Bệnh viện Bệnh nhiệt đới thông tin, độ tuổi trung bình của các bệnh nhân sán lá gan là 40 tuổi, nữ chiếm 68%. Toàn bộ bệnh nhân đều có thói quen ăn rau sống. Người bệnh đến từ 24 tỉnh, thành khác nhau.
Có 44 trường hợp sống tại TP HCM, 40 trường hợp sống ở các tỉnh duyên hải miền Trung. Trong số này có 23 ca phức tạp phải nhập viện, trong đó có 2 thai phụ và 3 ca diễn tiến nặng, nguy cơ vỡ ổ áp xe.
Hai thai phụ nhập viện với tình trạng đau bụng thượng vị tăng dần kèm sốt và buồn nôn. Công thức máu có tình trạng tăng bạch cầu ái toan và xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán Fasciola spp dương tính. Siêu âm ghi nhận ổ áp xe ở gan.
Do đây là 2 ca bệnh phức tạp, khó xử trí và điều trị nên đã được hội chẩn toàn viện và liên viện chuyên khoa ngoại, sản để có giải pháp can thiệp tốt nhất cho thai phụ. Sau hội chẩn, bệnh nhân đã được điều trị với thuốc Triclabendazole và theo dõi sát diễn biến lâm sàng, tình trạng thai.
Sau 1 tuần nằm viện, bệnh nhân hết sốt, hết đau bụng và được xuất viện hẹn theo dõi ngoại trú.
Thực trạng bệnh sán lá gan lớn tại Việt Nam
Bệnh nhiễm sán lá gan lớn hiện vẫn là một vấn đề sức khỏe trên toàn thế giới. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) luôn xem Việt Nam là một vùng dịch tễ của sán lá gan lớn. Hiện nay, số ca bệnh do sán lá gan lớn đã được ghi nhận ở 47 trên 63 tỉnh thành Việt Nam và địa phương gặp nhiều nhất là các tỉnh ở vùng duyên hải miền Trung như Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Định…
Sán lá gan lớn gây bệnh cho người có 2 loại: Fasciola hepatica và Fasciola gigantica. Sán lá gan lớn ký sinh, sinh sản và trưởng thành ở động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu được thải qua phân ra môi trường bên ngoài. Người mắc bệnh do ăn sống các loại rau mọc dưới nước (như rau nhút, rau ngổ, rau cần, cải xoong,…) hoặc uống nước chưa nấu chín có nhiễm ấu trùng sán. Bệnh cảnh quan trọng của nhiễm sán lá gan lớn là áp xe gan.
Theo các bác sĩ của Bệnh viện Bệnh nhiệt đới, những người có thói quen ăn rau sống không rửa kỹ; sinh sống hoặc lui tới các tỉnh thành của vùng duyên hải miền Trung là những đối tượng dễ mắc bệnh. Điển hình là hai ca bệnh thai phụ nêu trên, một người sống ở Cam Ranh - Khánh Hòa, một người sống ở Thủ Đức thường ăn rau sống từ quê Bình Định gửi vào.
| |
Chu trình phát triển của sán lá gan lớn (Nguồn CDC). |
Những dấu hiệu của bệnh sán lá gan lớn
Biểu hiện nhiễm sán lá gan lớn phản ánh hành trình của sán trong cơ thể người. Trong giai đoạn sán đi qua gan, kéo dài từ 2-4 tháng: Người bệnh thường đau bụng vùng hạ sườn phải lan về phía sau hoặc vùng thượng vị, có thể đau âm ỉ, đôi khi dữ dội. Sốt nhẹ, thoáng qua hoặc có thể sốt kéo dài, sốt cao. Mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân. Cảm giác đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn. Nổi mề đay, sẩn da.
Một số trường hợp, ấu trùng sán di chuyển lạc chỗ và gây tổn thương thành ruột, màng phổi, cơ thăn… Xét nghiệm máu có thể phát hiện tăng bạch cầu ái toan. Siêu âm bụng có thể thấy các tổn thương ở gan.
Giai đoạn sán trưởng thành ở ống mật, kéo dài nhiều năm: Người bệnh thường sốt, ăn không ngon. Một số người bị biến chứng tắc nghẽn đường mật có triệu chứng vàng da, sốt, đau bụng từng cơn. Siêu âm bụng phát hiện một khối mềm sáng gây tắc nghẽn đường mật ngoài gan.
Phòng ngừa bệnh ra sao?
Hiện không có vaccine phòng ngừa bệnh do sán lá gan lớn. Các thuốc dự phòng giun sán trên thị trường hiện nay không có tác dụng với loại sán lá gan lớn này, do mỗi loại giun sán sẽ được điều trị bằng thuốc phù hợp.
Bệnh do sán lá gan lớn là một bệnh không hiếm gặp ở Việt Nam. Bệnh có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện và chẩn đoán sớm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như: thai phụ, người lớn tuổi có bệnh nền, suy giảm miễn dịch, ổ áp xe lớn dọa vỡ,… có thể gây khó khăn, phức tạp cho điều trị. Bệnh không còn tập trung ở một số địa phương như trước đây và liên quan đến thói quen ăn rau sống. Vì thế, bác sĩ khuyến cáo người dân không uống nước lã hoặc ăn rau sống mọc dưới nước để phòng tránh bệnh sán lá gan lớn.