Thực hiện dự án “Đầu tư, hỗ trợ phát triển vùng trồng dược liệu quý (cây gấc)” tại huyện A Lưới thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình 1719); thông qua HTX Dịch vụ Nông nghiệp Quảng Nhâm, nhiều hộ dân trên địa bàn xã Quảng Nhâm đã ký hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm cây dược liệu quý với Cty La San.
Nhiều hộ dân san ủi đất đồi, vườn nhà và đào hố trồng cây gấc. Nhưng từ 2023 đến nay, nhiều hộ vẫn chưa nhận được sự hỗ trợ nguồn giống, vật tư của Cty như đã cam kết. Điều này đồng nghĩa với việc đất đai phải bỏ hoang. Với một số hộ đã nhận được giống cây trồng, nay đã đến mùa vụ cho quả, nhưng do không có các vật tư, dẫn đến cây sinh trưởng kém, nhiều cây bị chết.
Ông Nguyễn Hải Teo, Giám đốc HTX cho biết, chương trình được ưu tiên triển khai ở 3 xã A Roàng, Hồng Bắc, Quảng Nhâm. Từ khi triển khai liên kết trồng và tiêu thụ sản phẩm, nông dân xã Quảng Nhâm đã tích cực hưởng ứng; chuẩn bị hơn 20ha đất, trong đó 10ha đã san ủi, đào hố, theo kiểu ruộng bậc thang.
Riêng nhà ông Teo có 3ha đất được chọn làm mô hình trồng mẫu. Từ tháng 8/2024, ông Teo được sự hỗ trợ nguồn giống của Cty La San, đã tổ chức xuống giống dưới sự chứng kiến lãnh đạo Phòng NN&PTNT huyện, đại diện địa phương, các hộ dân đăng ký trồng cây dược liệu. Sau này, cây phát triển nhanh, cao tới 2m, nhưng đến thời điểm cây phát triển cao lớn, ra quả, cần có trụ và dây để làm dàn; thì Cty chưa cung ứng các vật tư này theo như cam kết ban đầu.
“Theo lời giới thiệu của Cty thì cây cho giá trị cao, dự kiến ít nhất 1ha cho ra 15 tấn quả tương đương 150 triệu đồng. Do đó, gia đình tôi đã phá bỏ vườn chuối, vay mượn để có nguồn vốn hơn 100 triệu đồng làm đất và trồng cây gấc. Quá trình thiếu trụ và dây làm giàn, tôi nhiều lần liên hệ đại diện chi nhánh Cty, đều được hứa “đợi một thời gian nữa”. Do Cty không làm đúng thỏa thuận nên đến nay cây gần như chết trắng, thiệt hại quá lớn với gia đình tôi”, ông Teo nói.
Gia đình ông Hồ Văn Luận (thôn Kleng - A Bung) thì cho hay đã làm đất để trồng cây nhưng đến nay vẫn chưa nhận được cây giống. Ông Luận nói: “Khi được HTX vận động, nhà đã bỏ chi phí để san ủi đất vườn nhà, đất đồi, rồi đào hố trên hơn 1ha rồi để đó vì Cty chưa hỗ trợ giống, phân bón”.
Theo hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm giữa Cty La San ký kết với HTX, Cty cam kết sẽ cung ứng kỹ thuật, giống cây và phân bón; chịu trách nhiệm thường xuyên theo dõi kỹ thuật và thu mua lại sản phẩm cây dược liệu của HTX.
Bà Lê Thị Thanh, Phó Phòng NN&PTNT huyện A Lưới cho biết, thực tế mô hình trên là thỏa thuận hợp tác giữa Cty và HTX, các cá nhân, để thí điểm; chứ thực tế dự án trồng cây dược liệu quý trên địa bàn chưa chính thức hoạt động. “Mô hình thí điểm này có giấy tờ ký kết, thỏa thuận hay không, phòng cũng chưa nắm được. Huyện cũng có yêu cầu Cty có phương án hỗ trợ các hộ dân trong quá trình chờ các vật tư. Phương án hỗ trợ cụ thể như thế nào thì phải chờ Cty làm việc trực tiếp với người dân”, bà Thanh nói.
Tháng 2/2025, UBND huyện đã có văn bản gửi Cty La San, nêu rõ, Sở NN&PTNT đã có quyết định về việc ban hành hướng dẫn kỹ thuật tạm thời trồng gấc. Để kịp tiến độ thực hiện dự án, UBND huyện đề nghị Cty La San hoàn thiện hồ sơ dự án chi tiết để huyện phê duyệt; rà soát đối tượng, quy mô diện tích, địa điểm đất trồng cây gấc tại 3 xã A Roàng, Quảng Nhâm và Hồng Bắc; báo cáo huyện bằng văn bản.
