Phát biểu tại phiên họp, các đại biểu đều nhất trí cho rằng việc xây dựng một hệ thống quy định pháp luật về tư pháp đối với người chưa thành niên là rất phù hợp với xu hướng chung của thế giới, thể hiện tính nhân văn, tiến bộ của hệ thống pháp luật Việt Nam.
Đánh giá cao dự thảo Luật, Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Đoàn Bắc Kạn) cho rằng dự thảo Luật đã thể hiện tinh thần đủ nghiêm khắc để đảm bảo an toàn trước cộng đồng nhưng cũng nhân văn để mở đường cho các cháu nhận ra sai lầm, tự sửa chữa và tái hòa nhập cộng đồng.
Đại biểu tán thành với việc ban hành một đạo luật toàn diện về tư pháp người chưa thành niên với phạm vi điều chỉnh bao gồm cả hình phạt và tố tụng hình sự.
“Thực trạng pháp luật hiện hành đang thiếu cách tiếp cận mang tính toàn diện và chuyên biệt về tư pháp người chưa thành niên nên vẫn có tư tưởng lấy tư pháp của người lớn để xây dựng cho trẻ em, sau đó điều chỉnh một chút, giảm nhẹ một chút trong khi trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ, đặc biệt là ở khía cạnh tư pháp”, Đại biểu nói.
Cũng theo Đại biểu, hình phạt và tố tụng hình sự là 2 vấn đề chính yếu của tư pháp hình sự. Nếu ban hành Luật Tư pháp người chưa thành niên mà không điều chỉnh 2 vấn đề này thì người chưa thành niên hầu như không được hưởng chính sách nhân văn từ Luật này.
Một trong những nội dung được nhiều đại biểu quan tâm, cho ý kiến tại phiên họp là quy định về tách vụ án hình sự có người bị buộc tội là người chưa thành niên và người đã thành niên để giải quyết độc lập.
Khoản 1 Điều 135 dự thảo Luật quy định “trong vụ án hình sự có người bị buộc tội là người chưa thành niên và người đã thành niên thì Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải tách vụ án hình sự đối với người chưa thành niên để giải quyết vụ án độc lập”.
Đại biểu Phan Thị Nguyệt Thu (Đoàn Hà Tĩnh) đồng tình với quy định tách vụ án tại dự thảo Luật để giải quyết độc lập, đảm bảo nguyên tắc giải quyết nhanh chóng, kịp thời, vì lợi ích của người chưa thành niên với lý do nguyên tắc này phù hợp với quy định, chủ trương, đường lối của Đảng và Công ước về quyền trẻ em.
Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng đã quy định thời hạn tạm giam điều tra, truy tố, xét xử đối với người chưa thành niên bằng 1/2 người trưởng thành. Quy định này là phù hợp với thực tiễn.
Dẫn nghiên cứu báo cáo của các cơ quan chức năng, Đại biểu chỉ ra rằng, người chưa thành niên thường đồng phạm với vai trò giúp sức trong các tội tổ chức đánh bạc, đua xe trái phép, trộm cắp hoặc đồng phạm trong một số tội nguy hiểm hơn, gây thương tích, tài sản.
Theo Đại biểu, người chưa thành niên phạm tội thường do hoàn cảnh, nhận thức còn hạn chế, phần lớn là học sinh tại các trường nghề, trường phổ thông. Nếu phải chờ kết thúc điều tra, truy tố, xét xử như với người trưởng thành mà trong vụ án có nhiều người, nhiều hành vi, nhiều đối tượng, ở khắp các tỉnh, thành trong cả nước, thậm chí cả ở nước ngoài thì việc điều tra, giải quyết vụ án sẽ mất rất nhiều thời gian.
“Các em sẽ mất đi cơ hội học tập, làm việc khi phải chờ giải quyết xong vụ án sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý của các em khi phải áp dụng biện pháp ngăn chặn của các cơ quan trong thời gian dài”, Đại biểu nói.
Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn Bắc Giang) cho rằng, việc rút ngắn thời hạn điều tra, truy tố, xét xử vụ án có người chưa thành niên phạm tội và tách vụ án hình sự có người chưa thành niên phạm tội là 2 vấn đề có liên quan đến nhau.
 |
Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà phát biểu tại phiên họp. |
Đại biểu nhất trí việc quy định rút ngắn thời hạn điều tra, truy tố, xét xử vụ án có người chưa thành niên phạm tội không quá 1/2 thời hạn vụ án đối với người trưởng thành phạm tội, trừ vụ án có tính chất phức tạp nhằm thực hiện tốt nguyên tắc của Bộ Luật Tố tụng hình sự là bảo đảm giải quyết nhanh chóng, kịp thời vụ án liên quan đến người chưa thành niên.
