Là một tỉnh thuộc vùng núi phía Bắc của Tổ quốc, Hà Giang có đường biên giới tiếp giáp nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa dài 277,5 km. Diện tích tự nhiên 792.755 ha, có 11 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 10 huyện, 01 thành phố; 193 xã, phường, thị trấn, (trong đó có 127 xã đặc biệt khó khăn); có 2.071 thôn, bản (1.353 thôn đặc biệt khó khăn); 34 xã, thị trấn biên giới. Dân số toàn tỉnh tính đến hết năm 2022 có 892.723 người, trong đó: dân số khu vực nông thôn 750.378 người, chiếm 84,0%.
Đây cũng là một trong những tỉnh có đông nhóm đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống với 19 dân tộc anh em, trong đó đông nhất là dân tộc Mông chiếm 34,4%, Tày chiếm 22,5%, Dao chiếm 14,8%, Kinh chiếm 12,3%, Nùng chiếm 9,5%, còn lại là các dân tộc khác.
 |
Dự án hỗ trợ thực hiện mô hình nuôi dê thương phẩm cho đồng bào người Phù La, ở xã Nàn Xin, huyện Xín Mần. |
Đặc biệt, có 5 dân tộc có khó khăn đặc thù, được liệt vào nhóm dân tộc rất ít người tại Việt Nam gồm: Pà Thẻn, Lô Lô, Bố Y, Pu Péo, Cờ Lao. Tỷ lệ hộ nghèo đến cuối năm 2022 còn 37,08% (Trong đó số hộ nghèo DTTS chiếm 98%). Hầu hết, nơi cứ trú của đồng bào dân tộc thiểu số chủ yếu sinh sống ở vùng đặc biệt khó khăn, vùng núi cao, địa hình bị chia cắt, độ dốc lớn, núi đá, thường xảy ra lũ quét sạt lở đất, giao thông đi lại khó khăn, khí hậu khắc nghiệt, thiếu đất sản xuất, thiếu nước sinh hoạt.
Chính sách phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I từ năm 2021 đến năm 2025 được Chính phủ phê duyệt . Trong đó, chương trình thực hiện trên địa bàn tỉnh Hà Giang có 10 dự án và 12 tiểu dự án.
Các dự án bao gồm: Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt; quy hoạch, sắp xếp, bố trí ổn định dân cư ở những nơi cần thiết; phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị; đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào DTTS&MN; phát triển giáo dục đào tạo nâng cao nguồn nhân lực; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS và phát triển du lịch; chăm sóc sức khỏe nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người DTTS và phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em; thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em; đầu tư phát triển nhóm dân tộc rất ít người, nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn; truyền thông, tuyên truyền, vận động trong vùng đồng bào DTTS&MN. Tổng kế hoạch vốn đối với 10 dự án thành phần thực hiện Chương trình giai đoạn 2021 - 2025 hơn 8.730 tỷ đồng, trong đó vốn T.Ư gần 7.779 tỷ đồng, còn lại là vốn đối ứng của địa phương và các vốn khác.
 |
Một lớp học dạy nghề thêu thổ cẩm của dân tộc Pà Thẻn, ở xã Tân Bắc, huyện Quang Bình. |
Trên cơ sở Chính phủ phê duyệt, tỉnh Hà Giang đã thành lập Ban Chỉ đạo, Tổ giúp việc và xây dựng Đề án tổng thể phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021 - 2030. Đặc biệt, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Nghị quyết số 25 về lãnh đạo triển khai chương trình, nêu rõ mục tiêu cụ thể: Tốc độ tăng trưởng kinh tế vùng DTTS bình quân đạt 8%/năm trở lên.
Cùng với đó, HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết số 04 về quy định, nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách T.Ư và tỷ lệ vốn đối ứng của ngân sách địa phương thực hiện chương trình.
Có thể khẳng định, Chính sách phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS&MN qua 2 năm triển khai trên địa bàn tỉnh, đã tác động rất lớn đến phát triển kinh tế - xã hội toàn tỉnh nói chung và đối với các xã khu vực III, khu vực II, các thôn đặc biệt khó khăn vùng dân tộc thiểu số nói riêng. Về tỷ lệ hộ nghèo năm 2021 toàn tỉnh có 42,08%; năm 2022 giảm còn 37,08%. Về cơ sở hạ tầng vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Hà Giang có 100% xã có đường ô tô đến trung tâm xã được rải nhựa hoặc bê tông; Tỷ lệ hộ dân người DTTS được sử dụng nước sinh hoạt hợp vệ sinh đạt 93%; Tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện lưới quốc gia và các nguồn điện khác phù hợp đạt 96,13%.
Bên cạnh những mặt đã đạt được, đến nay Hà Giang vẫn gặp phải một số khó khăn, vướng mắc trong khâu thực hiện như: Nguồn kinh phí trung ương giao còn chậm. Trong khi, khối lượng văn bàn theo Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19/4/2022 của Chính phủ, Nghị định số 38/2023/NĐ-CP ngày 24 tháng 6 năm 2023 của Chính phủ về sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 27/2022/NĐ-CP ngày 19 tháng 4 năm 2022 của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, và hướng dẫn của Bộ, ban, ngành chủ quản giao cho địa phương xây dựng ban hành là rất lớn, đối tượng, nội dung, phạm vi rộng, trình tự xây dựng các văn bản phức tạp, nhiều nội dung không có hướng dẫn cụ thể của Trung ương nên địa phương phải tự nghiên cứu xây dựng; về thể thức các văn bản cơ bản đều theo thể thức văn bản quy phạm pháp luật dẫn đến thời gian xây dựng văn bản kéo dài theo quy đinh chung của pháp luật.
Nhiều nội dung, dự án đến cuối năm 2023, Trung ương mới ban hành, sửa đổi, bổ sung hướng dẫn các địa phương thực hiện. Đến nay, Ủy ban Dân tộc chưa ban hành Bộ tài liệu đào tạo để thực hiện nhiệm vụ bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cộng đồng và cán bộ cơ sở thuộc Tiểu dự án 4, Dự án 5 của Chính sách phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; vướng mắc trong thực tế khi thực hiện nội dung hỗ trợ bữa ăn dinh dưỡng cho trẻ dưới 05 tuổi thuộc Dự án 9, trong đó các đối tượng được phê duyệt tại Quyết định số 1227/QĐ-TTg sinh sống trên địa bàn vùng đồng bào DTTS&MN đều được hưởng chính sách, kể cả các trẻ đi học tại các trường không đóng chân trên địa bàn xã, thôn đặc biệt khó khăn.
Đến nay, các ngành, địa phương trong tỉnh đang nỗ lực khắc phục khó khăn, khẩn trương, quyết liệt triển khai các bước đầu tư xây dựng. Với mục tiêu phù hợp và định hướng cụ thể, Chính sách phát triển KT - XH vùng đồng bào DTTS được kỳ vọng sẽ phát huy, khai thác tiềm năng, lợi thế trong vùng đồng bào DTTS&MN, đẩy nhanh giảm nghèo bền vững, phấn đấu trở thành tỉnh phát triển khá trong khu vực Trung du miền núi phía Bắc.
