Chúng ta có thể tạo ra một xã hội công bằng và bao dung hơn cho tất cả mọi người

Sau một thời gian dài tham gia với vai trò nhà hoạt động xã hội tham gia nhiều tiến trình quan trọng như vận động cho dự thảo Luật Chuyển đổi giới tính, Luật Bình Đẳng giới và phong trào LGBTIQA+ trong công tác nâng cao năng lực, đào tạo về đa dạng giới và đảm nhận nhiều nghiên cứu cộng đồng, Kiều Hồng, là một thành viên trong cộng đồng người chuyển giới đã có cuộc trò chuyện với Phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam:

- Bạn có thể chia sẻ bản thân đã gặp phải những thách thức cụ thể nào khi giải quyết các bất bình đẳng giới còn tồn tại ở Việt Nam, đặc biệt là trong các lĩnh vực như sức khỏe phụ nữ, sự tham gia chính trị, và giáo dục?

Kiều Hồng: Khi làm việc trong lĩnh vực bình đẳng giới, tôi đã gặp phải không ít thách thức đặc biệt khi giải quyết các bất bình đẳng giới còn tồn tại đối với người chuyển giới tại Việt Nam. Những vấn đề này không chỉ đến từ các định kiến và sự thiếu hiểu biết sâu rộng của xã hội, mà còn từ những rào cản trong các lĩnh vực thiết yếu như sức khỏe chuyên biệt, sự tham gia chính trị, và giáo dục, những lĩnh vực mà người chuyển giới vẫn phải đối mặt với sự phân biệt và thiếu công bằng rõ rệt.

Sức khỏe chuyên biệt của người chuyển giới là một trong những vấn đề mà tôi và các đồng nghiệp gặp phải nhiều thách thức nhất. Dù ngày càng có sự nhận thức tốt hơn về sức khỏe sinh sản và tâm lý của người chuyển giới, nhưng các dịch vụ y tế ở Việt Nam vẫn thiếu tính nhạy cảm với nhu cầu của nhóm này. Người chuyển giới gặp phải rất nhiều khó khăn khi tìm kiếm các dịch vụ y tế, đặc biệt là các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm lý và phẫu thuật chuyển giới. Việc thiếu các cơ sở y tế chuyên biệt và các bác sĩ có chuyên môn trong lĩnh vực này khiến cho nhiều người chuyển giới không thể tiếp cận được điều trị hoặc gặp phải sự kỳ thị trong quá trình điều trị. Thậm chí, một số cơ sở y tế còn từ chối cung cấp dịch vụ cho người chuyển giới, hoặc có những thái độ thiếu tôn trọng, khiến người chuyển giới cảm thấy bị cô lập và tổn thương.

Bên cạnh đó, sự tham gia chính trị của người chuyển giới tại Việt Nam vẫn còn là một chủ đề ít được nhắc đến, và thậm chí còn bị bỏ qua trong nhiều chính sách công. Dù có những bước tiến nhất định trong việc thúc đẩy quyền lợi của người chuyển giới, nhưng tỷ lệ người chuyển giới tham gia vào các vị trí lãnh đạo chính trị hoặc các quyết định quan trọng trong xã hội vẫn còn rất thấp. Điều này chủ yếu xuất phát từ những định kiến giới, khi xã hội vẫn duy trì quan niệm rằng người chuyển giới không đủ "chính danh" để tham gia vào các công việc công, chính trị. Thực tế, người chuyển giới còn phải đối mặt với các khó khăn trong việc tiếp cận cơ hội nghề nghiệp và thăng tiến trong công việc, do thiếu sự bảo vệ pháp lý và sự hỗ trợ từ các chính sách công.

