Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho rằng, trong thời gian vừa qua, mặc dù còn có một số thông tin, các hiện tượng như điều hành chưa thật sự thông suốt nhưng kết quả của 5 tháng đầu xuất khẩu gạo đạt cơ bản rất tốt.
Về mặt kết quả, chúng ta đã xuất khẩu 3,06 triệu tấn, tăng 11,8% so với cùng kỳ năm 2019 và kim ngạch của chúng ta đạt tới 1,48 tỷ USD, tăng 25,44% và Việt Nam cũng đã nhận định trong năm 2020 chúng ta có khả năng trở thành nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
Quay trở lại với quá trình điều hành xuất khẩu gạo, theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, trong thời gian 2 tháng đầu, vào thời điểm của tháng 3, khi Chính phủ xem xét đánh giá tình hình chung trong điều hành xuất khẩu gạo và bối cảnh trong nước, quốc tế thì thấy có một số diễn biến tương đối phức tạp.
Thứ nhất, các nước đang ở thời kỳ chống dịch rất căng thẳng, khó khăn và dịch bệnh phát triển rất nhanh, kể cả ở Việt Nam. Chúng ta nhớ dịch bệnh ở Việt Nam tăng trưởng ở mức độ tăng nhanh nhất trong những ngày tháng của dịch bệnh COVID và nhiều nước cũng đang tình hình dịch, nên rất lo lắng về câu chuyện của an ninh lương thực và rất nhiều nước tăng mua, tăng tích trữ lương thực.
Bên cạnh đó, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn ở Việt Nam cũng như một số nước xuất khẩu gạo khác cũng đang gây ra nguy cơ và tâm lý lo lắng, bởi thiếu an ninh lương thực cho các nước, cho chuỗi cung ứng về lương thực.
Đặc biệt, tại Việt Nam, giá gạo liên tục tăng nhanh, bởi vì trong thời gian của 2 tháng đầu năm 2020, xuất khẩu gạo của chúng ta tăng rất nhanh, tăng tới 31,7% so với cùng kỳ. Và nguy cơ, nếu như trong 15 ngày sau của tháng 3 mà tiếp tục tăng như vậy thì khả năng mà Bộ Công Thương dự tính, cùng với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá là đến đầu của vụ Hè Thu có khả năng sẽ bị thiếu hụt nguồn cung của lương thực.
Vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã triệu tập cuộc họp với Chính phủ để đánh giá, cân nhắc tình hình và nhận thấy trong tình hình chung giá gạo trong nước tăng rất cao, gây khó khăn cho hoạt động mua tạm trữ, cộng thêm tâm lý của người dân trong nước trước tình hình đó có thể đối mặt với những bất ổn về mặt tâm lý.
Trên cơ sở báo cáo chung của các bộ, ngành và của Bộ Công Thương về các giải pháp, trong đó có 2 giải pháp được báo cáo, cụ thể là quản lý xuất khẩu gạo theo hạn ngạch hoặc tạm dừng và tạm giãn tiến độ xuất khẩu gạo để đảm bảo đánh giá kịp thời, đầy đủ hơn về trữ lượng của lượng gạo tồn trữ cũng như yêu cầu của xuất khẩu, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định tạm dừng xuất khẩu gạo đến hết tháng 5 để đảm bảo các mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu gạo cũng như ổn định giá gạo trong nước và đảm bảo chủ động trong việc dự trữ lương thực.
Trong quá trình triển khai thực hiện, Bộ Công Thương cũng như các bộ, ngành đã nhận được ý kiến báo cáo phản ánh của nhiều địa phương và của doanh nghiệp đánh giá khả năng trữ lượng gạo vẫn còn có lượng tồn trữ ở đồng bằng sông Cửu Long cũng như ở trên địa bàn cả nước.
Mặt khác, hợp đồng chúng ta đã ký để giao gạo với nước ngoài không đến mức như trong các hợp đồng đã triển khai thực hiện. Vì vậy, các bộ, ngành đã chủ động và báo cáo với Thủ tướng, Thủ tướng đồng ý cho phép tiến hành kiểm tra, đánh giá lại toàn diện về các hợp đồng đã đăng ký xuất khẩu gạo cũng như hợp đồng gạo đã giao.
Trên cơ sở những báo cáo cẩn trọng của các bộ, ngành cùng với sự tham gia của các địa phương sản xuất lương thực thì Thủ tướng Chính phủ đã có cuộc họp mới, sau đó thống nhất ý kiến quản lý xuất khẩu gạo một cách chặt chẽ, có chỉ đạo, điều hành chặt chẽ thông qua hạn ngạch xuất khẩu gạo, tạm thời 400.000 tấn trong tháng 4.
