Phát biểu tại Hội thảo, Gs.Ts Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh, Việt Nam đang đối mặt với sự gia tăng người sử dụng thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt là trong giới trẻ. Năm 2019, khoảng 2,6% học sinh Việt Nam từ 13 - 17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử thì năm 2023 kết quả điều tra tại 11 tỉnh, thành đã tăng lên 8,1%... Điều này dẫn đến gánh nặng bệnh không lây nhiễm bao gồm các bệnh như tim mạch, ung thư, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tính… đang gia tăng nhanh chóng, chiếm tới 81% nguyên nhân tử vong và 73% tổng gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam.
Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, phòng, chống bệnh không lây nhiễm là ưu tiên hàng đầu trong chính sách y tế của Việt Nam. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ là biện pháp quan trọng nhất để ngăn ngừa và kiểm soát bệnh không lây nhiễm, và thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ hành vi hàng đầu cần được kiểm soát.
Năm 2012, Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Dù sau hơn một thập kỷ áp dụng các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỷ lệ người hút thuốc chủ động ở người trưởng thành có giảm nhưng khá chậm, hiện vẫn duy trì ở mức cao với 20,8% ở hai giới và 41,1% ở nam giới trưởng thành (năm 2021), đưa Việt Nam vào nhóm quốc gia có tỷ lệ người hút thuốc cao nhất thế giới.
 |
Toàn cảnh buổi Hội thảo. |
Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ lớn thứ hai gây tử vong và bệnh tật. Năm 2022, thiệt hại kinh tế do việc hút thuốc lá bao gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do bệnh tật và tử vong sớm ước tính chiếm khoảng 1,14% GDP, tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng. "Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại" - Thứ trưởng Thuấn thông tin.
Cũng theo vị Thứ trưởng, trong những năm gần đây, bên cạnh thuốc lá truyền thống, trên thị trường nước ta đã xuất hiện các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và sản phẩm thuốc lá lai giữa hai sản phẩm này.
"Mặc dù các sản phẩm này chưa được phép nhập khẩu, quảng cáo hoặc bán tại Việt Nam, tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này đã có sự gia tăng nhanh trong thời gian qua, đặc biệt là ở học sinh phổ thông trung học tại khu vực thành thị" - Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.
Theo ông, sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá mới không chỉ làm tăng số người hút thuốc mà còn làm gia tăng nguy cơ sử dụng ma túy và các chất gây nghiện khác, gây thêm gánh nặng bệnh tật cho người dân và làm trầm trọng hơn các vấn đề về y tế công cộng, an ninh trật tự, xã hội và môi trường.
Thuốc lá mới làm gia tăng gánh nặng bệnh tật
 |
Cục trưởng Cục Khám chữa bệnh Bộ Y tế, TS.BS. Hà Anh Đức thông tin. |
Tiến sĩ Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh cho biết, theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá đạt khoảng 108.000 tỷ đồng mỗi năm.
Chỉ trong vòng 2 năm, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 13-15 tuổi đã gia tăng một cách đáng kể (từ 3,5% năm 2022 lên 8,0% năm 2023). Ở người trên 15 tuổi: tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cũng tập trung cao ở nhóm tuổi trẻ. Nhóm 15 - 24 tuổi) là 7,3%; Nhóm tuổi 25 - 44 tuổi là 3,2%; Nhóm tuổi 45 - 64 tuổi là 1,4%.
Qua tổng hợp báo cáo của gần 700 cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cho thấy, chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Cũng trong năm 2022 và 2023, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận gần 130 trường hợp nhập viện bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử… với các triệu chứng chủ yếu là dị ứng, ngộ độc, và tổn thương phổi cấp.
Tiến sĩ Hà Anh Đức nhấn mạnh rằng không có loại thuốc lá nào an toàn cho sức khỏe. Thêm vào đó, với thiết kế đa dạng và hấp dẫn, các sản phẩm thuốc lá mới dễ dàng thu hút thanh thiếu niên, từ đó gia tăng nguy cơ nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, môi trường, hành vi và an ninh xã hội. “Trước thực trạng thanh thiếu niên ngày càng sử dụng nhiều các sản phẩm thuốc lá mới, cần thiết phải có quy định cấm toàn diện để ngăn chặn kịp thời sự phổ biến của các sản phẩm này, bao gồm việc cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,” Tiến sĩ Hà Anh Đức kiến nghị.
Tại Hội thảo, đại diện Bộ Công an và Bộ Giáo dục & Đào tạo cũng ủng hộ Bộ Y tế trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối, bán và quảng cáo, khuyến mại TLĐT, TLNN ở tất cả các dạng ở Việt Nam. Trong thời gian tới, các quy định này cần được nghiên cứu luật định khi sửa Luật phòng chống tác hại của thuốc lá.
Ma tuý núp bóng thuốc lá điện tử
Tại hội thảo, Thượng tá Nguyễn Duy Trung, Phó trưởng Phòng 5, Cục Phòng, chống tội phạm về ma tuý (Bộ Công an), cho biết chỉ trong 6 tháng đầu năm 2024, công an cả nước đã phát hiện và khởi tố 35 vụ án với 83 bị can liên quan đến thuốc lá điện tử chứa chất ma túy; đồng thời xử lý 24 vụ và 31 đối tượng liên quan đến mua bán, vận chuyển, tàng trữ, và sử dụng các sản phẩm này.
Thượng tá Trung cho biết, thuốc lá thế hệ mới không chỉ được nhập lậu vào Việt Nam, mà còn xuất hiện tình trạng các doanh nghiệp nhập khẩu linh kiện, tinh dầu và tổ chức gia công, sản xuất tại Việt Nam với quy mô lớn. Trước đây, thuốc lá điện tử chứa ma túy thường được sản xuất ở nước ngoài và nhập lậu với số lượng nhỏ, chủ yếu qua đường xách tay. Tuy nhiên, gần đây, các đối tượng đã bắt đầu nhập lậu bộ phận sản phẩm và chất ma túy để pha chế, sản xuất thuốc lá điện tử có chứa ma túy và bán rộng rãi trên thị trường Việt Nam với số lượng lớn.
Ngoài ra, lực lượng Công an toàn quốc cũng đã triệt phá nhiều vụ việc liên quan đến sản xuất và mua bán cốt CBD (chứa cần sa tổng hợp) để bơm, tiêm vào thuốc lá điện tử, gia tăng nguy cơ gây nghiện và tác động xấu đến sức khỏe người sử dụng.