Một thách thức lớn nữa là trong giáo dục, nơi người chuyển giới thường xuyên gặp phải sự phân biệt và kỳ thị. Tại nhiều trường học, từ các trường công đến các cơ sở giáo dục tư nhân, người chuyển giới vẫn không được đối xử công bằng. Không ít học sinh và sinh viên chuyển giới phải đối mặt với những lời chế giễu, xúc phạm hoặc bị tẩy chay vì bản dạng giới của mình. Những điều này không chỉ làm giảm sự tự tin của họ, mà còn khiến họ gặp khó khăn trong việc học tập và phát triển. Thêm vào đó, giáo viên và cán bộ nhà trường thường thiếu kiến thức về quyền của người chuyển giới, dẫn đến việc thiếu hỗ trợ cho họ trong việc hòa nhập và tham gia đầy đủ vào các hoạt động học đường. Các chính sách chống phân biệt giới tính trong trường học thường thiếu rõ ràng và không có các biện pháp cụ thể để bảo vệ người chuyển giới, điều này khiến cho họ cảm thấy không an toàn trong môi trường học tập của mình.

Ngoài các vấn đề về sức khỏe, chính trị và giáo dục, một yếu tố quan trọng khác mà người chuyển giới tại Việt Nam phải đối mặt là sự thiếu hụt cơ chế pháp lý bảo vệ. Mặc dù có một số cải cách pháp lý trong thời gian qua, nhưng các quy định về việc công nhận và bảo vệ quyền lợi của người chuyển giới vẫn còn mơ hồ và chưa thực sự đầy đủ. Việc thiếu một khung pháp lý rõ ràng khiến người chuyển giới gặp rất nhiều khó khăn trong việc thay đổi giấy tờ tùy thân, xác nhận bản dạng giới, hoặc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình trong các lĩnh vực khác. Điều này không chỉ tạo ra sự bất bình đẳng trong cuộc sống hàng ngày mà còn khiến họ dễ bị tổn thương trong các tình huống bị phân biệt đối xử hoặc bạo lực.

Để vượt qua những thách thức này, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng từ cả xã hội và các cơ quan chức năng. Cần có các chương trình giáo dục và đào tạo nâng cao nhận thức về quyền của người chuyển giới, từ đó tạo ra một môi trường thân thiện, tôn trọng sự đa dạng về giới tính. Hệ thống y tế và giáo dục cũng cần được cải cách để có thể đáp ứng được nhu cầu của người chuyển giới một cách toàn diện hơn. Quan trọng hơn, các chính sách và pháp luật cần phải được điều chỉnh và hoàn thiện, đảm bảo rằng quyền lợi của người chuyển giới được bảo vệ và công nhận đầy đủ trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

PV: Trong số 12 lĩnh vực của Tuyên bố và cương lĩnh hành động Bắc Kinh, bạn cảm thấy lĩnh vực nào là cấp thiết nhất mà Việt Nam cần ưu tiên trong thập kỷ tới?

Kiều Hồng: Trong số 12 lĩnh vực trọng tâm của Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh, tôi cho rằng tất cả đều cấp thiết, mà Việt Nam cần ưu tiên trong thập kỷ tới.

Mặc dù đất nước đã có những tiến bộ trong phát triển kinh tế và cải thiện chất lượng sống của phần lớn dân cư, nhưng nhóm người chuyển giới, đặc biệt là những người lớn tuổi, vẫn phải đối mặt với rất nhiều thách thức. Họ thường xuyên bị kỳ thị, thiếu công việc ổn định, không có mạng lưới bảo vệ xã hội, và nhiều người trong số họ phải vật lộn với nỗi lo cơm áo gạo tiền hàng ngày.

Đặc biệt, người chuyển giới lớn tuổi thường không có cơ hội tái hòa nhập vào lực lượng lao động, và họ có thể phải đối diện với việc thiếu thốn cơ bản về tài chính và chăm sóc sức khỏe. Điều này càng trở nên nghiêm trọng khi họ không có sự hỗ trợ từ gia đình hoặc xã hội, và trong nhiều trường hợp, sự kỳ thị và phân biệt đối xử lại càng làm trầm trọng thêm những khó khăn trong cuộc sống.

Để giải quyết vấn đề này, Việt Nam cần tập trung vào việc xây dựng và triển khai các chính sách an sinh xã hội bảo vệ quyền lợi của người chuyển giới, bao gồm hỗ trợ việc làm, bảo vệ quyền lợi lao động, cung cấp dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe đặc thù, đồng thời tạo ra các cơ chế hỗ trợ tài chính cho những người chuyển giới gặp khó khăn, đặc biệt là người lớn tuổi. Đây không chỉ là một yêu cầu cấp thiết đối với công bằng xã hội, mà còn là một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng một xã hội hòa nhập và bền vững.