Một sự điều hành rất linh hoạt của Thủ tướng Chính phủ và của Chính phủ là sau khi thực hiện hết tháng 4 thì đánh giá tiếp tục có điều kiện để phát triển xuất khẩu gạo, nhất là khi giá gạo thế giới vẫn đang tiếp tục ở mức cao và tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Chúng ta có đủ cơ sở để yên tâm về gạo Hè Thu vụ sắp tới cũng như gạo còn tồn trữ thì Thủ tướng Chính phủ đã thống nhất trong cuộc họp với 13 tỉnh, thành của đồng bằng sông Cửu Long cũng như các bộ, ngành thống nhất tiếp tục cho triển khai hoạt động xuất khẩu gạo trở lại bình thường trong tháng 5.
Như vậy, kết quả báo cáo vừa rồi sản lượng gạo của chúng ta đã đáp ứng được yêu cầu để tiêu thụ gạo cho người nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long cũng như của cả nước, đồng thời mang lại hiệu quả cho điều hành xuất khẩu gạo.
Còn những vấn đề còn có bất cập mà Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu các bộ, ngành nghiên cứu, rút kinh nghiệm để đảm bảo điều hành có hiệu quả, từ đó để tiếp tục hoàn thiện hơn nữa các khuôn khổ pháp luật điều hành xuất khẩu gạo cũng như đảm bảo an ninh lương thực, Bộ Công Thương đang tiếp tục thực hiện theo chỉ đạo của Thủ tướng cùng các bộ, ngành.
 |
| Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng. |
Cũng liên quan đến vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho hay, hoạt động xuất khẩu gạo thực hiện theo quy định tại Nghị định số 107/2018 của Chính phủ. Theo đó, ngoài bộ hồ sơ hải quan theo quy định, người khai hải quan phải nộp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo.
Còn Luật Hải quan, tại Điều 29 quy định, khai hải quan được thực hiện theo phương thức điện tử, trừ trường hợp người khai hải quan được khai tờ khai hải quan giấy theo quy định của Chính phủ.
Điều 25 Luật Hải quan quy định tờ khai hải quan có giá trị làm thủ tục hải quan trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày đăng ký.
Điều 26 Nghị định 08 của Chính phủ hướng dẫn Luật Hải quan thì nêu, hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan tiếp nhận, kiểm tra đăng ký, xử lý tờ khai hải quan 24 giờ trong ngày và 7 ngày trong tuần. Nghĩa là hải quan điện tử và việc thực hiện 24/7 được quy định trong Luật và Nghị định của Chính phủ, cơ quan Hải quan phải thực hiện.
Căn cứ các quy định trên, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong giao dịch với các đối tác nước ngoài ở nhiều múi giờ khác nhau trên thế giới, Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan Hải quan xây dựng hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan cho phép người khai hải quan được đăng ký tờ khai hải quan 24 giờ trong ngày và 7 ngày trong tuần (hệ thống VNACCS/VCIS).
Đây là nỗ lực của các tổ chức trong nước và nước ngoài, được đánh giá cao góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của Việt Nam. Từ khi hệ thống VNACCS/VCIS đi vào hoạt động, các dữ liệu được nạp vào hệ thống trước thời điểm 0h sẽ tự động áp dụng từ 0h ngày tiếp theo.
Bộ trưởng Dũng ví dụ như biểu thuế xuất khẩu, tiêu chí quản lý rủi ro, cấm nhập khẩu đối với doanh nghiệp xuất khẩu tại thời điểm 0h... là điều không có gì xa lạ. Cơ quan Hải quan thực hiện theo quy định của pháp luật và hướng dẫn, yêu cầu của cơ quan quản lý nhà nước.
Như vậy, ngày 11/4 vừa qua, cơ quan Hải quan cho xuất khẩu gạo tiếp hạn ngạch 400 nghìn tấn là theo quyết định của Bộ Công Thương.
Người đứng đầu Bộ Tài chính nói thêm, thời gian vừa qua, Bộ đã cố gắng cải cách hải quan, đồng thời theo chỉ đạo của Thủ tướng cũng như Bộ Công Thương thì Bộ Tài chính đã tăng cường kiểm tra, kiểm soát nội bộ và xử lý nghiêm những vấn đề sai phạm, thực hiện tốt kết luận của Thanh tra Chính phủ theo chỉ đạo của Thủ tướng.