Đồng thời, cần tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội để giải quyết riêng vì phải tách vụ án thì mới thực hiện được quy định rút ngắn thời hạn giải quyết vụ án của người chưa thành niên phạm tội bằng 1/2 thời hạn của người lớn, phải tách vụ án thì mới giải quyết được yêu cầu đặt ra về tiêu chuẩn điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán khi giải quyết vụ án có người chưa thành niên phạm tội là phải được đào tạo, bồi dưỡng về tâm lý học và khoa học giáo dục về người chưa thành niên như quy định tại điều 29 của dự thảo Luật.
Cũng tán thành việc tách vụ án hình sự với người chưa thành niên phạm tội, Đại biểu Nguyễn Thị Thủy cho rằng, việc tách hay không tách vụ án phải phụ thuộc vào các chính sách cụ thể trong dự thảo Luật.
Phân tích về vấn đề này, Đại biểu chỉ ra rằng, dự thảo Luật bổ sung quy định rút ngắn thời hạn tố tụng. Luật hiện hành đang quy định thời hạn tố tụng của người lớn bằng trẻ em còn dự thảo Luật đã đáp ứng yêu cầu công ước quốc tế về thời hạn tố tụng của trẻ em bằng một nửa so với người lớn.
“Với quy định chính sách mới như vậy, nếu không tách vụ án có cả người lớn và trẻ em phạm tội để giải quyết thì sẽ dẫn tới thời hạn của trẻ em thì đã hết nhưng thời hạn của người lớn thì vẫn còn, có nguy cơ dẫn tới việc phải bồi thường”, Đại biểu nói.
Bên cạnh đó, về quy định xử lý chuyển hướng, luật hiện hành không cho phép được trừ thời gian áp dụng biện pháp này vào thời gian giải quyết vụ án, gây ra áp lực và e ngại cho cán bộ giải quyết án. Để khắc phục, dự thảo Luật cho phép trừ thời gian áp dụng biện pháp chuyển hướng vào thời gian giải quyết vụ án.
Về bảo mật thông tin, dự thảo Luật bổ sung nguyên tắc mới là mọi thông tin người chưa thành niên được bảo mật trong toàn bộ quá trình giải quyết án.
“Nếu gộp vụ án có cả người chưa thành niên và người lớn để giải quyết trong cùng 1 vụ án sẽ dẫn đến việc kết luận điều tra, cáo trạng và bản án phải ghi đầy đủ thông tin, diễn biến hành vi phạm tội, nhân thân của cả người lớn và trẻ em, thực hiện việc công khai theo quy định. Trong trường hợp này sẽ không đảm bảo nguyên tắc bí mật”, Đại biểu phân tích.
Ngoài ra, Đại biểu cho rằng, nếu gộp vụ án có cả người chưa thành niên và người lớn sẽ dẫn đến việc trẻ em sẽ tiếp cận với các mưu mô, thủ đoạn, hành vi phạm tội của người lớn phạm tội. Điều này sẽ không đáp ứng lợi ích tốt nhất cho người chưa thành niên cũng như yêu cầu về giáo dục, đào tạo nhân sách để tái hòa nhập cộng đồng.
Từ những lý do trên, Đại biểu tán thành với quy định tách án hình sự với người chưa thành niên phạm tội nhằm đáp ứng những quy định tiến bộ, nhân văn của dự thảo Luật.
Trong khi đó, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) lại cho rằng quy định nêu trên là chưa phù hợp.
Bởi, theo Đại biểu, một vụ án có rất nhiều các tình tiết, chứng cứ liên quan mật thiết tới nhau và có giá trị quan trọng đối với việc chứng minh trong giải quyết vụ án. Vì vậy, nếu quy định cứng, có tính bắt buộc như dự thảo Luật sẽ rất dễ ảnh hưởng đến việc giải quyết đúng đắn, toàn diện vụ án.
Do vậy, Đại biểu đề nghị nghiên cứu quy định theo hướng mở, đối với những vụ án có người chưa thành niên và người đã thành niên phạm tội, ưu tiên tách vụ án để giải quyết độc lập nếu điều đó không gây khó khăn, cản trở trong quá trình giải quyết vụ án.