- Theo bạn, giới trẻ và các phong trào từ cơ sở đóng vai trò gì trong việc thúc đẩy bình đẳng giới, và bạn nhìn thấy tương lai của các phong trào bình đẳng giới tại Việt Nam ra sao?

Kiều Hồng: Giới trẻ và các phong trào từ cơ sở đang đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy bình đẳng giới tại Việt Nam. Với sự nhạy bén và khả năng sử dụng công nghệ, giới trẻ hiện nay chủ động tham gia các chiến dịch nâng cao nhận thức, đấu tranh chống bạo lực giới và phân biệt đối xử, như các phong trào #MeToo hay #HeForShe. Họ không chỉ thay đổi nhận thức cá nhân mà còn truyền cảm hứng cho cộng đồng về sự tôn trọng bản dạng giới và quyền lợi phụ nữ.

Các phong trào từ cơ sở, được các tổ chức xã hội và nhóm tình nguyện khởi xướng, đóng góp vào việc tạo ra không gian an toàn, cung cấp dịch vụ hỗ trợ và nâng cao nhận thức về bình đẳng giới. Dù quy mô có thể nhỏ, nhưng các phong trào này rất hiệu quả trong việc thay đổi từng cá nhân và gia đình.

Tương lai của các phong trào bình đẳng giới tại Việt Nam có thể rất sáng sủa, nếu có sự kết hợp giữa chính quyền, cộng đồng và giới trẻ. Chính phủ cần hoàn thiện chính sách, cộng đồng tiếp tục tham gia tích cực, và giới trẻ sẽ là lực lượng chủ lực tạo nên sự thay đổi bền vững, thúc đẩy bình đẳng giới và xây dựng một xã hội công bằng hơn.

- Điều gì đã truyền cảm hứng cho bạn tham gia hoạt động về bình đẳng giới và điều gì giữ cho bạn luôn nhiệt huyết trong lĩnh vực đầy thách thức này?

Kiều Hồng: Điều đã truyền cảm hứng cho tôi tham gia hoạt động về bình đẳng giới chính là những trải nghiệm cá nhân mà tôi phải đối mặt hàng ngày. Là một người chuyển giới, tôi không chỉ chứng kiến sự bất bình đẳng mà còn phải sống trong đó. Mỗi ngày thức dậy, tôi đều tự hỏi liệu hôm nay mình có bị người khác cười chê vì cách ăn mặc của mình, hay liệu người ta sẽ gọi mình là “anh” thay vì “chị”. Những câu hỏi tưởng chừng như đơn giản nhưng lại là nỗi lo lớn trong cuộc sống của tôi, khi tôi không thể tự do là chính mình mà không phải đối mặt với sự phân biệt, kỳ thị từ xã hội.

Chính những cảm giác này đã thôi thúc tôi tham gia vào công việc đấu tranh cho bình đẳng giới, để không chỉ cải thiện cuộc sống của chính mình mà còn mang lại sự thay đổi cho cộng đồng những người giống tôi, những người vẫn đang phải chịu đựng sự thiếu tôn trọng và không được công nhận. Tôi muốn một ngày thức dậy mà không phải lo lắng liệu mình có thể mặc váy đi dạy, hay liệu bản dạng giới của mình có bị người khác phủ nhận.

Điều giữ cho tôi luôn nhiệt huyết trong lĩnh vực đầy thách thức này chính là niềm hy vọng về sự thay đổi. Tôi tin rằng mọi nỗ lực nhỏ bé, dù là từ một cá nhân hay một phong trào, đều có thể tạo ra những bước tiến lớn trong việc thay đổi nhận thức và cải thiện quyền lợi của người chuyển giới. Mỗi lần tôi nhìn thấy sự thay đổi trong thái độ của xã hội, mỗi khi những người xung quanh tôi có thể hiểu và tôn trọng bản dạng giới của người khác, tôi cảm thấy một niềm tin mạnh mẽ rằng chúng ta có thể tạo ra một xã hội công bằng và bao dung hơn cho tất cả mọi người, bất kể giới tính hay bản dạng giới của họ.

- Xin cám ơn bạn!