bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định của Bộ Y tế; Sau một năm không tiếp tục đóng BHXH mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần.
Mức hưởng BHXH một lần tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm được 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014; 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Trường hợp thời gian đóng BHXH chưa đủ 1 năm, mức hưởng bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH.
Ba là, chế độ tử tuất. Trường hợp người tham gia có thời gian đóng BHXH từ đủ 60 tháng trở lên hoặc người đang hưởng lương hưu khi chết, người lo mai táng được nhận trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở.
Bên cạnh đó, nếu người tham gia BHXH chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần. Cụ thể, người đang đóng BHXH tự nguyện hoặc đang bảo lưu thời gian đóng BHXH chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm tính bằng: 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho những năm đóng BHXH trước năm 2014; và 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH cho các năm đóng từ năm 2014 trở đi.
Trường hợp người tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm, chết; thì thân nhân được hưởng trợ cấp bằng số tiền đã đóng nhưng mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH. Còn người tham gia BHXH tự nguyện có cả thời gian đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện, chết; thì thân nhân được hưởng trợ cấp tối thiểu bằng 3 tháng mức bình quân tiền lương và thu nhập tháng đóng BHXH.
Ngoài ra, người đang hưởng lương hưu, chết trong 2 tháng đầu hưởng lương hưu thì thân nhân được hưởng trợ cấp tuất một lần tính theo thời gian đã hưởng lương hưu. Trợ cấp tính bằng 48 tháng lương hưu đang hưởng. Trường hợp chết vào những tháng sau đó, cứ hưởng thêm 1 tháng lương hưu thì mức trợ cấp giảm đi 0,5 tháng lương hưu.
Bốn là, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí trong suốt quá trình hưởng lương hưu, với mức quyền lợi hưởng chi phí khám chữa bệnh là 95% (mức hưởng của người tham gia BHYT theo hình thức hộ gia đình là 80%).
Mức đóng khi tham gia BHXH tự nguyện
Theo khoản 2 Điều 87 Luật BHXH 2014, mức đóng BHXH tự nguyện bằng 22% mức thu nhập tháng. Trong đó, mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện tối thiểu bằng mức chuẩn hộ nghèo với khu vực nông thôn (mức chuẩn hộ nghèo hiện hành là 1.500.000 đồng/người/tháng) và tối đa bằng 20 lần lương cơ sở (mức lương cơ sở hiện hành là 1.490.000 đồng).
Như vậy, kể từ ngày 1/1/2022, mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất là 330.000 đồng/tháng (22% x 1.500.000 đồng); mức đóng BHXH tự nguyện tối đa là: 6.556.000 đồng/tháng (22% x 29.800.000 đồng).
Sau khi được Nhà nước hỗ trợ tiền đóng, mức đóng của người tham gia BHXH tự nguyện cụ thể như sau:
 |
| Mức đóng khi người dân tham gia BHXH tự nguyện. |
Người dân có thể đóng định kỳ, hàng tháng; 3 tháng/lần; 6 tháng/lần; 12 tháng/lần; Nhiều năm/lần (không quá 5 năm/lần). Hoặc người dân có thể đóng 1 lần cho những năm còn thiếu (không quá 10 năm) để đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Để tham gia BHXH tự nguyện, người lao động tự do có thể thực hiện các thủ tục đăng ký tại cơ quan BHXH nơi mình cư trú (tạm trú hoặc thường trú) hoặc các đại lý thu BHXH, BHYT (UBND cấp xã, bưu điện, Hội đoàn thể,…).
Với ý nghĩa nhân văn và lợi ích thiết thực, chính sách BHXH tự nguyện đang dần trở thành sự lựa chọn tối ưu với NLĐ tự do. Để phấn đấu hoàn thành chỉ tiêu phát triển người tham gia BHXH tự nguyện năm 2022, BHXH Việt Nam cho biết, thời gian tới, tiếp tục đẩy mạnh triển khai đồng bộ các giải pháp để khai thác, phát triển người tham gia.
